Orkestra nedir? orkestra ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı ve orkestra yerleşim düzeninin şemasının yer aldığı yazımız. Çeşitli sazla...
Orkestra nedir? orkestra ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı ve orkestra yerleşim düzeninin şemasının yer aldığı yazımız.
Çeşitli sazların bir araya gelmesiyle kurulan topluluğa «orkestra» denir. Bu kelime Eski Yunanca’da «dans etmek» anlamına gelen «orkhesthai»den türemiştir: Tiyatrolarda sahne ile seyirciler, dinleyiciler arasındaki bölümüne «orkhestra» denirdi; burada koro, dans, saz toplulukları bulunurdu. Yeniçağ başında operaların saz topluluğu tiyatroda aynı yerde bulunduğu için, bu gibi saz topluluklarına da «orkestra» denilmiştir.
Bugünkü orkestralarda «yaylı sazlar», «nefesli sazlar», «vurma sazlar» olmak üzere, üç topluluk vardır. Bunların her birindeki sazların sayısı eşit ve belli değildir; yalnız, birbirleriyle ahenkli bir dengede olmaları gözetilir. Sazlarının sayısına göre orkestralar «büyük orkestra», «küçük orkestra» diye ikiye ayrılır. Bunlardan başka, «salon orkestrası», «oda orkestrası» gibi daha küçük saz toplulukları da vardır. Romantik çağ bestecileri, genel olarak, büyük orkestralar için eserler yazmışlardır. Berlîoz’a göre normal bir orkestra 827 kişilik olmalıdır. Bugünkü besteciler ise, büyük orkestra fikrini reddetmişlerdir.
Orkestralarda sazların durumu çeşitli şekillerde olabilir; kesin yerleri yoktur. Yalnız, birbirine benzeyen sazların bir arada bulunmasına dikkat edilir.
Askeri müzikte kullanılan «fanfar» (mızıka) ve armoni orkestralarında yaylı sazlar bulunmaz; armoni orkestralarında tahta nefesli sazlar (klârinet vs.) vardır, mızıkalarda ise yalnız madenî nefesli sazlar kullanılır.
Orkestra Şefi. — Orkestrayı yöneten sanatçıya «orkestra şefi» denir; bu unvan, müzikte en yüksek derecelerden biridir. Çünkü orkestra şefinin rolü çok önemlidir. Çeşitli sazların ayrı ayrı çaldıkları parçaları, eserin tümünü ortaya çıkaracak şekilde, birbiriyle bağdaştırıp toparlıyacak olan odur.
Orkestrasyon. — Müzik eserlerini, orkestranın çalabileceği şekilde çeşitli sazlara «partiler» dağıtarak yazmaya «orkestrasyon» denir.
Bu bilgide sazların orkestra içinde birbirleriyle ilgileri, ödevleri, bunları en güzel, maksada en uygun bir şekilde düzenlemek yolları ile uğraşılır. Orkestrasyona uygun şekilde hazırlanmış orkestra notalarına «partisyon» denir; her saza ait parçalar, ayrı portelerde alt alta yazılır. Böylece orkestra şefi hangi alete, ne zaman, hangi melodiyi çaldıracağını bilir.
YORUMLAR