Alfabe Nedir?

Alfabe nedir? Alfabe iyi mi ve niçin ortaya çıkmıştır. Tarihin ilk alfabelerinden günümüze kadar ki dönem için kısa ve temel bilgiler. Alfa...

Alfabe nedir? Alfabe iyi mi ve niçin ortaya çıkmıştır. Tarihin ilk alfabelerinden günümüze kadar ki dönem için kısa ve temel bilgiler.

Alfabe, yazıda kullanılan harf dizisine verilen addır. Harflerin her birisi bir sesi gösterir. Bu kelime Yunan alfabesinin ilk iki harfi olan «alpha» «beta» dan çıkmıştır.

Eski devirlerde insanların anlaşması ama işaret ya da konuşma yolu ile oluyordu. Yazı ya da alfabe diye bir şey bilinmezdi. Pek çok olayların sonradan hatırlanmayı gerektirmesi, uzakta bulunan kimselere haber gönderme ihtiyacı yavaş yavaş insanları bir takım şekiller çizmeye zorladı. Bu tür şeyler ilk başlarda direkt doğruya resimlerden ibaretti. Meselâ bir in resmi «in», bununla birlikte «mağara», «kovuk»» anlamına geliyordu. At resmi de «at» anlamındaydı. Sonraları her fotoğraf bir heceyi ifade etmeye başladı. Başka sözler de bu heceleri yan yana getirerek yazıldı. Mesela bugün de aynı şekilde bir yazı sistemi kullanacak olsak «in» ve «at» resimlerini yan yana getirerek in+at= direnme anlamını verebiliriz. Böylelikle fikirleri daha geniş seviyede, ifade etmek imkânı doğmuş oluyordu. Buna «hece yazısı» denir. Alfabenin gelişmesi daha da ilerleyince, her fotoğraf, kelimenin ilk sesini temsil etmeye başladı. Mesela in resmi «i» harfinin, at resmi de «a» harfinin yerini tutuyordu.

Sina Yazısı ve Hiyeroglif

Alfabenin en ilkel haliyle M. Ö. 2.000 li yıllarında kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. İlk alfabenin Mısır’la İsrail arasındaki bölümde oturan Samî bir kavim tarafınca kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bir İngiliz arkeoloğu, Finders Petrie, 1905 senesinde Sina yarımadasında bir yazıt buldu. Kullanılan yazı ufak ufak bir sürü şekillerden meydana gelmişti. Bu bakımdan kitabede alfabetik bir yazı kullanıldığı kanaati uyandı. Bu yazı ama senelerce sonrasında okunabildi ve 32 işaretten ibaret olduğu anlaşıldı. Sami ailesinden bir dile ait olduğu anlaşılan bu yazının M.Ö. 1800-1500 yıllarından kalmış olduğu sanılmaktadır. Alfabenin aslolan esin kaynağının bu yazı olduğu tahmin ediliyor. Ama, bu Sina Dağı alfabesinin gelişmesinde daha başka yazıların tesiri de muhakkaktır.

Eski Mısır yazı sistemi son aşama karışıktı. Bir takım resimler bir tek o resmin ismini ifade etmiş olduğu halde bazıları yalnız bir hece ya da bir harfi gösteriyordu. «Hiyeroglif» denen bu yazı ile Fenike alfabesini oluşturan Sina yazısının büyük bir benzerliği vardı.

Girit’te bulunan ve hemen hemen çözülemeyen bir alfabenin de Sina Yarımadasında çıkan Sami alfabesine tesir yapmış olduğu sanılmaktadır. Sami alfabesinden çok türlü başka alfabeler türemiştir. Bu alfabe ilkin cenup ve şimal alfabesi olarak ikiye ayrılmaktadır. Cenup alfabesinden Habeşçe, Semud ve Galla alfabeleri çıkmıştır. Şimal alfabesi ise Fenike ve Arami olarak iki ana topluluğa bölünmüştür. Fenike kökünden başlıca İbrani/ Yunan ve Latin yazısı çıkmıştır. Arami kökü ise, Arap, Pehlevi, Avesta, Uygur, Hint alfabesi şeklinde bir sürü alfabelerin doğmasına ya da gelişmesine yol açmıştır.

Başlıca Üç Alfabe

Yunan alfabesi. — Fenikelilerin Yunanlılarla temasa geçmesi üstüne Yunanlılar onların alfabesinden faydalandılar. Fenikeliler yalnız sessiz harfleri kullanıyorlardı. Yunanlılar buna sesli harfleri de eklediler. Böylelikle alfabe tamamlanmış oldu.

Yunanlılar Fenikelilerin kullandıkları harf adlarını da benimsemişlerdi. Mesela Fenike dilinde «öküz» anlamına gelen «aleph» Yunan alfabesinde «alfa», «ev» anlamına gelen «beth» de Yunancada «beta» oldu.

Latin alfabesi. — Etrüskler Yunan alfabesini İtalya’ya götürdüler. Romalılar bu alfabeyi derhal benimsediler. Yalnız, kendi dillerine gore alfabede bir takım değişimler yaptılar. Böylelikle bugün Latin alfabesi dediğimiz alfabe doğmuş oluyordu. Latin alfabesi ilkin bir tek büyük harf olarak kullanılıyordu. Sonraları ufak harfler de kullanılmaya başlandı. El yazısının gelişmesi bir süre sonra olmuştur.

Arap alfabesi. — Sami alfabenin, Arami kolu Arap alfabesinin esasını teşkil eder. Arap oldukları halde sonradan Aramileşmiş olan Nebtî (Nebatî) lerin yazısı Arap harflerinin doğuşuna yol açtı. Bununla birlikte Araplar alfabeye kendi dillerinin ihtiyacını karşılamak suretiyle altı harf daha eklediler.

Arapçada bir sürü sesli harfler yazılmaz, bunun yerine «hareke» denen işaretler kullanılır.. Arap alfabesi de «elif» (aleph) ve «be» (beth) ile başlar. Bu sebeple Arap alfabesini kullandığımız devirlerde ikimiz de alfabeye «elifbe» ya da «elifba» derdik.

Türk Alfabesi

Eski Türkler’in kullandığı alfabelerden Uygur alfabesi Samî alfabesinin şimal kısmının Aramî kolundan çıkmıştır. Orhon alfabesinin de Aramî asıllı bulunduğunu iddia edenler çıkmışsa da, bir takım bilginler bunun direkt doğruya Orta Asya’dan türediğini ileri sürerler.

Türkler Orta Şark ve Anadolu’ya yayıldıktan sonrasında yüzlerce yıl Arap harflerini kullanmışlardır. Osmanlılar devrinde meydana gelen tüm sanat, edebiyat ve ilim eserleri Arap harfleriyle yazılmıştır.

Cumhuriyet devrinin büyük devrimlerinden birisi olarak, 3 kasım 1928 de Arap harfleri bırakılmış, yerine Lâtin harflerinin kullanılmasına başlanmıştır. Bizler Türkler Arap olmamıza karşın sanki bizler Arapmışız şeklinde hala kendi alfabemizi koyup yabancıların alfabesini aldık diye düşünenler günümüzde dahi çıkmaktadır. Bu tip kişilerin sözlerine saygınlık edilmemelidir. Bu gibi sapkın düşünceler süre içinde yok olup gidecektir.

Latin alfabesini kullanan bir takım milletler bu alfabeyi kendi dillerinin özelliklerine uydurmak için «diyakritik» denen bir takım işaretler kullanırlar. Türk alfabesinde de bir takım harfler bu sebeple diyakritik işaret almıştır, «ç», «ş» ve «ğ» şeklinde.