ANTLAŞMA. İki ya da daha çok devletin karşılıklı olarak üstlendikleri yükümlülükleÂrin yazıya geçirilmesiyle oluşan belgeye antÂla...
ANTLAŞMA. İki ya da daha çok devletin karşılıklı olarak üstlendikleri yükümlülükleÂrin yazıya geçirilmesiyle oluşan belgeye antÂlaşma adı verilir. "Antlaşma" sözcüğü çoğunÂlukla çok mühim internasyonal antlaşmalar için kullanılır. Sözleşme, protokol, antak kalma ve pakt ise ikinci derecede ehemmiyet taşıyan belgeÂlerdir. Uluslar 3.000 yılı aşkın bir süreden beri antlaşmalar yapmakla beraber, bunların yapıÂlış biçimleri fazla değişikliğe uğramamıştır. Ilkin siyasal iktidarlar karşı tarafla görüşmeÂleri yürütecek "tam yetkili elçi" isminde olan resmi görevliler atar. Bu görevliler bir araya gelip taraflarca benimsenen görüş birliğine varmaya çalışırlar. Mevzu ikiden fazla ülkeyi ilgilendiriyorsa, koşullan tartışmak amacıyla diplomatik görüşmeler düzenlenir. Böylece kimi zaman iki taraflı, kimi zaman de çok taraflı antlaşÂmalar imzalanır.
ülkelerin temsilcileri hükümetlerinin istekÂlerini ve bu tarz şeyleri elde etme karşılığında gerekÂtiğinde nelerden vazgeçebileceklerini bilirler.
Uzlaşmaya varıldıktan sonrasında koşullar yazılır ve imzalanır. Antlaşmanın yürürlüğe girebilÂmesi için taraf ülke hükümetleri ya da parlaÂmentolarınca onaylanması gerekir. Her ülke bir onay belgesi yazıp imzalar. Sonrasında bu belgeler taraflar içinde değiş tokuş edilir. Böylece her ülkenin elinde, öbürünün imzalaÂdığı onay belgesi bulunur.
ülkeler çeşitli nedenlerle antlaşmalar yaÂparlar. İki örnek vermek gerekirse, saldırıya uğrama durumunda birbirlerine karşılıklı yarÂdım yükümlülüğünü üstlenebilirler ya da hususi tecim sözleşmeleri yapmak isteyebilirler. SaÂvaş sonunda da antlaşmalar yapılır. Ne var ki, yenilmiş ulusun antlaşma koşullarını etkileye-bilme olanağı çok azdır.
19.ve 20. yüzyıllarda zararı olan ilaçların ulusÂlararası denetimi, posta hizmetleri için ulusÂlararası düzenlemeler, savaşları önleme giriÂşimleri, savaşan ülkelerin iyi mi davranacağı, cenk esirlerinin bakımı, internasyonal nitelikteÂki suçlan tanımlayan anlaşmalar, suçlulann kabahat işledikleri ülkeye geri verilmesi ve tüm uluslann yararına olan başka bir çok mevzuda anlaşmalar yapılmıştır. Günümüzde anlaşmaÂlarla sonuçlanan görüşmeleri Birleşmiş MilÂletler benzer biçimde internasyonal kuruluşlar düzenlemekÂte ve birçok ülke bunlara katılmaktadır.
20.yüzyılın mühim antlaşmalarından bazı-lan şunlardır: I. Dünya Savaşı'nın (1914-18) arkasından imzalanan 1919 Versailles AntlaşÂması; 24 Temmuz 1923'te Türkiye Büyük
Millet Meclisi hükümeti ile İtilaf Devletleri içinde imzalanan Lozan Sulh Antlaşması; II. Dünya Savaşı'ndan (1939-45) sonrasında, BirÂleşmiş Milletler'in amaçlarını belirleyen BirÂleşmiş Milletler Sözleşmesi 1949'da ABD ile 12 Batı Avrupa devleti arasındaki, Şimal Atlantik Antlaşması Örgütü'ne (NATO) ilişkin antlaşma .
Avrupa'nın yakın tarihinde yer edinen Roma Antlaşması, 1957'de Avrupa Ekonomik Top-luluğu'nun kurucu üyeleri içinde imzalandı . Nükleer deneÂmelerin atmosferi kirletmesi sonucunda 1967'de atmosferde, denizaltında ve uzayda nükleer denemeler yapılmasını yasaklayan bir antlaşma imzalandı. 1959'da internasyonal bir antlaşmayla Antarktika yalnızca barışçı bilimÂsel amaçlarla kullanılabilecek internasyonal bölge diye deklare edildi. Bu antlaşma, uzay araştır-malannın yalnızca barışçı amaçlarla yürütülÂmesi icap ettiğini korumak için çaba sarfeden, 60 devletin imzalaÂdığı başka bir antlaşmanın yolunu açtı.
Antlaşmalar çeşitli nedenlerle yürürlükten kalkabilir. ülkelerden biri işgal edilip ortadan kaldırılmış ya da antlaşmanın amacı geçerliğiÂni yitirmiş olabilir. Eskisini geçersiz kılan yeni bir antlaşma yapılabileceği benzer biçimde, ülkelerden biri artık antlaşmaya taraf olmak istemediğini bildirebilir. Bir antlaşma, taraf ülkeler aralaÂrında savaşıyorlarsa yürürlükten kaldırılmış sayılabilir
ülkelerin temsilcileri hükümetlerinin istekÂlerini ve bu tarz şeyleri elde etme karşılığında gerekÂtiğinde nelerden vazgeçebileceklerini bilirler.
Uzlaşmaya varıldıktan sonrasında koşullar yazılır ve imzalanır. Antlaşmanın yürürlüğe girebilÂmesi için taraf ülke hükümetleri ya da parlaÂmentolarınca onaylanması gerekir. Her ülke bir onay belgesi yazıp imzalar. Sonrasında bu belgeler taraflar içinde değiş tokuş edilir. Böylece her ülkenin elinde, öbürünün imzalaÂdığı onay belgesi bulunur.
ülkeler çeşitli nedenlerle antlaşmalar yaÂparlar. İki örnek vermek gerekirse, saldırıya uğrama durumunda birbirlerine karşılıklı yarÂdım yükümlülüğünü üstlenebilirler ya da hususi tecim sözleşmeleri yapmak isteyebilirler. SaÂvaş sonunda da antlaşmalar yapılır. Ne var ki, yenilmiş ulusun antlaşma koşullarını etkileye-bilme olanağı çok azdır.
19.ve 20. yüzyıllarda zararı olan ilaçların ulusÂlararası denetimi, posta hizmetleri için ulusÂlararası düzenlemeler, savaşları önleme giriÂşimleri, savaşan ülkelerin iyi mi davranacağı, cenk esirlerinin bakımı, internasyonal nitelikteÂki suçlan tanımlayan anlaşmalar, suçlulann kabahat işledikleri ülkeye geri verilmesi ve tüm uluslann yararına olan başka bir çok mevzuda anlaşmalar yapılmıştır. Günümüzde anlaşmaÂlarla sonuçlanan görüşmeleri Birleşmiş MilÂletler benzer biçimde internasyonal kuruluşlar düzenlemekÂte ve birçok ülke bunlara katılmaktadır.
20.yüzyılın mühim antlaşmalarından bazı-lan şunlardır: I. Dünya Savaşı'nın (1914-18) arkasından imzalanan 1919 Versailles AntlaşÂması; 24 Temmuz 1923'te Türkiye Büyük
Millet Meclisi hükümeti ile İtilaf Devletleri içinde imzalanan Lozan Sulh Antlaşması; II. Dünya Savaşı'ndan (1939-45) sonrasında, BirÂleşmiş Milletler'in amaçlarını belirleyen BirÂleşmiş Milletler Sözleşmesi 1949'da ABD ile 12 Batı Avrupa devleti arasındaki, Şimal Atlantik Antlaşması Örgütü'ne (NATO) ilişkin antlaşma .
Avrupa'nın yakın tarihinde yer edinen Roma Antlaşması, 1957'de Avrupa Ekonomik Top-luluğu'nun kurucu üyeleri içinde imzalandı . Nükleer deneÂmelerin atmosferi kirletmesi sonucunda 1967'de atmosferde, denizaltında ve uzayda nükleer denemeler yapılmasını yasaklayan bir antlaşma imzalandı. 1959'da internasyonal bir antlaşmayla Antarktika yalnızca barışçı bilimÂsel amaçlarla kullanılabilecek internasyonal bölge diye deklare edildi. Bu antlaşma, uzay araştır-malannın yalnızca barışçı amaçlarla yürütülÂmesi icap ettiğini korumak için çaba sarfeden, 60 devletin imzalaÂdığı başka bir antlaşmanın yolunu açtı.
Antlaşmalar çeşitli nedenlerle yürürlükten kalkabilir. ülkelerden biri işgal edilip ortadan kaldırılmış ya da antlaşmanın amacı geçerliğiÂni yitirmiş olabilir. Eskisini geçersiz kılan yeni bir antlaşma yapılabileceği benzer biçimde, ülkelerden biri artık antlaşmaya taraf olmak istemediğini bildirebilir. Bir antlaşma, taraf ülkeler aralaÂrında savaşıyorlarsa yürürlükten kaldırılmış sayılabilir
Kaynak: Temel Britannica
YORUMLAR