Anosmi (Koku Alma Duyusu Kaybı) Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi...
Anosmi (Koku Alma Duyusu Kaybı)
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir.
Etrafımızda bu kadar güzel koku varken, koku alma duyusunun kaybı, hakikaten yaşamın renklerinden birinin kaybı anlamına gelir. Bu antipatik duruma neden olan bir takım problemler var. Bu sorunları daha iyi anlayabilmek için, koku alma mekanizmasına göz atmak gerekir.
Koku alma ile ilgili duyargalar burnun içinde yer alır. Ekranda görülen pencereden çıkan sinir lifleri beyindeki koku alma merkezine ulaşır. Duyargalardan kalkan elektriksel ikazlar beyindeki ilgili merkeze ulaştığında koku alma işlemi tamamlanmış olur.
Bu sistemin bir yerinde aksaklık olduğunda, koku alma duyusu kaybolacaktır.
Kallmann sendromu denilen ve erkeklerde üreme sistemi gelişmesini de negatif yönde etkileyen doğumsal bir hastalıkta, koku alma duyusu da yoktur.
Bunun haricinde sonradan gelişen koku duyusu kayıplarının en sık rastlanan sebebi, burun içindeki sinir liflerinin tahrip olmasıdır. Sürekli nezle kadar sürekli olarak burun damlası kullanmak da sinir liflerinin tahribine neden olur. Bilhassa alerjik burun problemi olanlarda görülen burun polipleri, burun kanalını tıkayacağı için koku alma duyusu yitirilmesine yol açabilir.
Bilhassa burnu da etkileyen virüs hastalıklarında da koku duyusu kaybolabilir. Hastalık geçtikten sonrasında çoğu zaman yeniden normale dönülür.
Kafa çarpmaları da sık rastlanan etkenler arasındadır. Kazalar esnasında ortaya çıkan bu vaziyet, koku sinirinin zedelenmesi ve kopması ile oluşur.
Beynimiz tümörleri, kafa içine yönelik ameliyatlar ve beynimiz kanamaları şeklinde koku merkezinin etkilenmesi halleri de koku duyusu yitirilmesine yol açabilir.
Koku duyusu kaybı olanlar, tatlı, üzüntü ve ekşi şeklinde tat alabilirlerken, yemeğin lezzeti mevzusunda da azalmadan yakınma ederler. Çünkü bu duyu, genizden buruna ulaşan kokulara bağlıdır.
Tedavi, esas nedenin ortadan kaldırılmasına bağlıdır. Ama burun içindeki liflerin, koku sinirinin ve beyindeki koku merkezinin tahrip olması halleri, büyük bölümü vakit tedaviye yanıt vermeyen durumlardır.
Tat alma ile koku alma arasındaki ilişki nedir?
Koku alma iyi mi gerçekleşir?
Koku alma ve tat alma merkezleri beyinde aynı yerde mi değerlendirilir?
Anosmi (Koku Alma Duyusu Kaybı)
Beş duyumuz içinde üvey evlat muamelesi yapsak da kokusuz bir yaşam, karanlık ya da sessiz olanı kadar çekilmez. Olurya dışardan farkedilmediği ya da devlete ekonomik bir yükü olmadığı için es geçiliyor ama araştırmalara nazaran Amerikan nüfusunun % 1'ine ve 50 yaş üstü kişilerin %24'üne yakını kısmi de olsa koku alamıyor. Koku alamamak bununla beraber tat duyumuza da ket vuruyor. Dil dört temel tadı almaya devam da etse koku duyusu olmadan yediğimiz çilek tatlı ve sulu bir şeye, varken de birşeye benzemeyen karnıbahar ve kereviz hiçbir şeye benzemeyecektir.
Bunun haricinde koku hafızayla da yakından ilgilidir. Beynimiz, insan yaşamını sürdürebilmek adına mühim kabul etmiş olduğu kokuları unutmaz. Bu beslenebilmek, zehirlenmemek, anne, eş ve çocuk sağlamak ve tehlikelerden kaçmak adına evrimsel açıdan en eski görevlerden biridir. Evrimsel denir, çünkü insan koku genlerinin büyük bölümü on milyon yıldan daha eski olmakla birlikte bu genlerin bir büyük bölümü günümüzde bundan sonra çalışmıyor. Ama buna karşın insan genomunun %3'ü şeklinde yüksek bir oranı kokuları ayırt etmek suretiyle vazife yapıyor.
Koku alabilmek, diğer yandan,sıhhat ve toplumsal bir yaşam için de lüzumlu. Duman, gaz sızıntısı ya da bayatlamış yiyeceklere karşı koku duyusu vücudumuz için bir erken uyarı sistemiyken, yokluğu durumunda farkına varamayacağımız vücut kokuları toplumsal felaketleri de engeller. Dahası kokunun eş seçiminde çok mühim bir görevi vardır. Her insan genetik olarak belirlenmiş, feromon dediğimiz yalnız kendine ait bir koku taşıyor. Tesirleri kati olarak hemen hemen anlaşılamamışsa da çiftleri birbirine yaklaştırdığı, uyum ve mutluluk halini arttırdığı bir gerçek.
Anosmiden ilkin iyi mi koku aldığımızı da incelemek lazım. Koku duyusu burun boşluğu tavanında yerleşmiş bir pul büyüklüğündeki koku bölgesine (Olfactory Epithelium) hava içindeki koku moleküllerinin yetişmesi ile başlıyor. Burun içindeki bu koku bölgesinde beş milyon kadar koku alıcı hücre (epithelial cells) var. Bu hücrelerin sayısı farede on, tavşanda yirmi milyon iken bir av köpeğinde 200 milyona kadar geliyor. Koku molekülleri burun içinde dolaşan hava ile birlikte koku bölgesindeki yalnız kendilerine uyan koku reseptörlerine bağlanmayı başarabildiklerinde koku algılanması başlıyor. Bu uyarı 3-4cm.'lik bir sinir iletimiyle (olfactory nerves ve olfactory tract) beyindeki koku merkezine ulaştığında beynimiz daha önceki deneyimlerle belirlenmiş olan şifreleri çözerek kokuyu tanımamızı sağlıyor. Tüm başka sinirlerden değişik olarak koku sinir uçları kendisini uyaranla direkt kendisi karşılaşıyor, bir başka deyişle beynin kafatasından dış ortama açık olduğu tek yer burun içindeki koku sinirleri bölgesi.
lt;div class="imajorta">
ANOSMİ a. (fr .anosmıe,yun an,yokluk eki, ve osme, koku'dan).
Büyük Larousse
Nörol. Koku alma duyusunun azalması ya da büsbütün yok olması. (Anosmi, kalbur kemiğinin jetmoit] zedelenmesi, koklama sinirinin iltihaplanması, koklama sinir yollarının bozulması ya da kafatası tabanının ön katının kırılması sonucunda ortaya çıkar.)
Büyük Larousse
Nörol. Koku alma duyusunun azalması ya da büsbütün yok olması. (Anosmi, kalbur kemiğinin jetmoit] zedelenmesi, koklama sinirinin iltihaplanması, koklama sinir yollarının bozulması ya da kafatası tabanının ön katının kırılması sonucunda ortaya çıkar.)
Koku alamama (anosmi)
Anosmi, koku alma duyusunun tamamen yok olması, en sık rastlanılan koku duyusu bozukluğudur. Kaynaklandığı sebebe bağlı olarak geçici ya da kalıcı olabilir. Polip ve tümörlerin niçin olduğu, koku duyusu kaybı tıkanıklık açıldığında iyileşirken, yaşlanma ve beynimiz tümörü şeklinde nedenlere bağlı koku alamama kalıcı olabilir. Koku alamama direkt sıhhat için bir mesele teşkil etmese de yiyeceklerden lezzet alınabilmesi için de lüzumlu olan koku duyusu yok olmuşsa hastanın yemeye karşı ilginizi azalır, bu da kilo yitirilmesine, fena beslenmeye, hatta depresyona dahi yol açabilir. Bunun haricinde bu hastalar koku alamadıkları için besinlerin bozulduğunu anlayamazlar, soba zehirlenmeleri şeklinde durumlara da daha sık maruz bırakılırlar.
Koku duyusundaki bozukluklar
Koku duyusunun değerlendirilmesi, koku bozukluğu testleri
Koku duyusunun değerlendirilmesine yönelik meydana getirilen testlerin büyük bölümü subjektiftir: Bu testlerden bazıları şunlardır:
Dilüsyon testleri: Kokulu madde hava ya da sıvı içeren bir tüp içine konarak hastaya koklatılır Hasta kokuyu duymuyorsa kokulu madde oranı arttırılır Hastanın hangi miktardan itibaren kokuyu almış olduğu not edilir. Karşılaştırma amacıyla düzgüsel kişilerin koku alma eşikleri belirlenebilir. Her iki taraf ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Olfaktuar Spektrogram: Genel olarak malum kokular sıvı içinde çözünmüş halde kaplara yerleştirilir. Enjektör ve burun ucuna yerleştirilen tüp aracılığı ile bu kokulu maddeyi içeren hava burun içine verilir. Hastanın kap içinde ne oranda kokulu madde varken, hangi kokuyu alabildiği not edilir. Hem eşik belirleme hem kokuyu ayırt etme testidir.
Butanol Etik Testi: Bir şişeye su, bir şişeye de su içinde butanol konur. Hastadan hangisinin kokulu bulunduğunu ayırt etmesi istenir. Ayırt edemedikçe butanol miktarı artırılır. Kokulu şişeyi ayırt etmiş olduğu vakit, arttırım yapılmadan yeniden sorulur. Gene bilirse eşik kıymet olarak belirlenir. Eşik değerler düzgüsel kişilerle karşılaştırılır.
Bu koku testlerini uygularken buruna verilen havanın durağan tazyik, durağan hız ve durağan ısıda olmasını elde eden aletlerle daha güvenilir sonuçlar elde edilir. Koku duyusunun değerlendirilmesinde bir takım objektif testlerde geliştirilmiştir. Ama bunlann klinik uygulanabilirliği düşüktür. Bu testlerden elektroolfaktogram'da regio olfactoria üstüne bir elektrot yerleştirilir. Eğer reseptör hücreleri uyarılırsa negatif bir dalga oluşur. Elektroolfaktogram, olfaktuar mukoza hastalıklarını santral hastalıklardan ayırmaya yarayan tek yöntemdir. Bir başka objektif testte, koku uyarılır beynimiz sapı potansiyelleridir.
Bu testte perkutanöz olarak yerleştirilen elektrotlar yardımı ile kokulu maddelere karşı beynimiz sapı potansiyelleri ölçülür Meydana getirilen çalışmalarda kokulu uyarana karşı 150 ve 350 ms'de ortaya çıkan iki potansiyel elde edilmiştir. Bununla birlikte kokulu uyarana karşı elektroensefalografi sonuçlarındaki değişimler belirlenebilir. Koku testleri hastanın yaşından etkilenir. Çocuklarda ve yaşlılarda kontrol sonuçlan daha öznel olur. Kokulu maddelere karşı uyarlama da, bu testler esnasında mesele yaratabilir. Çoğu zaman 1Â5 dakika içinde kokuya karşı mühim bir uyarlama gelişir. Hanımlarda ovulasyon döneminde daha iyi koku alınırken, menstrüasyon esnasında koku duyusu azalır.
Koku alma bozuklukları ve koku duyusu kaybı sebepleri
En sık görülen sebepler şu şekildedir;
Hava akımının regio olfactoria'ya ulaşmasını engellemiş olan obstrüktif patolojiler koku duyuşunun azalmasına ya da kaybolmasına niçin olabilir. Bu patolojiler içinde septum deviasyonu, nasal polip, ileri derecede ödemli mukoza, tümörler sayılabilir. Bu hastalarda olfaktuar epitel sağlam olduğundan, obstrüktif patolojiler düzeldiğinde koku duyusu geri döner. Burnun üst kısımlarını tutan polip ve ödem durumlarında burun muayenesi düzgüsel olmasına karşın, koku duyusu bozulmuş olabilir. Ama travmaya bağlı kemik ve kıkırdak anomalilerinin koku duyusunu tamamen bozması, çok nadirdir.
Obstrüktif hastalıkların teşhisi çoğu zaman anamnez ve fızik muayene ile konur. Ama kimi zaman CT gerekebilir. Bu .hastalıkların tedavisi Spesifik olarak yapılır.
üst Solunum Yolu Enfeksiyonları
üst solunum yolu infeksiyonları esnasında burun tıkanıklığı ve koku bozukluğu mevcuttur. Ama .nasal hava yolu açıldıktan sonrasında 1-3 gün içinde koku duyusu düzelir. Kimi zaman nasal hava yolu açılsa da hastaların ufak bir yüzdesinde koku bozukluğu devam eder. Bunun kati sebebi belirgin değildir. Ama olfaktuar mukoza seviyesinde nöron hasarına bağlı olduğu düşünülmektedir. üSYE sonrası koku.bozuklukları devam eden hastalar çoğu zaman 4 -6. dekattadırlar ve % -70-80. oranında kadındırlar. Bu, kadınlann daha çok üSYE geçirmelerine bağlanabilir: Hastaların endoskopik ve CT bulguları çoğu zaman normaldir Koku testlerinde, hiposmi ya da anosmi saptanır. Hastaların olfaktuar epitellerinin histolojik incelemesinde olfaktuar hücrelerin azaldığı ya da kaybolduğu görülür.
Kafa Travması
Kafa travması geçiren hastaların % 5-10'unda koku.duyusu kaybı görülebilir. Bu kaybın derecesi çoğu zaman travmanın şiddetiyle doğru orantılıdır. Ama minör travmalar dahi total anosmiye niçin olabilir: Travma sonrası koku kaybının sebebi tam olarak anlaşılamamıştır ama en fazlaca.olfaktuar sinir liflerinin lamina cribrosa'da gerilmesi ya da kopmasına bağlı olduğu düşünülür. Frontal travmalar koku kaybının en sık sebebidir. Bununla birlikte oksipital travmalar daha çok total anosmi yapar: Koku bozukluğunun ortaya çıkışı çoğu zaman travmadan sonrasında derhal ya da saatler içinde görülür. Olfaktuar.hücreler yenilenebildiği için kimi zaman düzelme görülür: Ama bu çok nadirdir. Çünkü aksonlar bulbus olfactorius'a ulatamazlar. ‘
Yaşlanma koku kaybı sebebi
Yaşlı kişiler, koku bozukluğuna niçin olan başka sebeplere daha çok yakalanabildiği şeklinde yalnız yaşlanma süreci ile ilgili olarak da koku bozukluğu görülebilir. Altıncı dekattan sonrasında koku alma kabiliyeti, erkeklerde daha süratli olmak suretiyle azalır. Alzheimer Hastalığı ve Parkinson Hastalığı: yaşlılarda demansla ilgili olarak koku bozukluğu gösteren iki hastalıktır.
Toksinlere Maruz Kalma koku yitirilmesine niçin oluyor
Bir takım kimyasal maddelerin olfaktuar mukozaya zarar verdiği bilinmektedir. Bunların bir bölümü geçici koku bozukluğuna yol açarken bir bölümü de kalıcı hasar yapar. Hasarın derecesi, toksinin konsantrasyonuna, toksisitesine ve maruz kalma süresine bağlıdır. Benzen, formaldehit, hidrazin, boya maddeleıi bu şekilde hasara yol açabilir.
Konjenital Koku Bozukluklan
Konjenital koku bozukluğu olan kişiler 8 yaş civarında çevresindekilerin birşeyler hissettiğini farkederler ve böylece koku bozukluğunun bilincinde olurlar. Seyrek görülen konjenital bozukluklar, olfaktuar epitel ya da bulbus olfactoriusun soysuzlaşma ya da atrofisine bağlı olabilir. Konjenital anomalilerin en iyi malum tipi Kallman Sendromu dur Bu sendromda koku bozukluğu haricinde renal anomaliler, kriptoşidizm, sağırlık, fasial anomaliler ve diabet bulunmaktadır.
Tümörler
Hem intranasal hem de intrakranyal tümörler koku yitirilmesine yol açabilir. intranasal tümörler çoğu zaman obstrüktif tesir yaparlar. intrakrariyal tümörlerden meningiom, hipofiz tümörleri, gliom olfaktuar yapılara zarar verebilirler. Tümöral lezyonlarda koku bozukluğu çoğu zaman tek taraflıdır. Frontal lob tümörlerinde görülen ve ipsilateral optik atrofi, ipsilateral anosmi, kontralateral papil stazı ile karakterize sendroma Foster-Kennedy Sendromu denir.
Koku kaybının başka sebepleri
Koku bozukluklarına neden olan başka sebepler içinde depresyon, şizofreni, alkolizm şeklinde psikiyatrik hastalıklar, metronidazol, amfoterisin B, captopril, etakrinik asit, kodein şeklinde ilaçlar; rinoplasti, ön kafa tabanı cerrahisi, total larenjektomi şeklinde cerrahi müdahaleler sayılabilir. Total larenjektomideki koku bozukluğunün sebebi havanın burundan geçmemesidir.
İdiopatik Koku Bozuklukları
Tüm araştırmalara karşın hastaların mühim bir kısmında koku bozukluğunu sebebi bilinemez. Bunların genel anlamda genç ya da orta yaşlı erişkinler olduğu ileri sürülmüştür..
Koku kaybı iyi mi teşhis edilir
Koku bozukluğu şikayeti ile başvuran bir hastanın değerlendirilmesinde en mühim yöntem anamnez ve fizik muayenedir. Anamnezde koku bozukluklarının ortaya çıkış zamanı, sertliği, hangi kokulara karşı oluştuğu, travma, üSYE, ilaç kullanımı şeklinde etyolojik nedenler araştırılmalıdır Fizik muayenede obstrüktif nedenler araştırılır ve her iki taraf için koku testleri uygulanır. CT ve MRI; nasal kavite; paranasal sinüs ve koku yollarının incelenmesi için kullanılabilir. Olfaktuar mukoza biopsisi nadiren uygulanır.
Koku kaybı tedavisi
Koku bozukluklarının tedavisi sebebe yönelik olarak yapılır. Obstrüktif rıedenlerle oluşan koku bozukluklan, bu obstrüksiyonun düzelmesiyle ortadan kalkan üSYE sonucu 1 -3 günde düzelmeyip devam eden koku bozukluklarının bir bölümü 3-6 ay içinde düzelir: Ama spontan düzelmeyenler için spesifik bir tedavi yöntemi yoktur Kafa travmalarına bağlı vakaların ortalama % 20'si 3 ay-1 yıl içinde düzelebilir ama düzelmeyi sağlayacak bir tedavi yöntemi geliştirilememiştir. Toksin ve ilaçlara bağlı koku bozukluklannın tedavisi bu ajanlann kesilmesidir. Yaşlanma ve konjenital anomalilerle ilgili koku bozuklukları da tedavi edilemez.
Anosmi, koku alma duyusunun tamamen yok olması, en sık rastlanılan koku duyusu bozukluğudur. Kaynaklandığı sebebe bağlı olarak geçici ya da kalıcı olabilir. Polip ve tümörlerin niçin olduğu, koku duyusu kaybı tıkanıklık açıldığında iyileşirken, yaşlanma ve beynimiz tümörü şeklinde nedenlere bağlı koku alamama kalıcı olabilir. Koku alamama direkt sıhhat için bir mesele teşkil etmese de yiyeceklerden lezzet alınabilmesi için de lüzumlu olan koku duyusu yok olmuşsa hastanın yemeye karşı ilginizi azalır, bu da kilo yitirilmesine, fena beslenmeye, hatta depresyona dahi yol açabilir. Bunun haricinde bu hastalar koku alamadıkları için besinlerin bozulduğunu anlayamazlar, soba zehirlenmeleri şeklinde durumlara da daha sık maruz bırakılırlar.
Koku duyusundaki bozukluklar
- Koku alamama (Anosmi) nedir: Koku duyusunun tamamen kaybolmasıdır.
- Hiposmi nedir: Koku duyusunun azalmasıdır. Bu da parsiyel ya da total olabilir.
- Hiperosmi nedir: Koku duyusunun düzgüsel kişilere nazaran artışıdır. Anosmi ve hiposmi şeklinde total, parsiyel ya da spesifık olabilir.
- Phantosmi: Asla kokulu uyaran olmadığı halde koku algılamak
- Parosmi: Mevcut kokuyu yanlış algılamak
- Kakosmi: Kokuları fena koku şeklinde algılamak.
Koku duyusunun değerlendirilmesi, koku bozukluğu testleri
Koku duyusunun değerlendirilmesine yönelik meydana getirilen testlerin büyük bölümü subjektiftir: Bu testlerden bazıları şunlardır:
Dilüsyon testleri: Kokulu madde hava ya da sıvı içeren bir tüp içine konarak hastaya koklatılır Hasta kokuyu duymuyorsa kokulu madde oranı arttırılır Hastanın hangi miktardan itibaren kokuyu almış olduğu not edilir. Karşılaştırma amacıyla düzgüsel kişilerin koku alma eşikleri belirlenebilir. Her iki taraf ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Olfaktuar Spektrogram: Genel olarak malum kokular sıvı içinde çözünmüş halde kaplara yerleştirilir. Enjektör ve burun ucuna yerleştirilen tüp aracılığı ile bu kokulu maddeyi içeren hava burun içine verilir. Hastanın kap içinde ne oranda kokulu madde varken, hangi kokuyu alabildiği not edilir. Hem eşik belirleme hem kokuyu ayırt etme testidir.
Butanol Etik Testi: Bir şişeye su, bir şişeye de su içinde butanol konur. Hastadan hangisinin kokulu bulunduğunu ayırt etmesi istenir. Ayırt edemedikçe butanol miktarı artırılır. Kokulu şişeyi ayırt etmiş olduğu vakit, arttırım yapılmadan yeniden sorulur. Gene bilirse eşik kıymet olarak belirlenir. Eşik değerler düzgüsel kişilerle karşılaştırılır.
Bu koku testlerini uygularken buruna verilen havanın durağan tazyik, durağan hız ve durağan ısıda olmasını elde eden aletlerle daha güvenilir sonuçlar elde edilir. Koku duyusunun değerlendirilmesinde bir takım objektif testlerde geliştirilmiştir. Ama bunlann klinik uygulanabilirliği düşüktür. Bu testlerden elektroolfaktogram'da regio olfactoria üstüne bir elektrot yerleştirilir. Eğer reseptör hücreleri uyarılırsa negatif bir dalga oluşur. Elektroolfaktogram, olfaktuar mukoza hastalıklarını santral hastalıklardan ayırmaya yarayan tek yöntemdir. Bir başka objektif testte, koku uyarılır beynimiz sapı potansiyelleridir.
Bu testte perkutanöz olarak yerleştirilen elektrotlar yardımı ile kokulu maddelere karşı beynimiz sapı potansiyelleri ölçülür Meydana getirilen çalışmalarda kokulu uyarana karşı 150 ve 350 ms'de ortaya çıkan iki potansiyel elde edilmiştir. Bununla birlikte kokulu uyarana karşı elektroensefalografi sonuçlarındaki değişimler belirlenebilir. Koku testleri hastanın yaşından etkilenir. Çocuklarda ve yaşlılarda kontrol sonuçlan daha öznel olur. Kokulu maddelere karşı uyarlama da, bu testler esnasında mesele yaratabilir. Çoğu zaman 1Â5 dakika içinde kokuya karşı mühim bir uyarlama gelişir. Hanımlarda ovulasyon döneminde daha iyi koku alınırken, menstrüasyon esnasında koku duyusu azalır.
Koku alma bozuklukları ve koku duyusu kaybı sebepleri
En sık görülen sebepler şu şekildedir;
- Akut sinüzit (sinüs enfeksiyonu)
- Kuru ateş
- Yaygın soğuk
- Grip
- Alerjik olmayan rinit
- Burundaki ufak sakatlanmalar
- Burun polipleri
- Tümörler
- Yaşlanma
- Alzheimer hastalığı
- Beynimiz anevrizması
- Beynimiz ameliyatı
- Beynimiz tümörleri
- Klinik olarak fitil ve solventlere maruz kalma
- Diyabet
- Hormonal rahatsızlıklar
- Huntington hastalığı
- Klinefelter sendromu (adamların, hücrelerinin çoğunda fazladan X kromozomu bulunmuş olduğu bir vaziyet)
- Kallmann sendromu (testislerin sperm üretme kabiliyetinin olmaması)
- Korsakoff psikozu (tiyaminin eksikliği sebebiyle meydana gelen bir beynimiz rahatsızlığı)
- Fena beslenme
- İlaç tedavileri (nifedipin, terbinafin, ötekileri)
- Multipl skleroz
- Peget kemik hastalığı (kemiklerin büyümesi ve biçim bozukluğu)
- Parkinson hastalığı
- Pick hastalığı (bir tür bunama)
- Işınım tedavisi
- Şizofreni
- Çoklu sistem atrofisi (ayakta dururken kan basıncındaki çok fazla düşüş olarak tanım edilen bir nörolojik hastalık)
- Sjogren sendromu (çoğu zaman ağız ve göz kuruluğunun yol açmış olduğu bir iltihaplanma hastalığı)
- Travmatik beynimiz yaralanması
- Çinko eksikliği
Hava akımının regio olfactoria'ya ulaşmasını engellemiş olan obstrüktif patolojiler koku duyuşunun azalmasına ya da kaybolmasına niçin olabilir. Bu patolojiler içinde septum deviasyonu, nasal polip, ileri derecede ödemli mukoza, tümörler sayılabilir. Bu hastalarda olfaktuar epitel sağlam olduğundan, obstrüktif patolojiler düzeldiğinde koku duyusu geri döner. Burnun üst kısımlarını tutan polip ve ödem durumlarında burun muayenesi düzgüsel olmasına karşın, koku duyusu bozulmuş olabilir. Ama travmaya bağlı kemik ve kıkırdak anomalilerinin koku duyusunu tamamen bozması, çok nadirdir.
Obstrüktif hastalıkların teşhisi çoğu zaman anamnez ve fızik muayene ile konur. Ama kimi zaman CT gerekebilir. Bu .hastalıkların tedavisi Spesifik olarak yapılır.
üst Solunum Yolu Enfeksiyonları
üst solunum yolu infeksiyonları esnasında burun tıkanıklığı ve koku bozukluğu mevcuttur. Ama .nasal hava yolu açıldıktan sonrasında 1-3 gün içinde koku duyusu düzelir. Kimi zaman nasal hava yolu açılsa da hastaların ufak bir yüzdesinde koku bozukluğu devam eder. Bunun kati sebebi belirgin değildir. Ama olfaktuar mukoza seviyesinde nöron hasarına bağlı olduğu düşünülmektedir. üSYE sonrası koku.bozuklukları devam eden hastalar çoğu zaman 4 -6. dekattadırlar ve % -70-80. oranında kadındırlar. Bu, kadınlann daha çok üSYE geçirmelerine bağlanabilir: Hastaların endoskopik ve CT bulguları çoğu zaman normaldir Koku testlerinde, hiposmi ya da anosmi saptanır. Hastaların olfaktuar epitellerinin histolojik incelemesinde olfaktuar hücrelerin azaldığı ya da kaybolduğu görülür.
Kafa Travması
Kafa travması geçiren hastaların % 5-10'unda koku.duyusu kaybı görülebilir. Bu kaybın derecesi çoğu zaman travmanın şiddetiyle doğru orantılıdır. Ama minör travmalar dahi total anosmiye niçin olabilir: Travma sonrası koku kaybının sebebi tam olarak anlaşılamamıştır ama en fazlaca.olfaktuar sinir liflerinin lamina cribrosa'da gerilmesi ya da kopmasına bağlı olduğu düşünülür. Frontal travmalar koku kaybının en sık sebebidir. Bununla birlikte oksipital travmalar daha çok total anosmi yapar: Koku bozukluğunun ortaya çıkışı çoğu zaman travmadan sonrasında derhal ya da saatler içinde görülür. Olfaktuar.hücreler yenilenebildiği için kimi zaman düzelme görülür: Ama bu çok nadirdir. Çünkü aksonlar bulbus olfactorius'a ulatamazlar. ‘
Yaşlanma koku kaybı sebebi
Yaşlı kişiler, koku bozukluğuna niçin olan başka sebeplere daha çok yakalanabildiği şeklinde yalnız yaşlanma süreci ile ilgili olarak da koku bozukluğu görülebilir. Altıncı dekattan sonrasında koku alma kabiliyeti, erkeklerde daha süratli olmak suretiyle azalır. Alzheimer Hastalığı ve Parkinson Hastalığı: yaşlılarda demansla ilgili olarak koku bozukluğu gösteren iki hastalıktır.
Toksinlere Maruz Kalma koku yitirilmesine niçin oluyor
Bir takım kimyasal maddelerin olfaktuar mukozaya zarar verdiği bilinmektedir. Bunların bir bölümü geçici koku bozukluğuna yol açarken bir bölümü de kalıcı hasar yapar. Hasarın derecesi, toksinin konsantrasyonuna, toksisitesine ve maruz kalma süresine bağlıdır. Benzen, formaldehit, hidrazin, boya maddeleıi bu şekilde hasara yol açabilir.
Konjenital Koku Bozukluklan
Konjenital koku bozukluğu olan kişiler 8 yaş civarında çevresindekilerin birşeyler hissettiğini farkederler ve böylece koku bozukluğunun bilincinde olurlar. Seyrek görülen konjenital bozukluklar, olfaktuar epitel ya da bulbus olfactoriusun soysuzlaşma ya da atrofisine bağlı olabilir. Konjenital anomalilerin en iyi malum tipi Kallman Sendromu dur Bu sendromda koku bozukluğu haricinde renal anomaliler, kriptoşidizm, sağırlık, fasial anomaliler ve diabet bulunmaktadır.
Tümörler
Hem intranasal hem de intrakranyal tümörler koku yitirilmesine yol açabilir. intranasal tümörler çoğu zaman obstrüktif tesir yaparlar. intrakrariyal tümörlerden meningiom, hipofiz tümörleri, gliom olfaktuar yapılara zarar verebilirler. Tümöral lezyonlarda koku bozukluğu çoğu zaman tek taraflıdır. Frontal lob tümörlerinde görülen ve ipsilateral optik atrofi, ipsilateral anosmi, kontralateral papil stazı ile karakterize sendroma Foster-Kennedy Sendromu denir.
Koku kaybının başka sebepleri
Koku bozukluklarına neden olan başka sebepler içinde depresyon, şizofreni, alkolizm şeklinde psikiyatrik hastalıklar, metronidazol, amfoterisin B, captopril, etakrinik asit, kodein şeklinde ilaçlar; rinoplasti, ön kafa tabanı cerrahisi, total larenjektomi şeklinde cerrahi müdahaleler sayılabilir. Total larenjektomideki koku bozukluğunün sebebi havanın burundan geçmemesidir.
İdiopatik Koku Bozuklukları
Tüm araştırmalara karşın hastaların mühim bir kısmında koku bozukluğunu sebebi bilinemez. Bunların genel anlamda genç ya da orta yaşlı erişkinler olduğu ileri sürülmüştür..
Koku kaybı iyi mi teşhis edilir
Koku bozukluğu şikayeti ile başvuran bir hastanın değerlendirilmesinde en mühim yöntem anamnez ve fizik muayenedir. Anamnezde koku bozukluklarının ortaya çıkış zamanı, sertliği, hangi kokulara karşı oluştuğu, travma, üSYE, ilaç kullanımı şeklinde etyolojik nedenler araştırılmalıdır Fizik muayenede obstrüktif nedenler araştırılır ve her iki taraf için koku testleri uygulanır. CT ve MRI; nasal kavite; paranasal sinüs ve koku yollarının incelenmesi için kullanılabilir. Olfaktuar mukoza biopsisi nadiren uygulanır.
Koku kaybı tedavisi
Koku bozukluklarının tedavisi sebebe yönelik olarak yapılır. Obstrüktif rıedenlerle oluşan koku bozukluklan, bu obstrüksiyonun düzelmesiyle ortadan kalkan üSYE sonucu 1 -3 günde düzelmeyip devam eden koku bozukluklarının bir bölümü 3-6 ay içinde düzelir: Ama spontan düzelmeyenler için spesifik bir tedavi yöntemi yoktur Kafa travmalarına bağlı vakaların ortalama % 20'si 3 ay-1 yıl içinde düzelebilir ama düzelmeyi sağlayacak bir tedavi yöntemi geliştirilememiştir. Toksin ve ilaçlara bağlı koku bozukluklannın tedavisi bu ajanlann kesilmesidir. Yaşlanma ve konjenital anomalilerle ilgili koku bozuklukları da tedavi edilemez.
Tat alma ile koku alma arasındaki ilişki nedir?
Koku alma iyi mi gerçekleşir?
Koku alma ve tat alma merkezleri beyinde aynı yerde mi değerlendirilir?
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR