Zarf Nedir

Zarf (Belirteç) : İsimlerin varlıkları ya da kavramları karşıladığını, fiillerin ise hareketleri, oluşları karşıladığını belirtmiştik. Varl...

Zarf (Belirteç) : İsimlerin varlıkları ya da kavramları karşıladığını, fiillerin ise hareketleri, oluşları karşıladığını belirtmiştik. Varlıkların iyi mi belli nitelikleri var ise, fiillerin de belli nitelikleri vardır. İsmin niteliğini bildiren sözcüklere ödat demiştik. Fiillerin niteliğini bildiren sözcüklere de zarf diyoruz.

“Güzel bir evde oturmak isterim.” cümlesinde “güzel” sözcüğü “ev” isminin niteliğini bildiriyor, onun iyi mi bulunduğunu açıklıyor. O şekilde ise bu sözcük ödat görevindedir.

Aynı sözcük;

Bu ev uzaktan daha güzel görünüyordu.” cümlesinde “görünmek” fiilinin iyi mi bulunduğunu bildiriyor. İşte bu durumda “güzel” sözü zarftır.

Özetlemek gerekirse zarflar fiillerle ilgili sözcüklerdir. Bunun haricinde, sıfatın, adlaşmış sıfatın ya da başka bir zarfın derecesini bildiren zarflar da vardır.

1. Durum Zarfları

Fiilin durumunu şu demek oluyor ki iyi mi yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “nasıl” sorusuna çözüm verir.

O, süratli koşardı. (Iyi mi koşardı?)
Çok tatlı gülümsüyor. (Iyi mi gülümsüyor?)
Bu günler zor geçecek. (Iyi mi geçecek?)

cümlelerinde altı çizili sözler durum bildiren zarflardır. Bu sözcüklerden sonrasında isim gelseydi sözcükler ödat olacaktı.

Zarfın ne olursa olsun fiillerden ilkin gelmesi koşul değildir. Zarfla eylem arasına başka sözcükler girebilir.

“Dışarıdan kesik kesik köpek havlamaları geliyordu.”

cümlesinde “kesik kesik” zarfıyla onun nitelediği eylem arasına başka unsur girmiştir. Elbet bu zarfın hususi durumunu değiştirmez.

2. Süre Zarfı

Fiilin ne süre yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “ne zaman” sorusuna çözüm verir.

Tatilden dün dönmüşler.
Akşama bizde toplanıyoruz.
Artık buradan gitmelisin.
cümlelerinde altı çizili sözcükler fiilin zamanını bildirdiklerinden zarf görevindedirler.

3. Yer - Yön Zarfı

Fiilin yöneldiği yeri bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “nereye” sorusuna çözüm verir ve ek almaz. Bu tür zarfların sayısı bellidir.

“Yukarı çık, ben de geliyorum.” cümlesinde, fiile “Nereye çık?” diye sorarsak, “yukarı” cevabı gelir. Ek de olmadığına bakılırsa yer - yön zarfıdır. Eğer cümle “Yukarıya çık.” şeklinde olsaydı, sözcük isim görevinde kullanılmış olacaktı.

Aşağı indi. Öte gitti.
Geri geldi. Beri geldi.
İleri gitti. Dışarı çıktı.
İçeri girdi.

cümlelerinde altı çizili sözcükler yer zarflarıdır.

4. Azlık - Çokluk (Miktar) Zarfları

Zarflar içinde çok değişik özellikler gösteren sözcüklerdir bunlar. Fiilin, sıfatın, zarfın, adlaşmış sıfatın miktarlarını bildirebilen geniş bir kullanım alanına haizdir. Bu zarflar “ne kadar” sorusuna çözüm verir.

“Pastadan birazcık alabilir miyim?”

cümlesinde “alabilir miyim” fiiline “Ne kadar” sorusunu sorarsak “biraz” cevabı gelir. İşte fiilin miktarını bildiren bu sözcük zarftır.

Bu tür zarflar sıfata sorulan “ne kadar” sorusuna da çözüm verebilir.

Mesela;
“Çok güzel bir kitaptı.” cümlesinde “kitap” isimdir. “Iyi mi kitap?” diye sorarsak “güzel” sıfatı çözüm verir. “Ne kadar güzel?” diye sorarsak “çok” cevabı gelir. İşte sıfatın derecesini bildiren “çok” sözcüğü zarftır. Zira burada çok olan güzelliktir.

Bu tür zarflar, başka bir zarfın derecesini de bildirebilir. Bu durumda zarfa sorulan “ne kadar” sorusuna çözüm verir.

“Çok süratli koşuyor.” cümlesinde “koşuyor” fiildir. “Iyi mi koşuyor?” diye sorarsak “hızlı” zarfını buluruz. “Ne kadar süratli?” diye sorduğumuzda ise “çok” cevabı gelir. Zarfın derecesini bildiren bu sözcüğe de zarf diyoruz.

Bunlar adlaşmış sıfatların da derecelerini bildirebilir.

“Bu plan en yaşlılar da göz önüne alınarak hazırlandı.”

cümlesinde “yaşlılar” adlaşmış sıfattır. Buna “Ne kadar yaşlı?” diye sorarsak “en yaşlılar” cevabı gelir. Yaşlıların derecesini bildiren “en” sözü zarftır. Örnekleri çoğaltalım.

O, bu derse pek çalışmadı. (Fiilin zarfı)
Pek sağlam bir ayakkabıya benzemiyor. (Sıfatın zarfı)
Pek akıllısın sen de! (Adlaşmış sıfatın zarfı)
“Ne kadar” sorusu elbet yalnız zarfı buldurmaz.
“Fazla mal göz çıkarmaz.” cümlesinde altı çizili sözcük “mal” isminin miktarını bildirdiği için sıfattır. Zira adların zarfı olmaz.
“Bu kadar çok arabayı iyi mi taşıyor bu köprü?” derken “çok” sözü “araba” isminin sıfatı, “bu kadar” sözü de “çok” sıfatının zarfıdır.

Kimi zaman cümlede birden fazla zarfın ya da sıfatın olması, aklımızı karıştırabilir.

“Sempatik , sarı saçlı bir çocuk içeri girdi.” cümlesinde “çocuk” isim, “sarışın” ödat, “sevimli” sıfattan ilkin geldiği için zarfttır, benzer biçimde bir yanlış düşünceye kapılmayalım. Bir sözcüğün, zarfın ya da sıfatın zarfı olması yalnız “ne kadar” sorusuna çözüm vermesiyle, şu demek oluyor ki aşama bildirmesiyle mümkündür. Bu cümlede ise altı çizili tüm sözcükler ismin sıfatlarıdır.

5. Sual Zarfı

Cümlelerde zarfları bulmak için kullandığımız sorular vardı. Bunların hepsi - nereye hariç - sual zarflarıdır.

Iyi mi bu kadar güzel konuşuyor?
Gittiği yerden ne süre dönecek?
Ne kadar süratli yüzüyor?
Niçin söz vermesine karşın gelmiyor?
Ne gülüp duruyorsun iki saattir?
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin hepsi sual zarfıdır.