Özetlemek gerekirse, ifade ile düzensiz şiir anlamına gelir. Bu şiirlerde mısralar ya düzgün bir görünüş arzederler, ya da karışık bir sıra ...
Özetlemek gerekirse, ifade ile düzensiz şiir anlamına gelir. Bu şiirlerde mısralar ya düzgün bir görünüş arzederler, ya da karışık bir sıra meydana getirirler. Herhangi bir ölçüye ya da kafiyeye bağlı değildirler. Şžiirde hece ölçüsü ya da aruz ölçüsü kullanılmadan yazılan şiirlere denir. Uyağın kullanılıp kullanılmaması, dizelerin uzunluğu ve kısalığı, şiirin belirgin bölümlere ayrılıp ayrılmaması şairin isteğine bağlıdır.
Ama düzgün sıralanışta mısralar hemen hemen birbirine benzerler. Mısraların karışık sıralanışı halinde ise dikkati çekecek derecede bir ölçü ve kafiye değişikliği görülür. İfade etmek gerekir ki, özgür nazım bizim edebiyatımızda oldukça yenidir. Böyle şiir yazanların en büyük fikirleri vezin ve kafiye endişesinden kurtulmaktır. Aruzu kullanmak istemeyenler hece veznini benimsediler.Özgür Nazımın Özellikleri
1. Çoğu zaman ölçü ve kafiyeye bağlı bulunmayan, dizelerindeki hece sayısı değişik olan şiirlerdir.
2. Servet-i Fünûn’dan sonrasında kullanılmaya başlanan bu nazım şekli günümüzde çok yaygınlaşmıştır.
3. Ölçü ve kafiye şiire uyum verir. Özgür nazımlarda ise bu uyum aliterasyon ve asonanslarla sağlanır.
4. Özgür nazmın, şairlerin kullanışlarına bakılırsa bir çok türleri vardır. Bundan ötürü de hemen hemen belirginleşmiş bir kuralı yoktur.
Hece veznini kullanmakta güçlük görenler de özgür nazma sığındılar. Çünkü özgür nazımda aruzda ve hecede olduğu şekilde, vezin ve kafiye benzer biçimde uyulması ihtiyaç duyulan her hangi bir kurallar dünyası yoktu. Bu bakımdan yazmak daha rahattı.
Özgür nazımda, şiirin dış uyum öğeleri olan ölçü ve uyak bir kenara itildiğinden kelimelerin uyumuna dayalı olan iç uyum ehemmiyet kazanmıştır. Türk edebiyatında bu şiirin İlk örneklerini Nazım Hikmet vermiştir. Özgür nazım, 20. yüzyılda yaygınlık kazanmıştır.
Bu şeklin dünya edebiyatında tanınmış temsilcileri, Heine, Aliot, Whitman, Claudei vb. şairlerdir. Bizde ilk temsilcisi Cenap Şžehabettin'dir. Cumhuriyet'ten sonrasında işe özgür nazmın edebiyatımızda yaygın bir biçimde kullanıldığı görülmektedir. Özgür nazımla yazılan şiirler biçim bakımından üçe ayrılır:Özgür Nazım Türleri
a) Vezinli kafiyeli özgür nazım
Aruzun ya da hecenin değişik kalıpları ile yazılır. Vezin mısradan mısraya değişiyor. Şžiir hece vezni ile yazılmışsa hecenin, aruzla yazılmışsa aruzun değişik kalıpları ahengi kuvvetlendirecek şekilde kullanılır. Muralar içinde kafiye vardır; ama dizilişi şairin anlayışına bakılırsa değişiyor.b) Vezinsiz kafiyeli özgür nazım
Bu şiirde vezin yoktur. Kafiyenin dizilişi ise şairin anlayışına bakılırsa değişiyor.c) Vezinsiz kafiyesiz özgür nazım
Kafiye ve vezin endişesi taşımadan, tam anlamıyla özgür bir biçimde kaleme alınan şiirlerdir. Özgür Nazım Örnekleri
ANLATAMIYORUM
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Gözyaşlarıma, ellerinizle?
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifâyetsiz bulunduğunu
Bu derde düşmeden ilkin.
Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum.
Orhan Veli Kanık
DAVET
Dörtnala gelip Uzak Asya’dan
Akdeniz’e bir kısrak başı benzer biçimde uzanan
bu memleket bizim
Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar
çıplak ve ipek bir halıya çok benzeyen toprak
bu cehennem, bu cennet
bizim Kapansın el kapıları tekrar
açılmasın Yok edin insanoğlunun insana
kulluğunu
bu davet bizim
Yaşamak bir ağaç benzer biçimde tek ve hür
ve bir orman benzer biçimde kardeşçesine
bu özlem bizim
Nazım Hikmet
YORUMLAR