ALÇI İŞİ a. Mim. Silme çekilerek ve kalıplanarak, büyük bölümü kez de kalemle işlenerek hazırlanan, alçı ya da yalancı mermerden dek...
ALÇI İŞİ a. Mim. Silme çekilerek ve kalıplanarak, büyük bölümü kez de kalemle işlenerek hazırlanan, alçı ya da yalancı mermerden dekoratif kaplama.
*Ansikl. Yalancı mermer' işçiliğiyle alçı' işi arasındaki sınırın belirsizliği sebebiyle, alçı ustasının yapmış olduğu bezemeler, büyük bölümü kez yalancı mermer ustasına mal edilir. Bu çabalama, yoğurarak biçimlendirme (modelaj) eylemini içermesi bakımından, yalancı mermer ustasının işine yaklaşırsa da, daha çok marangozluğa benzer: gabari yardımıyla düzgün silme çekilerek, alçakkabartma olarak kalıplanmış motiflerin uygulanmasına dayanır. Duvar ve bununla beraber tavan süsü olduğundan, hafifçe gereçler kullanımını gerektirir. Öyleki ki, “papier mâche†ve lifli alçı dahi bu nedenle kullanılır.
ilkçağ'da alçının renkli topraklar, tebeşir ve kalsit tozuyla karılmasıyla elde edilmiş gereç, mermeri çağrıştıran düzgün yüzeyli kaplamalar, yoğurularak biçimlendirilmiş ya da kalıplanmış kabartmalar (Dö- ğu'da, Eski Yunan da ve bilhassa Roma' da: türlü mezarlar, Porta-Maggiore bazilikası, Livia evi) elde etmede kullanıldı. Asya'da alçıişi, Türkistan ve Güneydoğu Asya takımadalarındaki yunan-buddha sanatının başyapıtlarının yaratılmasına olanak verdi BizanslIlar'dan ve Sasaniler' den sonrasında İslam sanatı, yontulmuş ve boyanmış alçıyı çok sık kullandı (Granada' da Elhamra sarayı). Garp daysa,Ortaçağ' da kâgir yapılar, ahşap çatkılar, hatta taş, alçı dolgu ve kabartmalarla kaplandı (Tem- pietto de Cividale'de 800 yılına doğru meydana getirilen heykel grubundan XV. yy.'da Fransa'nın güney-batı'sındaki şömine yaşmaklarına kadar). İtalyan Rönesansı gro- tesklerin antik dekorunu tekrardan kullandı. Vatikan loggia'larında Giovanni da Udine yeni bir yalancı mermer tekniğini başlattı. Bu teknik, çok geçmeden, yoğurularak biçimlendirilmiş kabartmalarla gelişerek, barok mimarlığın ana ifade aracını oluşturacak, Bernini, Borromini, Ma- derno, Raggi ve Serpotta ile, ispanya'da olduğu şeklinde Orta Avrupa'da da tesirini gösterecektir. Buna karşılık, Kuzeybatı Avrupa'da, Fontainebleau'ya ya da Lo- uvre'a,önceleri İtalyan ya da ticıno'lu yalancı mermer ustaları çağrıldıysa da, "rokay" üslubunun yaratıcısı fransız bezemeciler (P. Lepautre'dan N. Pineau'ya) ve İngiliz p/asferer'larla (Nonsuch'un ya da Hardwick Hall'un [Derby] flaman üslubundaki erken dönem bölmelerinden [Surrey, yıkıldı], lord Burlington ve Adam' ların yeniklasik düzenlemelerine kadar) al- çıişi egemen olacaktır. Sonunda, yoğurularak biçimlendirilmiş alçıdan daha yalın olan kalıplanmış kabartmanın sunmuş olduğu olanaklar, yeniklasikçiliğin her yerde kabul edilmesini sağlayacak, XIX. yy.'a gelindiğinde, yinelenen bu tekniklerin ölçüsüz kullanımı, alçıişinin yozlaşıp saygınlığını yitirmesine yol açacaktır.
Türkler'in Anadolu'ya yerleşmesinden ilkin, mimarlıkta alçıişi, yapıların haricinde kullanılan yaygın bir bezeme öğesiydi. Tuğla yüzler, suni mermer (stuko), kısaca alçı karışımı ile elde edilmiş bir sıvayla kaplanıyordu. Anadolu türk mimarlığında ise alçıişi, daha çok yapıların iç bezemesinde kullanıldı. Konya'daki Sahipata kül- liyesi hankâbının mihrabı (XIII. yy.), Beyşehir gölü kıyısındaki Kubadabad sarayı' nın (1236) alçı bezemeleri ilk örneklerdir. Alçı mihraplar, bilhassa Ankara ve çevresinde uygulanmıştır (XIV. - XV. yy.'lar). Edirne'deki Şahmelek camisi'nin (1429) mihrabı da alçı bezemelidir. Erken os- manlı mimarlığında alçının geniş yüzeylerde kullanılmasına örnek olarak Bursa Yeşil cami, Yıldırım camisi, Amasya Ba- yezitpaşa camisi, Edirne Yıldırım camisi gösterilebilir. Klasik osmanlı mimarlığında ise alçıişi bezeme çok az kullanılmıştır. XVIII. yy.'dan başlayarak barok ve rokoko üsluplarının etkili olduğu dönemlerde, bilhassa saray ve konakların tavan ve duvarlarında alçıişi bezeme yaygındır. Mala benzeri bir aletle meydana getirilen alçıişi bezemeye malakârı*. fırça ile meydana getirilen bezemeye ise kalemkâri denilmiştir.
Büyük L.
*Ansikl. Yalancı mermer' işçiliğiyle alçı' işi arasındaki sınırın belirsizliği sebebiyle, alçı ustasının yapmış olduğu bezemeler, büyük bölümü kez yalancı mermer ustasına mal edilir. Bu çabalama, yoğurarak biçimlendirme (modelaj) eylemini içermesi bakımından, yalancı mermer ustasının işine yaklaşırsa da, daha çok marangozluğa benzer: gabari yardımıyla düzgün silme çekilerek, alçakkabartma olarak kalıplanmış motiflerin uygulanmasına dayanır. Duvar ve bununla beraber tavan süsü olduğundan, hafifçe gereçler kullanımını gerektirir. Öyleki ki, “papier mâche†ve lifli alçı dahi bu nedenle kullanılır.
ilkçağ'da alçının renkli topraklar, tebeşir ve kalsit tozuyla karılmasıyla elde edilmiş gereç, mermeri çağrıştıran düzgün yüzeyli kaplamalar, yoğurularak biçimlendirilmiş ya da kalıplanmış kabartmalar (Dö- ğu'da, Eski Yunan da ve bilhassa Roma' da: türlü mezarlar, Porta-Maggiore bazilikası, Livia evi) elde etmede kullanıldı. Asya'da alçıişi, Türkistan ve Güneydoğu Asya takımadalarındaki yunan-buddha sanatının başyapıtlarının yaratılmasına olanak verdi BizanslIlar'dan ve Sasaniler' den sonrasında İslam sanatı, yontulmuş ve boyanmış alçıyı çok sık kullandı (Granada' da Elhamra sarayı). Garp daysa,Ortaçağ' da kâgir yapılar, ahşap çatkılar, hatta taş, alçı dolgu ve kabartmalarla kaplandı (Tem- pietto de Cividale'de 800 yılına doğru meydana getirilen heykel grubundan XV. yy.'da Fransa'nın güney-batı'sındaki şömine yaşmaklarına kadar). İtalyan Rönesansı gro- tesklerin antik dekorunu tekrardan kullandı. Vatikan loggia'larında Giovanni da Udine yeni bir yalancı mermer tekniğini başlattı. Bu teknik, çok geçmeden, yoğurularak biçimlendirilmiş kabartmalarla gelişerek, barok mimarlığın ana ifade aracını oluşturacak, Bernini, Borromini, Ma- derno, Raggi ve Serpotta ile, ispanya'da olduğu şeklinde Orta Avrupa'da da tesirini gösterecektir. Buna karşılık, Kuzeybatı Avrupa'da, Fontainebleau'ya ya da Lo- uvre'a,önceleri İtalyan ya da ticıno'lu yalancı mermer ustaları çağrıldıysa da, "rokay" üslubunun yaratıcısı fransız bezemeciler (P. Lepautre'dan N. Pineau'ya) ve İngiliz p/asferer'larla (Nonsuch'un ya da Hardwick Hall'un [Derby] flaman üslubundaki erken dönem bölmelerinden [Surrey, yıkıldı], lord Burlington ve Adam' ların yeniklasik düzenlemelerine kadar) al- çıişi egemen olacaktır. Sonunda, yoğurularak biçimlendirilmiş alçıdan daha yalın olan kalıplanmış kabartmanın sunmuş olduğu olanaklar, yeniklasikçiliğin her yerde kabul edilmesini sağlayacak, XIX. yy.'a gelindiğinde, yinelenen bu tekniklerin ölçüsüz kullanımı, alçıişinin yozlaşıp saygınlığını yitirmesine yol açacaktır.
Türkler'in Anadolu'ya yerleşmesinden ilkin, mimarlıkta alçıişi, yapıların haricinde kullanılan yaygın bir bezeme öğesiydi. Tuğla yüzler, suni mermer (stuko), kısaca alçı karışımı ile elde edilmiş bir sıvayla kaplanıyordu. Anadolu türk mimarlığında ise alçıişi, daha çok yapıların iç bezemesinde kullanıldı. Konya'daki Sahipata kül- liyesi hankâbının mihrabı (XIII. yy.), Beyşehir gölü kıyısındaki Kubadabad sarayı' nın (1236) alçı bezemeleri ilk örneklerdir. Alçı mihraplar, bilhassa Ankara ve çevresinde uygulanmıştır (XIV. - XV. yy.'lar). Edirne'deki Şahmelek camisi'nin (1429) mihrabı da alçı bezemelidir. Erken os- manlı mimarlığında alçının geniş yüzeylerde kullanılmasına örnek olarak Bursa Yeşil cami, Yıldırım camisi, Amasya Ba- yezitpaşa camisi, Edirne Yıldırım camisi gösterilebilir. Klasik osmanlı mimarlığında ise alçıişi bezeme çok az kullanılmıştır. XVIII. yy.'dan başlayarak barok ve rokoko üsluplarının etkili olduğu dönemlerde, bilhassa saray ve konakların tavan ve duvarlarında alçıişi bezeme yaygındır. Mala benzeri bir aletle meydana getirilen alçıişi bezemeye malakârı*. fırça ile meydana getirilen bezemeye ise kalemkâri denilmiştir.
Büyük L.
El İşi Modeller - Tığ İşi
El İşi Modeller - Çınarcık İşi ( Çınarcık İğne Oyası)
Alçı Nedir?
YORUMLAR