Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, tabip uyarısı ya da uzman önerisi değildir. Ayak Ağrıları-sancıla...
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, tabip uyarısı ya da uzman önerisi değildir.
Ayak Ağrıları-sancıları
Hazırlayan: Doç. Dr. Ayhan KAMANLI
Ayaklarımız tüm vücudumuzun yükünün taşındığı, ayak bileği, arka ayak dediğimiz topuk bölgesi, orta ayak ve ön ayak kısımlarımdan oluşur. Yapısı çok muhteşem dizayn edilmiş bir amortisör gibidir. Yürümenin basma fazı esnasında vücudumuzun ağırlığı o taraf ayak tarafınca göç eder. Dizaynı yükün eşit ve dengeli bir şekilde ayağın yapısını oluşturan kemik, bağlar, kaslar ve eklemlerin açısal düzeni ile yere yansıtılır. Ayağın işlevini tam olarak getirmesi yalnız ayak sağlığı açısında mühim olmayıp tüm bedenimizin, bilhassa komşu eklemlerin sağlığı içinde gereklidir. Alt tarafta hastalıklara değinilirken ilgili bölümlerde özetlemek gerekirse temel yapılarla ilgili bilgide verilmektedir.
Ayağı oluşturan yapılar
Kemikler
Kalkaneus, talus, naviküler, küneiform kemikler (3 tane), küboid kemik, metatars (tarak kemikleri), falankslar (parmak kemikleri)
Kaslar
Ayağın bacak kısmı ile ilişkili olan ve ayağın içinde olan kasları olmak suretiyle bir çok kası vardır. Bacak kaslarının derhal hepsi ayağın fonksiyonu ile alakalıdır. Ayak bileğine geriye, tabana, sağa ve sola bükülme ya da bunların bileşkesini oluşturan türlü hareketler yaptırırlar. Bacak kaslarına örnek olarak, gastroknemius (baldır kası), tibialis anterior kası (tibia ve fibula-kavak kemiklerinin önündeki kas) verilebilir. Ayağın içindeki kaslar ise parmak eklemlerinin bükülme, açılma vs benzer biçimde işlevleri yanı sıra tonusları ile ayağın kavislerini de etkileme görevi yaparlar.
Bağlar
Ayağın bağları, ayak kemikleri arasındaki açı için çok önemlidir. Eklemleri, kemikleri stabilize etmiş olduğu benzer biçimde kasların anatomik dizaynına da yardım ederler. Örnek olarak taban lifi-bağı diyebileceğimiz plantar fasya verilebilir. Gerginliği taban kavsinin oluşmasında oldukça önemlidir.
Eklemler
Tibia talar, talo kalkaneal, talonaviküler, kalkaneo kuboid eklem, intartarsal eklemler, tarsometotarsal eklemler, interfalanjial eklemler sayılabilir.
Açılar
Ayağın bir çok açısı tanımlanmıştır. Açıların belirgin ortalam bir değerleri vardır. Türlü hastalıklar bu açıların edeğimesinden, yada değişmesine niçin olurlar. Hemen aşağıdaki şekilde bu açılardan türlü örnekler görülmektedir.
Biçim 1: Ayağın türlü açıları, ve ileri derecede düz tabanlı bir ayak grafisi
Ayak tipleri
Metatars (tarak) kemikleri arası ilişkilere gore 3 ayak tipi vardır (parmakların uzunluk sırasına gore)
- Pozitif indeksli ayak: 1 > 2 > 3 > 4 > 5
- Pozitif negatif indeksli ayak: 1 = 2 > 3 > 4 > 5
- Negatif indeksli ayak: 2 > 1 > 3 > 4 > 5
Biçim 2
Biçim 3: Ayak parmaklarının uzunluklarına gore sınıflama
Ayağın arkları
Her ayak 2 longitudinal (uzunlamasına) ve 2 transvers (enine) arka haizdir
- Medial longitudinal (iç uzunlamasına) ark
- Lateral longitudinal (dış uzunlamasına) ark
- Anterior transvers (ön enine) metatarsal ark
- Midtarsal transvers (orta enine) ark
Ayak arka kısımı (topuk) hastalıkları;
- Plantar fasiit
- Subkalkaneal topuk ağrı-sancı sendromu
- Ağrılı topuk yağ dokusu
- Tarsal tünel sendromu
- Topuk dikeni
- Yüzeyel aşil bursiti
- Aşil tendiniti
- Medial ark zorlanması
- Lisfrank eklem instabilitesi
- Posterior tibial tendon yetersizliği
- Metatarsalji
- Kafa parmak ve ufak parmakların deformiteleri
Deformiteler
- Pes planus
- Pes kavus
- Ayak parmakları deformiteleri
- Kırıklar
- Kronik ayak zorlanması
- Romatoid artrit
- Seronegatif spondilartritler
- Tromboanjitis obliterans
- Reynaud hastalığı
- Tuzak nöropatileri
- Metabolik hastalıklar
- Gut-Diabetes mellitus
Düz tabanlık (Pes planus) (Biçim 4)
Bu tarif, ayağın açılarının belirgin derecelerde değişerek yere temas eden uzunlamasına arkın çökük olduğu durumlar için kullanılmaktadır. Uzunluğuna iç ark açısı tabana daha çok temas edecek şekilde değişmiştir. Ayağın türlü açıları sebep ya da netice olarak bu durumdan etkilenmektedir. Özetlemek gerekirse düz tabanlık ayağın iç uzunlamasına arkının (İUA) azalması ya da tam kaybolmasıdır
- Doğuştan ya da edinsel olabilir
- Flask, spastik ya da rijit olabilir
- Düz tabanlı adolesan ve erişkinlerde uzun süre ayakta durmakla ayakta gerginlik, duyarlılık ve ağrı-sancı, anormal bitkinlik ve baldır ağrısı-sancısı oluşur
- Muayenede ayak, ağırlık vermeden ve bastırarak muayene edilir
- Ayak tabanı teninde 1. ve 2. metatars başları altında,
Topukta ise iç plantar yüzde kalınlaşma ve nasır oluşumları dikkati çeker
Biçim 4: Pedotopografi; A: Düzgüsel ayak, B: Düz taban, C: Çukur ayak (Pes cavus)
Düz tabanlık durumunda tedavide gaye;
- Bağlardaki gerginliği azaltmak,
- Beden ağırlığını ayak dışına taşımak,
- Ayak tabanını içe çeviren ve taban kaslarını güçlendirmek,
- Ayağı yukarı çeviren ve ayak tabanını dışa çeviren kasları gevşetmek,
- Var ise aşil tendon gerginliğini azaltmaktır
- Pabuç olarak ön kısmı geniş, alçak topuklu ayakkabılar önerilmektedir
- Uzun ark destekli, mantar olması tercih edilen (şok absorban tesir) tabanlıklar sık kullanılmaktadır
- Pabuç topuğu iç tarafına yerleştirilen Thomas topuğu topuğun iç kısmını desteklemektedir
- Konservatif tedavinin yetersizliği, ileri derecede bozukluk, pabuç problemlerinin oldukça fazla olması ve hastanın düzgüsel aktivitelerinin engellenmesi halinde nadiren ameliyat uygulanabilir
- Ayağın uzunlamasına olan arkının normalden fazla yüksek olması pes kavus olarak adlandırılmaktadır
- Pençe ayak, talipes arkuatus adları de kullanılmaktadır
- Pes kavus nörolojik hastalıklar seyrinde görülebileceği benzer biçimde %31-81 içinde farklılık gösteren oranlarda çağdaş bilinmemektedir.
- Tabana fazla bası sebebiyle, topuk ve taban dokuda enflamasyon (plantar fasiit = taban ana lifinde iltihabi tepki) gelişir
- Tarak kemiklerinde düşüklük bağları zayıflatır, tarak kemiklerinin normalden daha çok ayrılmasına neden olur
- Bu duruma yayvan ayak denilir.
- Ayağın dışını destekleyen ortopedik bir botla, yüksek ark ve içe dönmeden lanan basınca karşı konulur
- Ark, ayak tabanının iç kısmı ile temas edecek yükseklikteki ped ile doldurulabilir
- Ayakkabının dış kenarına ileriye uzanabilen ters thomas topuğu verilebilir
- Topuk kemiğinin taban yüzünde ağrı-sancı var ise, oyuk topuk ve SACH (Sert bilek topuk yastığı) kombinasyonu ile topuk ağrısı-sancısı giderilir
- Ayağın iç kasları güçlendirici egzersizler tedaviye eklenmelidir
- Bilhassa parmaklara germe egzersizleri önerilir
- İleri derecede biçim bozukluğu olduğunda ameliyat uygulanabilir.
- Pes ekinus ayağın aşağı bükük fikse olmasıdır
- Doğuştan mevcut olabileceği benzer biçimde sonradan da gelişebilir
- Hafifçe durumlarda üst kısmı yüksek, hususi bağcık şekli ile ayağa girmesi kolay pabuç önerilir
- Ayakkabının içine yükseltici konularak,yüksek topuk gereksinimi karşılanır
- Ayağın iç kısmı sıkışık ve ekinus pozisyonunda olduğundan uzunluğuna ark desteği gerekir
- Tarak kemiklerinde düşme ve metatarsalji (ayağın kısmında ağrılı bir klinik vaziyet) var ise, metatarsal ped kullanılmalıdır.
- Ekinusla beraber içe dönüklük pozisyonu da vardır.
- Ayak fleksibl ise düzgüsel pozisyona getirecek modifikasyonlar eklenmiş olur
- Dıştan topuk ve taban yardımıyla ayağın pozisyonu normale getirilir
- Ayak durağan ise topuk ve taban iç kısmından desteklenerek, ayağın yere düz basması sağlanır.
- Tedavi yenidoğan döneminde başlar. Seri alçılama ve ameliyat gerekebilir.
1- Plantar medial ağrı-sancı ( topuk taban iç taraf ağrısı-sancısı)
- Subkalkaneal ağrı-sancı sendromu
- Tuzak nöropatileri
- İzole plantar fasiit
- Ağrılı topuk yağ dokusu
- Fleksor hallusis longus tendiniti
- Topuk dikeni (Epin kalkanei)
- Kalkaneal stres kırığı
- Sistemik hastalıklar
- Yüzeyel aşil bursiti
- Retrokalkaneal bursit
- Haglund deformitesi
- Aşil tendiniti
Subkalkaneal ağrı-sancı sendromu
- Topuk ağrısı-sancısı sendromu diye de adlandırılır
- Ağrı-sancı, taban fasyasının (kirişinin) yapışma yerinde, kalkaneus (topuk kemiği altında yağ yastığındaki yozlaşma ve iç kalkaneal çıkıntının periostitinden (kemiği kaplayan hususi zarın iltihabi reaksiyonu) lanmaktadır
- Ağrı-sancı bölgesel duyarlılık şeklindedir ve yayılım göstermez
- Obez, orta yaşlı ve yaşlı kişilerde, atletlerde tekrarlayıcı travmalar sonucu ya da uzun soluklu ayakta kalma sebebi ile ortaya çıkar
- Bununla birlikte ankilozan spondilit, reiter sendromu ve psöriatik artrit ile ilişkili entesopatilerde de (kirişin kemiğe yapışma yeri iltihabi reaksiyonu) oluşabilir
- Kilo kaybı, dinlenme, sıcak kompres, romatizmal ilaçlar, topuk yükseltme, yumuşak lastik topuk pedleri, yastıkçıklar kullanarak hastanın yük verme basıncının azaltılması önerilir
- Topuk dikeni oluşmuşsa, ortası delik keçe ya da sünger yastık, fizik tedavi sistemleri,metotları, lokal enjeksiyonlardan yararlanılır, son olarak da ameliyat fikir edilebilir
Biçim 5: Topuk dikeni olan bir hasta
Aşil tendiniti (Topuk arkasındaki insandaki en kalınca ve güçlü kirişin iltihabi reaksiyonu)
- İstirahate alma, türlü ilaçlar, fizik tedavi ajanları faydalıdır
- Uygun olmayan ayakkabılar sebebi ile oluşur
- Tedavisi, istirahat ve ayakkabının yapmış olduğu basıyı ortadan kaldıracak uygulamalardır
- 40-50 yaşlarda görülür
- Kısmi ya da tam olabilir
- Erken ameliyat gerekir
- Dört haftalık bir hareketsizlikten sonrasında, kas enerjisini arttırıcı egzersizlere başlanır
- Plantar fasiitin en sık karıştığı durumdur
- Ağrının lokalizasyonu ayak tabanının tam ortasıdır
- Ayak kafa parmağının dirence karşı bükülmesi bu olgularda ağrılıdır
- Tedavi türlü ilaçlar fizik tedavi ve koruyucu önlemler şeklindedir.
- Kalkaneusun (topuk kemiğinin) arka-üst köşesinin çok fazla çıkıntılı olmasıdır
- Tedavide türlü ilaçlar, fizik tedavi, lokal enjeksiyonlar, kimi zaman ameliyat uygulanır
- Topuk kemiğinin gelişme bölgesindeki yapının iltihabi reaksiyonudur
- Daha çok etken, atletik ve şişman adam çocuklarında görülür
- Ana yakınma aktivite sonrası topallamaya neden olan topuk ağrısıdır
- Tedavi konservatiftir
- Tarak kemik başlarının taban yüzünde ağrı-sancı ve çok fazla duyarlılık söz mevzusudur
- Bilhassa çukur ayakta ortaya çıkar
- Yayvan ayak ve az taraklar oluşur
- Ayakkabının içine bir yükseltici ve onun üstüne de skafoid ped yerleştirilebilir
- Pabuç düzenlemesi yanı sıra ağrıyı azaltmak için ilaçlar, taban kasları güçlendirici egzersizlerde tedavide yer almalıdır
- Çoğu zaman 3. ve 4. parmaklar arasındaki parmak siniri üstündeki basıncın tesiri sonucu gelişir
- Hanımlarda daha sıktır
- Hasta, bilhassa yürürken oluşan ağrı-sancı ve yanmadan yakınır
- Ağrı-sancı kimi zaman de devamlı olabilir
- Hafifçe vakalarda, kırılgan mıntıkaya enjeksiyonu yararlıdır
- Kısa bir süre ilaç tedavileri kullanılabilir
- Fizik tedavi uygulamaları ve bilhassa iyontoforez uygulamaları etkilidir
- Pabuç topuğu alçaltılmalıdır
- Pabuç modifikasyonları, tabanlıklar kullanılabilir.
- Bu işlemlerden netice alınmazsa, cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir
Halluks valgus (Ayak başparmağının dışa doğru bükülmesi ile gelişen bir deformite)
- Hanımlarda ve bilhassa yüksek topuklu dar pabuç giyenlerde sık rastlanır
- Birinci parmağın iç yüzünde eklemin üstünde çıkıntı ilebirlikte iltihabi tepki ve kronik bağ dokusu kalınlaşması meydana gelir
- Eklem bölgesinde doku yıkımı olur
- Bundan dolayı deriden bir yama ile dışarı doğru balonlaştırılarak hazırlanmış ayakkabılar önerilir
- Sivri burunlu ve yüksek topukludan kaçınmak gerekir
- Başparmağın içe doğru hareket ettiren kasını güçlendirici egzersizler ilk başlarda yararlı olabilir
- Çok ilerlemiş olgularda ameliyat uygulanır
Bacak Ağrıları-sancıları
Ayak Hastalıkları ve Ayak Sağlığı
Ayak Voleybolu (Sepak Takraw) Nedir? Ayak Voleybolu
Topuk Ağrısı-sancısı
Topuk ağrısı-sancısı cemiyet içinde sık görülen bir rahatsızlıktır.Geçmişte topuk ağrılarının büyük kısmı topuk dikenine bağlanmıştır. Topuk ağrılarının pek çok sebebi vardır. Çoğunlukla, plantar fasiitis, tarsal tünel, ayak kaslarına giden sinir sıkışması, stres kırıkları, enfeksiyon, kalkaneal kemik spurları(topuk dikeni) ve kemik kistleri ve verrüler ile nasırlar benzer biçimde ten problemleri ağrı-sancı nedenidir. Plantar fasiitis te herhangi bir nedenle ayak tabanındaki kaslar üzerini kumaş benzer biçimde kaplayan plantar fasyada ödem ve kısalma görülür. Tedavisinde ilk olarak germe eksersizleri, antiemflamatuvar ilaçlar ve topuk yükseltilmesi önerilir. Böylece bir tedavi ile %80-90 olguda başarı göstermiş sonuçlar alınmaktadır. Başarıya ulaşmış sonuçlar alınamayan olgular ESWT tedavisi ile başarı göstermiş sonuçlar alınmaktadır.
---------- Bildiri zamanı 10:08 ---------- Önceki bildiri zamanı 10:07 ----------
Halluks Valgus Hastalığı
Daha çok bayanlarda 30-40 lı yaşlardan sonrasında artan oranda görülen ayak başparmağında çıkıntı, ayakta ağrı-sancı ve pabuç giyiminde zorlukla karakterize bir hastalıktır.
Halluks valgusta başparmağın 1. tarak kemiği üstünde 2. Parmak tarafına açılanması görülür.
Tarak kemiği - parmak ekleminde yumuşak dokularda kontraktür ve kapsüler yapılarda uzama görülür.
Başparmakta kemik çıkıntı gelişimi ve eklemdeki biçim bozukluğu ile başparmağın yük taşıma fonksiyonu azalır.
Halluks Valgusa ne yol açmaktadır?
Hakikaten de yüksek ökçeli ayakkabıların hastalığın gelişiminde görevi var mıdır?
Halluks valgus deformitesinde
•Aile hikayesi vardır. Halluks valguslu hastalarımızın büyük kısmında aile büyüklerinde de bu hastalık görülür.
•Dar yüksek ökçeli ayakkabılar bir kısım hastada gelişimde rol oynarken bir grup hastada ise sürekli spor ayakkabısı benzer biçimde rahat pabuç giyimine karşın hastalık görülebilmektedir.
•Aşil tendonu kısalığı olan kişilerde de Halluks Valgus daha sık görülmektedir.
•Ayağın ileri düzeyde içe basması, düz tabanlık ta Halluks Valgus ve başka parmak biçim bozukluklarına niçin olabilmektedir.
•Eklemlerde gevşeklik normalin üstü hareket olduğu durumlarda da Halluks Valgusu görmekteyiz.
Tanı da fizik muayene kafi midir? Radyografi, MR, Ultrasonografi benzer biçimde ek tetkikler yapılmalı mıdır?
Fizik Muayene son aşama mühim olmakla birlikte hastalarda ayak yere basarak ön-arka ve yan ayak grafileri çektirilerek radyolojik muayene de yapılır ki tüm bu verilerle halluks valgusun derecesi saptanıp hastaya uygulanacak operasyonun tipine karar verilir. Burada doğru karar vermek sonradan deformitenin tekrarlamasını engellemek için çok önemlidir.
Tedavi cerrahi midir? Ameliyatsız tedavi mümkün müdür?
İlk tedavi seçeneği ameliyat değildir. Tedavide;
•Önü geniş rahat ve yumuşak ayakkabılar
•Parmak arası makara
•Halluks valgus gece ateli
•Ayak Arkı az olan hastalarda ortopedik tabanlık kullanımı önerilir.
Ne vakit cerrahi yapılmalıdır?
Tüm ameliyatsız tedavi yöntemlerine karşın ağrısı-sancısı devam eden ve ayak ağrısının günlük hayatlarını etkilediği hastalarda cerrahi tedaviye başvurulur.
Iyi mi bir cerrahi tedavi uygulanır?
Cerrahi Tedavi, hastalığın derecesi ve kemik deformitesinin görüldüğü mıntıkaya gore farklılık göstermektedir. Çoğunlukla uyguladığımız operasyonlar tarak kemiğinin başparmağa yakın olan bölgesinde yapılanlardır. Bir takım hastalarda ise, tarak kemiğinin başlangıç yerinde operasyonlar yapılmaktadır ki bu hastalarda ameliyat sonrası erken basma için alçı uygulamaktayız.
•Ameliyat sonrası ağrı-sancı çok oluyor mu?
•Ameliyattan derhal ilkin hastalarımıza uyguladığımız ayak bileği blok anestezisi yardımıyla hastalarımız ameliyat sonrası normalde en fazla ağrı-sancı duyulan ilk 1-2 günlük süreyi ağrısız ve konforlu şekilde geçirmektedirler.
•Ne kadar süre hastanede kalıyorum?
•En fazla 1 gün
•Ne kadar süre yürüyemem?
•Ameliyat sonrası 2.-3. saatte hastalar topuklarına basarak yada hususi pabuç kullanarak yürüyebilmektedirler.
•Deformite tekrarlar mı?
•Uygun operasyon seçimi ve gelişmiş cerrahi teknikler yardımıyla halluks valgus deformitesinde tekrarlama neredeyse asla görülmemektedir.
•Genel anestezi koşul mı?
•Hayır koşul değildir. Ayak bileği bloğu yada spinal anestezi kullanılmaktadır. Fakat anestezi doktorlarımızın önerilmiş olduğu durumlarda genel anestezi de uygulanmaktadır.
Talus Kırıkları
Talus, ayağın ayak bileği eklemini oluşturan kemik yapısıdır. Talus, üstte ve yanlarda baldır kemikleri (tibia ve fibula) alt ucu ile, alt tarafta kalkaneus dediğimiz topuk kemiği ile eklem yapar. Talus kırıkları, çoğunlukla motorlu taşıt kazaları, yüksekten düşme ve kayak yaralanmaları ile oluşur.
Talus kırıklarının bulguları nedir?
Talus kırığı durumunda ayak bileğinde şişlik, ağrı-sancı ve duyarlılık ile ayak üzerine basamama bulguları mevcuttur. Talus kırıkları, kemikteki yerleşim yerlerine gore talus başı,talus boynu ve talus cisim kırıkları olarak üçe ayrılırlar.
Talus kırıkları ile ilgili ne benzer biçimde problemler gözlenebilir?
Talus kırıkları sonrasında en fazlaca görülen sorunların başlangıcında avasküler nekroz dediğimiz kemiğin kanlanmasının bozulması ile kemikte yıkım ile giden tablo görülür.
Talusun eklemleri olan tibiotalar, subtalar ve talonavikular eklemlerde kireçlenme osteoartrit gelişebilir.
Talus kırıkları sonrasında görülen bir başka mesele da kaynamama ve kronik ayak bileği ağrısıdır.
Talus kırıklarında tanı da hangi tetkikler yapılmalıdır?
Talus kırıklarında tanı çoğunlukla doğrudan radyografi ile koyulabilir. Fakat kırığın tam yerini, parçalı olup olmadığını edinmek tedavi için son aşama önemlidir. Bu sebeple de talus kırıklarının büyük bir kısmının değerlendirilmesinde bilgisayarlı tomografi tetkiki de yapılmalıdır.
Talus kırıklarının tedavisi iyi mi yapılır?
Talus kırıklarının büyük bir kısmında gelişebilecek avaskuler nekroz, osteoartrit ve ağrıyı önlemek için anatomik redüksiyon yapılmalıdır. Bundan dolayı talus kırıklarının mühim bir bölümü cerrahi tedavi edilir. Direkt radyografi ve bilgisayarlı tomografi ile tam olmayan kırıklar, çatlaklar ve kaymamış/kayma riski olmayan talus kırıkları saptandığı vakit alçı tedavisi uygulanabilir. Alçı tedavisi uygulanan hastalarda ve cerrahi uygulanan hastalarda ortopedi uzmanı hastanın 6-8 hafta ayağına basmamasını ister. Bir süre sonra meydana getirilen tetkiklere gore hastaya hususi yada hazır ortezlerle beraber yük verilmemiş başlanır. Eklemde hareket kısıtlılığı ve adım atma güçlüğü çeken hastalarda fizik tedavi uygulanır.
Bacak Ağrıları-sancıları
Ayak Hastalıkları ve Ayak Sağlığı
Ayak Voleybolu (Sepak Takraw) Nedir? Ayak Voleybolu
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR