Büyük L. Abes-muktebes tartışması, ses ve yazım yönünden hangi sözcüklerin uyaklı sayılacağı konusunda türk yazarları arasında çıkan...
Büyük L.
Abes-muktebes tartışması, ses ve yazım yönünden hangi sözcüklerin uyaklı sayılacağı konusunda türk yazarları arasında çıkan ve yeni bir şiir beğenisinin yerleşmesine temel oluşturan tartışma (1895). Divan ve tanzimat şairleri sözcüklerin uyaklı sayılabilmesi için arap abecesine göre yazımlarındaki benzerliği (son harf ve harekelerin aynı olmasını) zorunlu sayıyorlardı. (-* UYAK.) Malumat dergisinde Haşan Asaf adlı gencin Burhan-ı kudret adlı şiiri yayımlanırken derginin yazarlarından Mehmet Tahir'in eklediği eleş tirel not, uyakla ilgili geleneksel görüşü değiştirecek bir tartışmayı başlattı. M.Ta- hir sözkonusu şiirde “zerre-i nurundan iken muktebes (bir yerden alınmış) /Mihr ü mehe etmek işaret abes (saçma)" dizelerinin, son sözcükleri arap abecesine göre iki ayrı harfle (se ve sin'le) yazıldığı için,uyaklı sayılamayacağını ileri sürdü. Yanıt veren H. Asaf kendisini savunurken Recaizade Ekrem'in "Kafiye sem (kulak içindir, basar (göz) için değildir†sözünü anarak onu tanık gösterdi. Tartışmaya R.Ekrem de katıldı; uyakta yazılış biçiminin değil ses değerinin gözetilmesi gerektiğini belirtti; arap şiiri kurallarına göre yapılan uyakların artık bırakılması düşüncesini savundu. R.Ekrem'in görüşleri doğrultusunda ürün veren Edebiyatı cedide şairleri "kulak için uyak" uygulamasını sürdürdüler, Türk abecesinin benimsenmesinden sonra "göz için uyak- kulak için uyak" ayrımı geçerliliğini bütünüyle yitirdi. (*†UYAK.) Abes-muktebes tartışmasının, uyak konusu dışında türk edebiyatına eleştiri türünün gelişmesi bakımından da katkısı oldu. Karşıtları, tartışma boyunca, kişilikleri konu edinir, yersiz sataşmalara başvururken R. Ekrem soğukkanlı, nesnel, bilimsel tutumuyla dikkati çekti.
YORUMLAR