Kırınım ne anlamına gelir? Kırınım tanımı özellikleri ve oluşumu ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer almış olduğu yazımız. KIR...
Kırınım ne anlamına gelir? Kırınım tanımı özellikleri ve oluşumu ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
KIRINIM, bir dalganın, bir engele çarpması sonunda, yayılma doğrultusunu değiştirmesi vakasına verilen isimdir.
Tüm mekanik dalgalar (ses dalgaları, su dalgaları, vb.) benzer biçimde ışık da kırınıma uğrar. Kırınım vakası, ışığın bir dalga hareketi bulunduğunu kanıtlayan olaylardan biridir. Işığın kırınıma uğrayabilmesi için yolu üstündeki engelin boyutları, ışığın dalga boyu büyüklüğünde olmalıdır. Açıklığı, ışığın dalga boyu büyüklüğünde ya da ondan daha minik olan bir yarıkta (fant) da kırınım vakası oluşur.
Huygens ilkesine gore uzayda, maddesel olsun ya da olmasın, üstüne ışık düşen her nokta, mekanik dalgalara benzer olarak yeni bir dalga merkezi, doğrusu bir ışık membaı oluşturur. Bu dalga merkezlerinden her doğrultuda gösterilen ışık dalgaları, yolları üstünde bir engele ya da açıklıkları yeteri kadar minik yarıklara rastlarlarsa, kırınıma uğrarlar. Kırınan ışık dalgaları, değişik uzunlukla yollar izleyerek belli başlı noktalarda kesişirler. Bu ışınlar, kesiştikleri noktalarda kesişirler. Bu ışınlar, kesiştikleri noktalarda birbirlerini ya söndürürler ya da şiddetlendirirler. Böylelikle kesişme noktalarında karanlık ya da aydınlık mıntıkalar oluşur.
Mesela, üstüne ışık demeti düşen uygun açıklıktaki bir yarığın arkasına bir perde yerleştirilirse, perde üstünde ortada bir aydınlık şeritle onun iki yanında, aydınlıkları gittikçe azalan şeritler oluşur. Art arda gelen iki aydınlık şeridin içinde bir karanlık şerit vardır. Bu şeritlere, “kırınım saçakları“ denir. Karanlık şeritlerin oluşması için, o şerit üstüne gelen ışık ışınları arasındaki yol farkının ışığın dalgaboyunun yarısının tek katlarında; aydınlık şeritlerin oluşması için ise bu yol farkının, dalgaboyunun tam katlarına eşit olması gerekir. Üstünde çok sayıda minik yarıklar bulunan bir cisme “kırınım ağı” denir. Kristal yapılı cisimler de, ışığı karşı bir kırınım ağı benzer biçimde davranırlar. Kırınım ağlarında oluşan kırınım saçakları, ışığın dalgaboyunun deneysel olarak belirlenmesine olanak verir. Maddenin dalgasal özelliklerine bağlı olarak elektron, nötron benzer biçimde atomsal (çekirdeksel) tanecikler de, kristallerde kırınıma uğrarlar. Elde edilmiş kırınım saçaklarından, kristalin yapısı hakkında bilgi edinilir. Röntgen ışınları da bu maksatla kullanılmaktadır.
YORUMLAR