Hoparlör Elektrik enerjisini ses enerjisine çevirir. Yapısı itibarıyle; 1. Konik hoparlörler (Direkt radyatörler) Ses dalgalarını di...
Hoparlör Elektrik enerjisini ses enerjisine çevirir. Yapısı itibarıyle;
1. Konik hoparlörler (Direkt radyatörler) Ses dalgalarını direkt doğruya yayımlarlar
2. Hunik hoparlörler (Endirek radyatörler).Ses dalgalarını huni biçiminde bir borudan geçirerek yayımlarlar.
Özellikleri
1. Hoparlör toplam distorsiyonu minik olmalıdır (Diyafram devintisi 2 mm.den minik olmalı).
2. Frekans yansıtsama eğrisi düz, muntazam, geniş olmalı (Konuşma için- 7000 Hz/ Konuşma netliği için 3000 Hz.de tümsek olmalı).
3. Güç dönüştürme verimi yüksek olmalı.
4. Büyük ses (Akustik) güçlerde hoparlör hasara uğramamalıdır.
5. Transit işaretleri algılayabilmelidir.
6. Yönelgenlik (Direktivite) her frekansta aynı olmalı.
7. Sağlam olmalı.
8. Birim akustik güce isabet eden maliyeti düşük olmalı.
Hoparlör çeşitleri
1. Dinamik hoparlör (devingen bobinli),
2. Devingen demirli (distorsiyon fazla),
3. Armatürü dengeli (120 Hz.den düşük sesleri almıyor).
4. Kristalli-Tiz hoparlör olarak kullanılır. Artık piyasada bulunmamaktadır. Dayanıksızdır
5. Şerit
6. Elektrostatik-Geniş frekans bantlı, distorsiyonu minik, sekizli polar diyagramı var.
Mahsurları: 250-2000 v. polarma gerilimi gerekir.
Toplam verimi düşüktür. Empedans uydurucu trafo gereklidir. Çıkış ses seviyesi düşüktür.
Hoparlör Frekans Karakteristiği
1. Hoparlörün bas seslerde iyi bir davranış göstermesi için hafifçe, azca kütleli, sıkıca bir diyaframa gerek kalmıştır. Tiz ve bas sesler içinde yeterince muntazam bir ses tazyik seviyesi elde edilir.
2. Arka yüzden çıkan ses dalgalarının ön yüze geçişini önlemek suretiyle hoparlör geniş yüzeyli bir tahta üstüne takılır. Tahta akustik ekran olarak kullanılıp, akustik geri besleme önlenmeye çalışılır.
Hoparlörün Elektriksel Empedansı
Alçak frekanslarda empedansın en büyük değere ulaşmış olduğu frekansa hoparlörün rezonans frekansı denir.
Pratikte hoparlör empedansı 8 Ohm denince; 400 Hz.de ölçülen empedans bilinir.
Yüksek frekanslarda hoparlör empedansı artar. Bundan dolayı,yuvarlak bir kıymet olsun diye hoparlör empedansı ile ölçmeler, 400-1000 Hz.içinde yapılır.
Hoparlör Polaritesi
Ölçüm için, bobin uçlarına pil bağlanır. Diyafram ileri giderse pilin artı ucunun bağlı bulunmuş olduğu yer, bobinin de artı ucudur.
Huni Hoparlörler
Alüminyum ya da plastikten yapılır. Huni hoparlörün üretebileceği en düşük frekansa, hoparlörün kesim frekansı denir. Huni hoparlörde güç dönüştürme verimi %10-%40 arasındadır ( Direkt radyatörde % 10.dur)
Çeşitleri.
1.Dikdörtgen (Rectangular horn)
2.Yuvarlak (Round horn)
3.Dönemeçli (Reentrant horn)
4.Boyunlu yassı (Conventional Radial horn)
5.Boyunsuz yassı (Neckless Radial horn)
6.İki geçitli (Double diffraction horn)
Hoparlör kabinleri
1. Açık
Duvardan minimum 15 santimetre.uzağa konulmalıdır.
2. Kapalı
Alt kesim frekansı : 40-175 Hz
üst kesim frekansı : 20000 Hz.
Açıktaki değerin 2,2 ile 12,5 katı fazla kıymet alır.
3. Kristalle geri beslemeli
(Phılıps firmasının buluşudur.) Bas Hoparlör merkezine pxe kristal-Piezoelektrik eleman yerleştirilmiştir.
Besleme devresi bulunmakta Ses dışarıya düzeltilerek verilmektedir.
4. Oluklu Bas Refleks ya Kanallı Hoparlör Kutusu yada Akustik Faz İnvertörü denir. Beşgen, altıgen şekilde dizayn edilebilir. Pvc yada kartondan yapılabilir.
İki yollu Hoparlörler : Bas-Tiz
üç yollu Hoparlörler: Bas-Orta-Tiz
Bölüştürme filtresi:
Eylemsiz Radyatör
Destek bas hoparlorlörü.
Manyetik kısmı ve ses bobini yoktur.
Sistemin alçak frekanslardaki (Bas seslerdeki) karakteristiğini genişletmeye yarar.
HOPARLÖR GüCü
Emek verme gücü ( Operating Power )
Ölçülmesi, 100-4000 Hz.içinde yapılır. Hoparlör ekseninden 1 M.uzakta 12 mikrobarlık (96 dB.lik) ya da 3 M.uzaklıkta 4 mikrobarlık (86 dB.lik) ses tazyik sertliği üretebilmesi için hoparlör ses bobinine uygulanan sinüzoidal elektriksel güç değerine emek verme gücü denir.
Kapasite (Power Handling Capacity )
Hoparlörün hasara uğramadan dayanabileceği devamlı güç değeridir. Yüksek kuvvetli olarak malum bas hoparlörlerin kapasiteleri : 10-250 W. arasındadır.
Müzik gücü ( Musical Power )
Hoparlör bobinine 25 Hz.den minik, konuşma ve müziği temsil etmek suretiyle darbeli gerilim uygulanır. Hoparlörde uğultu ve cızırtının başlamadığı, distorsiyonun hemen hemen gözlenmediği duruma gelinceye kadar, giriş elektriksel gücü arttırılarak müzikal güç bulunur.
Bir Sual : Hoparlörler, yükselteç gücünün 1.5 katı fazla seçilir.
Çözüm :YANLIŞ. Bu şekilde bir seçimde hoparlörlerin yüksek volümde zarar görmesi kaçınılmazdır. Doğrusu; Hoparlörlerin amfi ile aynı güçte olması bu mümkün değilse daha düşük güçte olmasıdır. Bu, amfiden beklenen en üst düzey ses kalitesinin alınmasında önemlidir. Bu durumda amfinin max. 1/2 sesinden daha fazlasını açmak gereği nadiren duyulur. Oysa düşük güçteki bir amfi ve kuvvetli bir hoparlör ile (bir de hoparlör hassasiyeti 90 db' in altında ise) beklenen ideal sese ulaşmak zor olsa gerek bunun için için bilgisizce volüm açılır. Bilinenin tersine amfi gücünün daha düşük olduğu bir durumda yüksek volümde büyük oranda distorsiyon gelişir ve empedans değişikliklerinin tolere edilememesi, düşen akım vb. nedenlerle iyi beslenemeyen driverlar hasara uğrar. Özetle hoparlörler kendilerinden kuvvetli ampfilikatörlerin seslerinin açılması ile değil kendilerinden kuvvetsiz amfilerin sesin açılması ile patlar.
1. Konik hoparlörler (Direkt radyatörler) Ses dalgalarını direkt doğruya yayımlarlar
2. Hunik hoparlörler (Endirek radyatörler).Ses dalgalarını huni biçiminde bir borudan geçirerek yayımlarlar.
Özellikleri
1. Hoparlör toplam distorsiyonu minik olmalıdır (Diyafram devintisi 2 mm.den minik olmalı).
2. Frekans yansıtsama eğrisi düz, muntazam, geniş olmalı (Konuşma için- 7000 Hz/ Konuşma netliği için 3000 Hz.de tümsek olmalı).
3. Güç dönüştürme verimi yüksek olmalı.
4. Büyük ses (Akustik) güçlerde hoparlör hasara uğramamalıdır.
5. Transit işaretleri algılayabilmelidir.
6. Yönelgenlik (Direktivite) her frekansta aynı olmalı.
7. Sağlam olmalı.
8. Birim akustik güce isabet eden maliyeti düşük olmalı.
Hoparlör çeşitleri
1. Dinamik hoparlör (devingen bobinli),
2. Devingen demirli (distorsiyon fazla),
3. Armatürü dengeli (120 Hz.den düşük sesleri almıyor).
4. Kristalli-Tiz hoparlör olarak kullanılır. Artık piyasada bulunmamaktadır. Dayanıksızdır
5. Şerit
6. Elektrostatik-Geniş frekans bantlı, distorsiyonu minik, sekizli polar diyagramı var.
Mahsurları: 250-2000 v. polarma gerilimi gerekir.
Toplam verimi düşüktür. Empedans uydurucu trafo gereklidir. Çıkış ses seviyesi düşüktür.
Hoparlör Frekans Karakteristiği
1. Hoparlörün bas seslerde iyi bir davranış göstermesi için hafifçe, azca kütleli, sıkıca bir diyaframa gerek kalmıştır. Tiz ve bas sesler içinde yeterince muntazam bir ses tazyik seviyesi elde edilir.
2. Arka yüzden çıkan ses dalgalarının ön yüze geçişini önlemek suretiyle hoparlör geniş yüzeyli bir tahta üstüne takılır. Tahta akustik ekran olarak kullanılıp, akustik geri besleme önlenmeye çalışılır.
Hoparlörün Elektriksel Empedansı
Alçak frekanslarda empedansın en büyük değere ulaşmış olduğu frekansa hoparlörün rezonans frekansı denir.
Pratikte hoparlör empedansı 8 Ohm denince; 400 Hz.de ölçülen empedans bilinir.
Yüksek frekanslarda hoparlör empedansı artar. Bundan dolayı,yuvarlak bir kıymet olsun diye hoparlör empedansı ile ölçmeler, 400-1000 Hz.içinde yapılır.
Hoparlör Polaritesi
Ölçüm için, bobin uçlarına pil bağlanır. Diyafram ileri giderse pilin artı ucunun bağlı bulunmuş olduğu yer, bobinin de artı ucudur.
Huni Hoparlörler
Alüminyum ya da plastikten yapılır. Huni hoparlörün üretebileceği en düşük frekansa, hoparlörün kesim frekansı denir. Huni hoparlörde güç dönüştürme verimi %10-%40 arasındadır ( Direkt radyatörde % 10.dur)
Çeşitleri.
1.Dikdörtgen (Rectangular horn)
2.Yuvarlak (Round horn)
3.Dönemeçli (Reentrant horn)
4.Boyunlu yassı (Conventional Radial horn)
5.Boyunsuz yassı (Neckless Radial horn)
6.İki geçitli (Double diffraction horn)
Hoparlör kabinleri
1. Açık
Duvardan minimum 15 santimetre.uzağa konulmalıdır.
2. Kapalı
Alt kesim frekansı : 40-175 Hz
üst kesim frekansı : 20000 Hz.
Açıktaki değerin 2,2 ile 12,5 katı fazla kıymet alır.
3. Kristalle geri beslemeli
(Phılıps firmasının buluşudur.) Bas Hoparlör merkezine pxe kristal-Piezoelektrik eleman yerleştirilmiştir.
Besleme devresi bulunmakta Ses dışarıya düzeltilerek verilmektedir.
4. Oluklu Bas Refleks ya Kanallı Hoparlör Kutusu yada Akustik Faz İnvertörü denir. Beşgen, altıgen şekilde dizayn edilebilir. Pvc yada kartondan yapılabilir.
İki yollu Hoparlörler : Bas-Tiz
üç yollu Hoparlörler: Bas-Orta-Tiz
Bölüştürme filtresi:
Eylemsiz Radyatör
Destek bas hoparlorlörü.
Manyetik kısmı ve ses bobini yoktur.
Sistemin alçak frekanslardaki (Bas seslerdeki) karakteristiğini genişletmeye yarar.
HOPARLÖR GüCü
Emek verme gücü ( Operating Power )
Ölçülmesi, 100-4000 Hz.içinde yapılır. Hoparlör ekseninden 1 M.uzakta 12 mikrobarlık (96 dB.lik) ya da 3 M.uzaklıkta 4 mikrobarlık (86 dB.lik) ses tazyik sertliği üretebilmesi için hoparlör ses bobinine uygulanan sinüzoidal elektriksel güç değerine emek verme gücü denir.
Kapasite (Power Handling Capacity )
Hoparlörün hasara uğramadan dayanabileceği devamlı güç değeridir. Yüksek kuvvetli olarak malum bas hoparlörlerin kapasiteleri : 10-250 W. arasındadır.
Müzik gücü ( Musical Power )
Hoparlör bobinine 25 Hz.den minik, konuşma ve müziği temsil etmek suretiyle darbeli gerilim uygulanır. Hoparlörde uğultu ve cızırtının başlamadığı, distorsiyonun hemen hemen gözlenmediği duruma gelinceye kadar, giriş elektriksel gücü arttırılarak müzikal güç bulunur.
Bir Sual : Hoparlörler, yükselteç gücünün 1.5 katı fazla seçilir.
Çözüm :YANLIŞ. Bu şekilde bir seçimde hoparlörlerin yüksek volümde zarar görmesi kaçınılmazdır. Doğrusu; Hoparlörlerin amfi ile aynı güçte olması bu mümkün değilse daha düşük güçte olmasıdır. Bu, amfiden beklenen en üst düzey ses kalitesinin alınmasında önemlidir. Bu durumda amfinin max. 1/2 sesinden daha fazlasını açmak gereği nadiren duyulur. Oysa düşük güçteki bir amfi ve kuvvetli bir hoparlör ile (bir de hoparlör hassasiyeti 90 db' in altında ise) beklenen ideal sese ulaşmak zor olsa gerek bunun için için bilgisizce volüm açılır. Bilinenin tersine amfi gücünün daha düşük olduğu bir durumda yüksek volümde büyük oranda distorsiyon gelişir ve empedans değişikliklerinin tolere edilememesi, düşen akım vb. nedenlerle iyi beslenemeyen driverlar hasara uğrar. Özetle hoparlörler kendilerinden kuvvetli ampfilikatörlerin seslerinin açılması ile değil kendilerinden kuvvetsiz amfilerin sesin açılması ile patlar.
Hoparlör Nedir ve Iyi mi Seçilir?
Hoparlör Gerçekleri
Bir hoparlörün sesinin güzelliği kişiden kişiye değişse de, tüm hoparlörler için belli kurallar vardır. Hoparlörlerin en başta ayrılmış olduğu iki derslik var: Aktifler ve Pasifler.
Etken hoparlörler iç yapılarında bir güç membaı bulundururlar ve elektrik şebekesine bağlanmaları gerekir. Öteki taraftan pasiflerin bu şekilde bir ihtiyacı yoktur ve yükseltme merkezi olan amplifikatörden gelen ses sinyalini alarak sese çevirirler. Etken hoparlörle bu durumda yükselteç içinde meydana getirilen yükseltme işlemini kendi içlerinde yaparlar ve DVD ve öteki larda standart olan yükseltilmemiş (line seviyesinde) çıkışlara bağlanabilirler. Gerek burada incelediğimiz, gerekse incelememize katılamamış bir çok sistemlerde subwoofer etken bir eleman iken öteki hoparlörler pasiftir. Hem aktifliği hem de ötekilerden değişik frekanslarda emek vermesi sebebiyle subwoofer, amplifikatörler üstünde çoğu zaman kendine hususi bir çıkıştan sinyal alır.
Hoparlör Seçmek
Bir hoparlörün kabin yapısının kalitesi; tasarımı esnasında o hoparlöre gösterilen özene ve konstrüksiyonuna dayanır. “Konstrüksiyon†kelimesi genel anlamda “iskelet†anlamına gelse de burası işin içine yüzeyler de girer. Bu yüzeyler çoğu zaman kasanın ağırlığını etkilediğinden, satın alırken kasa ağırlığını göz önünde bulunduranlar bile vardır (birazcık karpuz seçmeye benziyor).
Kimi hoparlörler dış kaplamalarının altında kat kat sıkıştırılmış sunta ve/ya da MDF(Medium Density Fibre Board, Orta Yoğunlukta Fiber Tahta) kullanırken, kimileri bu malzemeler içinde kumu da presleyerek sıkıştırırlar.
Hoparlörlerin üstüne uygulanan kaplama içinse çoğu zaman vişne, dişbudak, akgürgen ya da gül ağacı tercih edilir. Bu kaplamalar, üreticilere kaplamada kolaylıklar kadar, renk seçeneklerini çeşitlendirme imkanı da sağlar.
Plastik dökme kasalı hoparlörler ise ağaç kasalara nazaran çoğu zaman daha düşük kaliteli olarak kabul edilir. Sadece akustik mevzusunda yaşanmış olan yenilikler, hususi plastikten dökülmüş yekpare plastik kasaların da oldukça kaliteli olabileceklerini göstermiştir. Öteki taraftan eğer: “Hi-Fi'nin ucuna kadar geldim, fakat o denli da para harcamak istemiyorum.†Diyorsanız, sunta ve MDF kasaların sizin isteklerini oldukça rahat karşılayabileceğini söyleyebiliriz. Bunların yanı sıra metal alaşımlı hoparlör kasaları da mevcuttur. Bu tip kasalarda çoğu zaman alüminyum şeklinde yumuşak metaller tercih edilse de sesin gürültüye dönüşerek dışarıya çıkmasını engellemiş olan aslında birçok önlem aslına bakarsanız kasa içine yerleştirilmiştir. Metal alaşımlı kasalar çoğu zaman dökme olup, minumum seviyede bağlantı noktası ihtiva eder. Bazı hoparlör üreticileri tarafınca kullanılmakta olup, dikkatle incelenerek alınması ihtiyaç duyulan sistemlerdir.
Stereo, Hifi ya da Ev Sineması terimlerine yabancı değilsinizdir. Ev eğlencesi, tüm bu ekipmanın entegre olduğu ve kendi evinizde müzik, film ve tv deneyimini yaşayabildiğiniz bir sistemdir. Ev eğlencesi, tüm medya türlerini tek bir şemsiye altında toplayabilir. Bugün CD, VHS, VIDEO, TV, DVD VIDEO ve LASER DISC bu çatı altındadır. Gelecekte ise DVD AUDIO, DIGITAL TV, WEB TV ve çok gelişmiş oyun konsolları da bu çatı altında yerini alacak.
Multimedya dünyasında kati bir kaide var. O da herhangi bir Ev Eğlencesi'nin bir yüzünde 'gerçek' sesi yaşayabilmeniz için speaker'a ihtiyacınız olduğu. En iyi müzikal kayıtlarındaki sonik etkiyi dışarıya yansıtmanın ötesinde speaker'lar ev içine de entegre edilebilme özelliğine haiz.
Ses Deneyimi
Gerçek bir beyaz perdeye gittiğinizde filmin sesleri sizi sarmalar. Normalde perdenin arkasında üç büyük speaker gizli saklı olabilir.
- İki tane sağda ve solda (stereo): Arka plandaki müziğin ve efektlerin tesirini vermek için,
- Ortada bir tane: ekran süresince yayılan konuşma ve efektleri daha temiz verebilmek için.
Bir beyaz perde salonunun yan ve arka duvarlarında ise çok sayıda speaker, ambiansı ve ekran dışı efektleri üretir. Bu speakerlar, sizin orada izleyici olduğunuzu unutarak ekrandaki sahnenin bir parçası olmanızı sağlar.
Evde benzer bir ses deneyimini yaşayabilmeniz için gerçek bir beyaz perdede kullanılan ses sistemine benzer bir seviye kurmanız gerekir. Odalarınız gerçek beyaz perde salonlarından daha minik ve de optimal ses düzeni için daha azca sayıda izleyici olduğundan, rahat bir ev beyaz perde sistemini oluşturmak daha kolaydır.
Hoparlör Alırken Neye Dikkat Etmeliyiz
Bir müzik sistemini mümkün olduğunca gerçekçi değerlendirebilmek için dinleme koşullarıyla ilgili bazı hususlara itina göstermek gerekir:
Dinleme işlemi sessiz, sakin bir ortamda gerçekleştirilmelidir.
Odada mümkünse yalnızca dinlenmekte olan kolonlar bulunmalıdır. Şundan dolayı öteki kolonların hoparlörleri kendilerine ulaşan ses dalgalarının etkisiyle titreşir ve bu titreşimleri sesin kaynağında durmasından sonrasında, kısa da olsa bir süre devam eder. Öteki kolonlar ek olarak sesin tonu, yönü şeklinde hususları da çeşitli şekillerde etkilerler. Eğer odada başka kolonların bulunması kaçınılmaz ise bu kolonların girişinin kısa dönem edilmesi durumunda problem bir miktar azalır. Bunu bir kolonun bas hoparlörünün diyaframına parmağınızla hafifçe vurarak deneyebilirsiniz. Kolonun girişi kısa dönem iken daha azca ses çıkacaktır. Esasen ideal olan çözüm kontrol edilecek sistemin ileride kullanılacağı ortamda dinlenmesidir.
Dinleme işlemi minimum iki güne yayılmalı ve bir kaç saatten kısa olmamalıdır. Minimum iki gün önerilmesinin sebebi kişinin beklentilerinin ilk dinleme ile daha sonraki dinleme içinde çoğunlukla değişmesidir. Ek olarak kişinin alışık olduğu müzik sistemine nazaran oldukça yüksek kaliteli olduğu tahmin edilen (bu tahmin mesela fiyata dayalı olabilir) sistemlerin gerçek kalitesinin ve değerinin anlaşılması için bir kaç hafta süresince aralıklarla dinlenmesi gerekebilir. Şundan dolayı farkın çok büyük olması, normalizasyonun etkisiyle çoğu zaman mevcut farkın doğru yorumlanabilmesini güçleştirmektedir.
Dinleme işlemi çeşitli müzik türleri ile gerçekleştirilmeli, seçiminde insan sesi içeren ve çok sesli sanatla alakalı müzik içeren kayıtlara ne olursa olsun yer verilmelidir.
Eğer bir karşılaştırma yapılacaksa ilkin bir sistem minimum 15 dakika dinlenmeli, sonrasında öteki sisteme geçilmelidir. Çok süratli bir halde bir sistemden diğerine geçiş ses tonu şeklinde bazı farkların algılanmasını kolaylaştırmakla beraber bilhassa müziğe ilişkin kriterlerin algılanmasını güçleştirir.
Algılanan sesin kayıt, CD player ya da başka bir , yükselteç, kolonlar, oda ve kişinin o anki beklenti ve ruh halinin bir sonucu olduğu hiçbir süre unutulmamalıdır. Bilhassa akustik açıdan hususi tedbir alınmamış bir çok odanın ses tonuna elektronik aygıt ve kolonlardan çok daha çok tesir ettiğini unutmamak gerekir. Tek bir cihazın performansının değerlendirilmesinde onun öteki cihazlarla hem teknik (mesela empedans uyumu) hem de ses karakteri açısından uyumu konusunu da dikkate almak gerekir.
Netice olarak
Bir müzik sisteminin değerlendirilmesinde sesin niteliklerine ilişkin kriterlerin denetim edilmesinin yanı sıra, dikkatin tamamen müziğe verildiği aşağıdaki yöntemin de kullanılması şarttır.
Bas, tiz, detay, distorsiyon şeklinde hifi jargonunu unutun,
Sesi değil, müziği kulak verin,
Enstrumanları ne kolaylıkla ötekilerden ayırabildiğinize, takip edebildiğinize bakın,
Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa çömez şeklinde mi çaldıklarına bakın,
Müziğin sizi gidişat (mesela ayağınızla) tutmaya yöneltip yöneltmediğine bakın,
Müzik sisteminin ruh hali ve duyguları iletip iletmediğine, hangi duyguları uyandırabildiğine bakın,
Müziğin bir süre sonra sizi yorup yormadığına dikkat edin.
Tüm bu kriterlere nazaran değerlendirme yapılırken unutulmaması ihtiyaç duyulan bir mevzu da hiçbir müzik sisteminin muhteşem olmadığıdır. Bir sistem bazı müzik türleri için uygun iken bir başka sistem başka müzik türleri için daha uygun olabilir. Mesela popüler müzikler en rahat müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir. Buna karşılık karmaşık sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta kimi zaman bu tarz şeyleri anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmakta fayda vardır.
Gelelim Fiyata
Bir müzik sisteminin fiyatı yüksekse çoğu zaman kalitesi de yüksek olmaktadır. Sadece elbet bunun istisnaları da vardır. Ek olarak fiyat artışının ses standardını ne seviyede ve ne şekilde artıracağı da önemlidir. Çok çeşitli müzik sistemleri dinleme deneyimine haiz olmayan bir çok şahıs fiyat arttıkça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklaşacağını, dolayısıyla kalitedeki değişimin giderek azalacağını düşünür. Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasındaki farkların ucuz ürünler arasındaki farklardan daha büyük olabildiğini göstermektedir.
Bu durumun başlıca iki sebebi bulunduğunu zannediyorum. Birincisi düşük fiyatlı ürünlerin imalatı esnasında temel önceliğin ürünün istenen işlevi mümkün mertebe güvenilir bir halde yerine getirmesinden ibaret olması. Şu demek oluyor ki kabul edilemeyecek gürültü oranları haricinde ses kalitesi açısından fazla bir beklenti olmaması ve markadan markaya fazla değişmeyen standart parça ve yöntemlerin kullanılması. İkincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düşük olması sebebiyle mevcut farkların duyulmasının zor olması.
Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrıldığında ne kalitede ses alınacağı bir çok kişinin merak etmiş olduğu bir mevzudur. Maalesef biri nicelik diğeri kalite olan iki şeyi karşılaştırarak bu soruya net bir çözüm verebilmek pek mümkün gözükmüyor. Sadece bu mevzuya bir seviyede ışık dokunabilecek şu bilgiyi verebiliriz: İlk kere dinlediği fiyat kategorisindeki bir sistem hakkında yorum icra eden bir çok şahıs ses kalitesi farkının beklediğinden fazla bulunduğunu belirtmektedir. (Kişinin alışık olduğu sistemler ile yeni dinlediği sistem arasındaki farkın çok büyük olması durumu hariç. Bu durumda kişinin farkı doğru algılayabilmesi çoğu zaman pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem beğenilmeyebiliyor. Şahıs duymaya alışmış olduğu, dolayısıyla doğru bulunduğunu zannettiği bozulmaları oldukça yüksek kaliteli sistemde duymayınca sistemin kuvvetsiz, detaysız, heyecansız bir sese haiz olduğu kanaatine ulaşabiliyor.
Bütçe ile ilgili sık karşılaşılan bir sual da bütçenin ne kadarının hangi bölüme ayrılması gerektiğidir. Müzik sistemleri ile yeni ilgilenmeye başlamış olan bir çok şahıs kolonların öteki parçalardan daha mühim bulunduğunu düşünür. Kolonlar içinde karşılaştırma yapıldığında ses tonu şeklinde kolay hissedilen bazı farklar öteki parçalara nazaran birazcık daha çok olmakla beraber müzikten alınan zevki etkileme açısından (ör: CD player) ve yükselteç çoğu zaman daha mühim rol oynamaktadır.
Birde Uyum Var Doğal
Esasen bir müzik sistemini oluşturan parçaların uyumu en önemlisidir. Çok pahalı ve kaliteli sadece birbiriyle uyumsuz parçalardan oluşan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha fena netice verebilir. Uyumlu bir sistemde parçaların fiyatı birbirine yakın olmaktadır. Bir müzik sisteminin parçalarını seçmeye hangisinden başlamalıyız? Bu mevzuda çoğumuzun en zor değiştireceği unsur salonun boyutlarıdır. Salonun akustik özelliklerini bir miktar değişiklik yapmak çok zor değildir fakat mesela 60m2'lik bir salonda 20x30x40 santimetre boyutlarında bir kolondan düşük distorsiyon oranlarıyla kafi akustik güç ve bas ses elde edilmesi neredeyse imkansızdır. Dolayısıyla salonu seçme şansımız olmadığını farz edersek seçime kolonlarla başlayıp, ona uygun yükselteç ve CD player ile devam etmeliyiz. Cihazların birbirine uyumu mevzusunda bazı teknik kriterler var olmakla birlikte seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur. Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kişiler ve düşük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi netice çoğu zaman tüm cihazların aynı marka ve seriden olmasıyla elde edilmektedir.
Bir hoparlörün sesinin güzelliği kişiden kişiye değişse de, tüm hoparlörler için belli kurallar vardır. Hoparlörlerin en başta ayrılmış olduğu iki derslik var: Aktifler ve Pasifler.
Etken hoparlörler iç yapılarında bir güç membaı bulundururlar ve elektrik şebekesine bağlanmaları gerekir. Öteki taraftan pasiflerin bu şekilde bir ihtiyacı yoktur ve yükseltme merkezi olan amplifikatörden gelen ses sinyalini alarak sese çevirirler. Etken hoparlörle bu durumda yükselteç içinde meydana getirilen yükseltme işlemini kendi içlerinde yaparlar ve DVD ve öteki larda standart olan yükseltilmemiş (line seviyesinde) çıkışlara bağlanabilirler. Gerek burada incelediğimiz, gerekse incelememize katılamamış bir çok sistemlerde subwoofer etken bir eleman iken öteki hoparlörler pasiftir. Hem aktifliği hem de ötekilerden değişik frekanslarda emek vermesi sebebiyle subwoofer, amplifikatörler üstünde çoğu zaman kendine hususi bir çıkıştan sinyal alır.
Hoparlör Seçmek
Bir hoparlörün kabin yapısının kalitesi; tasarımı esnasında o hoparlöre gösterilen özene ve konstrüksiyonuna dayanır. “Konstrüksiyon†kelimesi genel anlamda “iskelet†anlamına gelse de burası işin içine yüzeyler de girer. Bu yüzeyler çoğu zaman kasanın ağırlığını etkilediğinden, satın alırken kasa ağırlığını göz önünde bulunduranlar bile vardır (birazcık karpuz seçmeye benziyor).
Kimi hoparlörler dış kaplamalarının altında kat kat sıkıştırılmış sunta ve/ya da MDF(Medium Density Fibre Board, Orta Yoğunlukta Fiber Tahta) kullanırken, kimileri bu malzemeler içinde kumu da presleyerek sıkıştırırlar.
Hoparlörlerin üstüne uygulanan kaplama içinse çoğu zaman vişne, dişbudak, akgürgen ya da gül ağacı tercih edilir. Bu kaplamalar, üreticilere kaplamada kolaylıklar kadar, renk seçeneklerini çeşitlendirme imkanı da sağlar.
Plastik dökme kasalı hoparlörler ise ağaç kasalara nazaran çoğu zaman daha düşük kaliteli olarak kabul edilir. Sadece akustik mevzusunda yaşanmış olan yenilikler, hususi plastikten dökülmüş yekpare plastik kasaların da oldukça kaliteli olabileceklerini göstermiştir. Öteki taraftan eğer: “Hi-Fi'nin ucuna kadar geldim, fakat o denli da para harcamak istemiyorum.†Diyorsanız, sunta ve MDF kasaların sizin isteklerini oldukça rahat karşılayabileceğini söyleyebiliriz. Bunların yanı sıra metal alaşımlı hoparlör kasaları da mevcuttur. Bu tip kasalarda çoğu zaman alüminyum şeklinde yumuşak metaller tercih edilse de sesin gürültüye dönüşerek dışarıya çıkmasını engellemiş olan aslında birçok önlem aslına bakarsanız kasa içine yerleştirilmiştir. Metal alaşımlı kasalar çoğu zaman dökme olup, minumum seviyede bağlantı noktası ihtiva eder. Bazı hoparlör üreticileri tarafınca kullanılmakta olup, dikkatle incelenerek alınması ihtiyaç duyulan sistemlerdir.
Stereo, Hifi ya da Ev Sineması terimlerine yabancı değilsinizdir. Ev eğlencesi, tüm bu ekipmanın entegre olduğu ve kendi evinizde müzik, film ve tv deneyimini yaşayabildiğiniz bir sistemdir. Ev eğlencesi, tüm medya türlerini tek bir şemsiye altında toplayabilir. Bugün CD, VHS, VIDEO, TV, DVD VIDEO ve LASER DISC bu çatı altındadır. Gelecekte ise DVD AUDIO, DIGITAL TV, WEB TV ve çok gelişmiş oyun konsolları da bu çatı altında yerini alacak.
Multimedya dünyasında kati bir kaide var. O da herhangi bir Ev Eğlencesi'nin bir yüzünde 'gerçek' sesi yaşayabilmeniz için speaker'a ihtiyacınız olduğu. En iyi müzikal kayıtlarındaki sonik etkiyi dışarıya yansıtmanın ötesinde speaker'lar ev içine de entegre edilebilme özelliğine haiz.
Ses Deneyimi
Gerçek bir beyaz perdeye gittiğinizde filmin sesleri sizi sarmalar. Normalde perdenin arkasında üç büyük speaker gizli saklı olabilir.
- İki tane sağda ve solda (stereo): Arka plandaki müziğin ve efektlerin tesirini vermek için,
- Ortada bir tane: ekran süresince yayılan konuşma ve efektleri daha temiz verebilmek için.
Bir beyaz perde salonunun yan ve arka duvarlarında ise çok sayıda speaker, ambiansı ve ekran dışı efektleri üretir. Bu speakerlar, sizin orada izleyici olduğunuzu unutarak ekrandaki sahnenin bir parçası olmanızı sağlar.
Evde benzer bir ses deneyimini yaşayabilmeniz için gerçek bir beyaz perdede kullanılan ses sistemine benzer bir seviye kurmanız gerekir. Odalarınız gerçek beyaz perde salonlarından daha minik ve de optimal ses düzeni için daha azca sayıda izleyici olduğundan, rahat bir ev beyaz perde sistemini oluşturmak daha kolaydır.
Hoparlör Alırken Neye Dikkat Etmeliyiz
Bir müzik sistemini mümkün olduğunca gerçekçi değerlendirebilmek için dinleme koşullarıyla ilgili bazı hususlara itina göstermek gerekir:
Dinleme işlemi sessiz, sakin bir ortamda gerçekleştirilmelidir.
Odada mümkünse yalnızca dinlenmekte olan kolonlar bulunmalıdır. Şundan dolayı öteki kolonların hoparlörleri kendilerine ulaşan ses dalgalarının etkisiyle titreşir ve bu titreşimleri sesin kaynağında durmasından sonrasında, kısa da olsa bir süre devam eder. Öteki kolonlar ek olarak sesin tonu, yönü şeklinde hususları da çeşitli şekillerde etkilerler. Eğer odada başka kolonların bulunması kaçınılmaz ise bu kolonların girişinin kısa dönem edilmesi durumunda problem bir miktar azalır. Bunu bir kolonun bas hoparlörünün diyaframına parmağınızla hafifçe vurarak deneyebilirsiniz. Kolonun girişi kısa dönem iken daha azca ses çıkacaktır. Esasen ideal olan çözüm kontrol edilecek sistemin ileride kullanılacağı ortamda dinlenmesidir.
Dinleme işlemi minimum iki güne yayılmalı ve bir kaç saatten kısa olmamalıdır. Minimum iki gün önerilmesinin sebebi kişinin beklentilerinin ilk dinleme ile daha sonraki dinleme içinde çoğunlukla değişmesidir. Ek olarak kişinin alışık olduğu müzik sistemine nazaran oldukça yüksek kaliteli olduğu tahmin edilen (bu tahmin mesela fiyata dayalı olabilir) sistemlerin gerçek kalitesinin ve değerinin anlaşılması için bir kaç hafta süresince aralıklarla dinlenmesi gerekebilir. Şundan dolayı farkın çok büyük olması, normalizasyonun etkisiyle çoğu zaman mevcut farkın doğru yorumlanabilmesini güçleştirmektedir.
Dinleme işlemi çeşitli müzik türleri ile gerçekleştirilmeli, seçiminde insan sesi içeren ve çok sesli sanatla alakalı müzik içeren kayıtlara ne olursa olsun yer verilmelidir.
Eğer bir karşılaştırma yapılacaksa ilkin bir sistem minimum 15 dakika dinlenmeli, sonrasında öteki sisteme geçilmelidir. Çok süratli bir halde bir sistemden diğerine geçiş ses tonu şeklinde bazı farkların algılanmasını kolaylaştırmakla beraber bilhassa müziğe ilişkin kriterlerin algılanmasını güçleştirir.
Algılanan sesin kayıt, CD player ya da başka bir , yükselteç, kolonlar, oda ve kişinin o anki beklenti ve ruh halinin bir sonucu olduğu hiçbir süre unutulmamalıdır. Bilhassa akustik açıdan hususi tedbir alınmamış bir çok odanın ses tonuna elektronik aygıt ve kolonlardan çok daha çok tesir ettiğini unutmamak gerekir. Tek bir cihazın performansının değerlendirilmesinde onun öteki cihazlarla hem teknik (mesela empedans uyumu) hem de ses karakteri açısından uyumu konusunu da dikkate almak gerekir.
Netice olarak
Bir müzik sisteminin değerlendirilmesinde sesin niteliklerine ilişkin kriterlerin denetim edilmesinin yanı sıra, dikkatin tamamen müziğe verildiği aşağıdaki yöntemin de kullanılması şarttır.
Bas, tiz, detay, distorsiyon şeklinde hifi jargonunu unutun,
Sesi değil, müziği kulak verin,
Enstrumanları ne kolaylıkla ötekilerden ayırabildiğinize, takip edebildiğinize bakın,
Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa çömez şeklinde mi çaldıklarına bakın,
Müziğin sizi gidişat (mesela ayağınızla) tutmaya yöneltip yöneltmediğine bakın,
Müzik sisteminin ruh hali ve duyguları iletip iletmediğine, hangi duyguları uyandırabildiğine bakın,
Müziğin bir süre sonra sizi yorup yormadığına dikkat edin.
Tüm bu kriterlere nazaran değerlendirme yapılırken unutulmaması ihtiyaç duyulan bir mevzu da hiçbir müzik sisteminin muhteşem olmadığıdır. Bir sistem bazı müzik türleri için uygun iken bir başka sistem başka müzik türleri için daha uygun olabilir. Mesela popüler müzikler en rahat müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir. Buna karşılık karmaşık sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta kimi zaman bu tarz şeyleri anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmakta fayda vardır.
Gelelim Fiyata
Bir müzik sisteminin fiyatı yüksekse çoğu zaman kalitesi de yüksek olmaktadır. Sadece elbet bunun istisnaları da vardır. Ek olarak fiyat artışının ses standardını ne seviyede ve ne şekilde artıracağı da önemlidir. Çok çeşitli müzik sistemleri dinleme deneyimine haiz olmayan bir çok şahıs fiyat arttıkça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklaşacağını, dolayısıyla kalitedeki değişimin giderek azalacağını düşünür. Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasındaki farkların ucuz ürünler arasındaki farklardan daha büyük olabildiğini göstermektedir.
Bu durumun başlıca iki sebebi bulunduğunu zannediyorum. Birincisi düşük fiyatlı ürünlerin imalatı esnasında temel önceliğin ürünün istenen işlevi mümkün mertebe güvenilir bir halde yerine getirmesinden ibaret olması. Şu demek oluyor ki kabul edilemeyecek gürültü oranları haricinde ses kalitesi açısından fazla bir beklenti olmaması ve markadan markaya fazla değişmeyen standart parça ve yöntemlerin kullanılması. İkincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düşük olması sebebiyle mevcut farkların duyulmasının zor olması.
Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrıldığında ne kalitede ses alınacağı bir çok kişinin merak etmiş olduğu bir mevzudur. Maalesef biri nicelik diğeri kalite olan iki şeyi karşılaştırarak bu soruya net bir çözüm verebilmek pek mümkün gözükmüyor. Sadece bu mevzuya bir seviyede ışık dokunabilecek şu bilgiyi verebiliriz: İlk kere dinlediği fiyat kategorisindeki bir sistem hakkında yorum icra eden bir çok şahıs ses kalitesi farkının beklediğinden fazla bulunduğunu belirtmektedir. (Kişinin alışık olduğu sistemler ile yeni dinlediği sistem arasındaki farkın çok büyük olması durumu hariç. Bu durumda kişinin farkı doğru algılayabilmesi çoğu zaman pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem beğenilmeyebiliyor. Şahıs duymaya alışmış olduğu, dolayısıyla doğru bulunduğunu zannettiği bozulmaları oldukça yüksek kaliteli sistemde duymayınca sistemin kuvvetsiz, detaysız, heyecansız bir sese haiz olduğu kanaatine ulaşabiliyor.
Bütçe ile ilgili sık karşılaşılan bir sual da bütçenin ne kadarının hangi bölüme ayrılması gerektiğidir. Müzik sistemleri ile yeni ilgilenmeye başlamış olan bir çok şahıs kolonların öteki parçalardan daha mühim bulunduğunu düşünür. Kolonlar içinde karşılaştırma yapıldığında ses tonu şeklinde kolay hissedilen bazı farklar öteki parçalara nazaran birazcık daha çok olmakla beraber müzikten alınan zevki etkileme açısından (ör: CD player) ve yükselteç çoğu zaman daha mühim rol oynamaktadır.
Birde Uyum Var Doğal
Esasen bir müzik sistemini oluşturan parçaların uyumu en önemlisidir. Çok pahalı ve kaliteli sadece birbiriyle uyumsuz parçalardan oluşan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha fena netice verebilir. Uyumlu bir sistemde parçaların fiyatı birbirine yakın olmaktadır. Bir müzik sisteminin parçalarını seçmeye hangisinden başlamalıyız? Bu mevzuda çoğumuzun en zor değiştireceği unsur salonun boyutlarıdır. Salonun akustik özelliklerini bir miktar değişiklik yapmak çok zor değildir fakat mesela 60m2'lik bir salonda 20x30x40 santimetre boyutlarında bir kolondan düşük distorsiyon oranlarıyla kafi akustik güç ve bas ses elde edilmesi neredeyse imkansızdır. Dolayısıyla salonu seçme şansımız olmadığını farz edersek seçime kolonlarla başlayıp, ona uygun yükselteç ve CD player ile devam etmeliyiz. Cihazların birbirine uyumu mevzusunda bazı teknik kriterler var olmakla birlikte seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur. Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kişiler ve düşük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi netice çoğu zaman tüm cihazların aynı marka ve seriden olmasıyla elde edilmektedir.
YORUMLAR