Dünyanın türlü yerlerinden beslenme ve besinler hakkında garip inançlar, batıl inanışlar, anane ve töreler. Besinler İle İlgili İnanç ve Tö...
Dünyanın türlü yerlerinden beslenme ve besinler hakkında garip inançlar, batıl inanışlar, anane ve töreler.
Besinler İle İlgili İnanç ve Töreler
Besinlerle ilgili inançlar ve yasaklar insanoğlunun beslenme alışkanlıklarının gelişiminde beslenebilme gereksinmelerinden daha büyük bir rol oynamıştır. Kabilenin yaşamını sürdürebilmesi için geleneksel beslenme düzeninin sıhhatli bir yapıda olması gereğine rağmen bir takım ön yargıların ve dinsel inançların gerçekle ya da mantıkla ilgisi yoktur; fakat çok azı bilimsel olarak aklanabilirler. Ne var ki bu gerçek ilkelerin toplumsal kıymetini ve önemini ortadan kaldırmaz. Fena beslenen toplumların beslenmesini düzeltmek için yalnız doğru gıdaları, doğru yer ve zamanda ve fiyatla sağlamak kafi değildir; besinler alışkanlık ve inançlara da uygun olmalıdır. Yeni gıdaları tanıtmak için çok iyi planlanmış bir çok atılım, bu besinin yenebilmesi, kabul edilebilmesi ve toplumsal etkenleri önemsenmediği için başarısız olmuştur.
Mukaddes inekler
Bir takım Afrika halkının süt mevzusunda çok eski kökenli inançları vardır. Süt yalnızca ailenin kendi ineğinden elde edildiği vakit kabul edilebilir. Bir arkadaşın ineğinin sütü içilmez. Çünkü hanımlar, bilhassa emzikli ya da hamile hanımlar sütünü içtikleri hayvana zarar vereceklerini düşünürler. Bu nedenlerle, çok besleyici özüne rağmen süt daima fena beslenmeyi düzeltici bir besin olarak alınamaz.
İlk çağların ırkları tüm yaşam türlerine ve tabiat çevrimine bizim bugün duyduğumuzdan epey fazla saygı duymuşlardır. Tüm yaşayan canlıların bir ruhu olduğuna ve organizma öldürülmeden bu ruhun yaşatılması gereğine inanmışlardır. Hindularm ineğe saygıları İÖ 250 yıllarına, Kral Asoka’nm yaşayan şeyleri incitmemeyi duyuran fermanına kadar uzanır. Bir takım toplumlar, insanoğlunun yiyecek için ağzını açtığında ruhun kaçıp gideceğine inanırlardı. Bundan dolayı, yalnız başlarına, yüzlerini örterek yiyecek yerlerdi. İnsan yiyecek yerken ruhen ve bedenen incinebilir bir durumdadır. Besinler, esrarengiz ya da zehirleyici olabilirler. İnsanın kendisini hızla savunabilmesi için, kılıç tutan eli özgür bırakan yeme adetleri de uygulanmıştır.
İnsan, hayvanlar ve boş inançlar
İncil, insanoğlunun çevresine karşı davranışını düzenleyen, yeni bir nasihat getirmiştir ki bu da Garp düşüncesine temel olmuştur. İnsan yeryüzündeki tüm canlılara egemen olmalıdır. Hristiyan ve Garp düşüncesi bu anlayıştan yararlanmıştır. Musa, geviş getirmeyen ve tek tırnaklı hayvanların, yüzgeçsiz ve pulsuz balıkların, bir takım böceklerin yenmesini yasaklamıştır. Bu yasakların mantığı anlaşılamamıştır. İslam dini domuz eti yemeği yasaklar. Çünkü o dönemlerde domuzlar, çöpleri yiyen, hastalık barındıran kirli hayvanlar olarak tanımlanmaktadır. Hristiyanlıkta at etinden iğrenme Papa III. Gregory’ ye kadar geriye gider. Papa, misyoner Boniface’ye kendilerini çok tanrıcılardan ayırt edebilmeleri için, müritlerini at eti yemekten vazgeçirmesini emretmiştir.
1493’te Paracelsus “herşey görünüşündeki özelikleri ve karakteri taşır” demiştir. Bu fikir hastalıkların, vücudun hasta bölgesine çok benzeyen gıdalarla iyi edilebileceği fikirlerinin doğmasına yol açmıştır. Mesela kansızlığı pancar, sarılığı kırlangıçotu iyi eder. Koz beyine, kırmızı şarap da kanı sulandırmaya iyi gelir. Patates ailesinden bir kök sebzesi olan adamotu, kökünün şekli göz önüne alınarak cinsel güç verici olarak düşünülmüştür. İncil de, Shakespeare de bundan söz eder. Hakikaten de bu bitkide çekingen bir sevgilinin sinirlerini yatıştırabilecek, etkin maddeler vardır. İlkel insanların, adamların kuvvetli olması için, aslan, kaplan, boğa benzer biçimde kuvvetli ve korkulu hayvanları yedikleri bilinmektedir. Öte taraftan kümes hayvanları ya da kaplumbağa yemenin insanları yavaşlattığı düşünülmüştür. Bir takım Hintliler kendilerini sadık ve yürekli yapmak için köpek eti yerlerdi. Bir takım Japonlar da unutkan olmamak için su samuru yemezlerdi.
Cüzam ve tifoya niçin olduğu mevzusundaki boş inançlar, patatesin bir çok yüzyıl gıda olarak kabul edilmesini önlemiştir. 1839’da kepekli unun erdemleri, bilhassa seven bir annenin bu undan yapmış olduğu ekmek, övülüyordu. Hindular sevgiyle pişirilen bir yemeğin, sevgisiz yapılandan epey leziz olduğuna inanırlar.
Bir zamanların yiyecekleri çiğneme mevzusundaki bağnazlığı, insanoğlunun otuz iki dişinin yiyecekleri minimum otuz iki kez çiğnemekte kullanılması icap ettiğini öne devam eden Gladstone tarafınca başlatılmıştır. Bu düşünce, yemeğini inatla çiğneyerek 30 kilo zayıflayan ve senelerce devam eden bir çılgmlığı başlatan Horace Fletcher tarafınca da övülmüştü.
Vejetariyenlik ve sıhhat verici besinler
1813’te ozan Shelley insanoğlunun sindirim sisteminin yalnızca bitkisel gıdaları parçalayacak şekilde yaratıldığını öne devam eden bir sav yayınlamıştır. Bernard Shaw yirmi beş yaşından sonrasında et yemekten sakınmış ve bir altmış dokuz yıl daha yaşamıştır. Leo Tolstoy hayvan eti tüketimine izin vermeyen yeni dinine uygun yaşamıştır.
Schrodt adlı İsviçreli tabip, 1879’da kendi uyguladığı tabii, sıhhatli yeme yöntemlerini açıkladı ve bu şekilde uygar vejetariyenlik akımının temelini attı. Vejetariyenler asla et yemezler. Fakat süt ürünleri ve yumurtaya izin vardır ve tüm besinlerini türlü sebzelerden alırlar. Tahıllardan, fındık fıstıktan, taneli sebze ve köklerden oluşan bir bitkisel protein karışımı, hayvansal gıdalardan alman proteinle kalite ve nicelik yönünden benzeşir. Hintliler ve Veganlar benzer biçimde çok fazla vejetariyenler asla hayvan ürünü yemedikleri için B12 vitamini eksikliğinden etkilenebilirler. Çok fazla perhiz tatbik eden Zen budistlerinin beslenmesi ya da ansızın zayıflama perhizleri daha da zararlıdır.
Günümüzde tabii besinlere yönelim giderek çoğalmaktadır. “Tabii” besinlere dönüşü öngören bu uygar akım kim bilir yüzyılımızda eskinin beslenme alışkanlıklarını ansızın değiştiren hazır besinlere karşı bir tepkidir. Tabii gıda akımı, insanoğlunun yaşaması için çevresindeki ekolojik sisteme bağımlı bulunduğunu anlamasıyla ortaya çıkmıştır. Bir takım insanoğlu toprağa kimyasal gübre veren ve tahılları ilaçlayan uygar ziraat sistemlerinin-,metotlarının sonuçta tabiatın kırılgan dengesini bozacağına inanırlar. Çürümüş nebat ve hayvan artıkları ile dışkı benzer biçimde organik gübrelerin kullanılmasını, hiçbir kimyasal gübre kullanılmamasını isterler. Şimdi bir takım çiftlikler bu yöntemle ürün almaktadırlar, fakat ürün daha az olmaktadır. Özgür dolaşan hayvanlar için de daha geniş alana gereksinme vardır ve bu hayvanlar ahırlarda yetiştirilenlerden daha pahalıya mal olurlar.
Vitaminler
Günümüzde vitaminler mevzusunda bir çok görüş ileri sürülmektedir. Ne varki bu görüşlerin hepsinin tartışılabilir bir yönü vardır. Vücudumuzun vitaminlere gerek duyduğu uzun yıllardan bu yana bilinmektedir. Fakat son yıllarda hastalıkları iyi etmiş olduğu ya da önlediği söylenen yüksek dozlardaki vitaminlerden söz edilmektedir. En iyi malum örnek C vitaminidir.
Düzgüsel dozun otuz katı fazlasının soğuk algınlığını önleyeceği savunulmaktadır. Bu mevzu büyük seviyede araştırılmıştır. Öncüler başarıya ulaşmış sonuçlar aldıklarını öne sürerlerken diğeri araştırıcılar hiçbir fark bulmamışlardır. Vücudumuz olasılıkla hastalık esnasında küçük oranda daha çok C vitaminine gerek duymaktadır. Fakat büyük dozların değerinden şüphe duyulmaktadır.
İngiltere’de maya, ciğer, vitaminler ve diğeri besinlerin işlenmesi ve ticareti yılda milyonlarca sterline ulaşır. Fakat söz konusu beslenmenin geleneksel beslenmeden daha iyi olduğu kuşkuludur. Bugün atalarımızdan bu yana büyük bir yol aldığımız inancındayız, oysa dürüst olursak yaşamımızın hâlâ umutlarımız, korkularımız ve ön yargılarımızla yönetildiğini kabul etmeliyiz.
YORUMLAR