Oldukça geniş kapsamlı bir ilim dalı olan biyoloji iyi mi tanımlanır? Biyoloji neyi inceler? Biyoloji ile ilgili genel bilgilerin yer almış ...
Oldukça geniş kapsamlı bir ilim dalı olan biyoloji iyi mi tanımlanır? Biyoloji neyi inceler? Biyoloji ile ilgili genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
BİYOLOJİ, nebat ve hayvanların doğma, gelişme, üreme benzer biçimde yaşayış sürelerini inceleyen ilim dalına verilen isimdir. Eski Yunanca bios: yaşam, logos: ilim sözcüklerinden türemiştir. Tabiat bilimleri içinde yer edinen biyoloji, diri varlıkları incelerken gözlem, karşılaştırma ve deneysel yöntemlerden yararlanır. Olayların fizik ve kimyada malum, bir başka deyişle cansızlar dünyasında geçerliği olan yasalara bağlantısını temel oluşturur. Kısacası bir biyoloji vakasının açıklanması sözünden, bu olayın fizyolojik ve kimyasal yasalarla aydınlatılmış olması anlaşılmalıdır. Yaşam mevzusunda bilinmeyenler, ama deneyler vesilesiyle elde edilebildiğinden, deneysel emek harcamalar biyoloji öğretiminde mühim bir araçtır.
Tabiatta diri sayısının çok olması, canlılığın mevzu fazlalığı göstermesi, sonucu biyoloji kendi içinde ilim dallarına ayrılmıştır. Biyoloji ilkin canlıları sınıflamaya bakılırsa iki ana kola ayrılır: Botanik (nebat bilimi) zooloji (hayvan bilimi). Bu iki ilim kolu kendi içlerinde minik ilim dallarına ayrılır. Morfoloji (dış yapıyı inceler), anatomi (iç yapıları inceler), fizyoloji (yaşamsal vakaları inceler), genetik (kalıtım bilimi), sistemli, belirli kurallara uyan (canlıların sınıflandırılmasını yapar).
İnsanlar tabiatta var oluşlarından başlayarak yaşamlarım sürdürebilmek için canlılarla ilgilenmişlerdir. Bundan dolayı biyoloji kim bilir dünyanın en eski ilim dalıdır. Biyoloji bilimleriyle yakından ilgilenen malum ilk ilim adamı Aristoteles’tir (İÖ 384-322). Aristoteles biyolojinin derhal her branşında çalışmıştır. Mesela canlıları sınıflandırmaya çalışan, evrimle ilgili ilk kuramları ortaya atan (abiyogenezi savunur). Aristoteles olmuştur. Aristoteles anatomi, botanik hakkında da pek çok kitap yazdı. Eski Mısır, Mezopotamya ve Çinliler pek çok nebat türünü ilaç olarak kullandılar. Deneysel biyolojinin ilk öncüleri gene Eski Yunanlılardır. Maymun ve domuzları keserek anatomi incelemeleri icra eden Galenos, sinir ve kandamarlarının işleyiş mekanizmalarını çözmek için bütün ülkelerce ilk deneye başvuran kişidir. Galenos’un insan anatomisi üstüne yapmış olduğu tanımlamalar 1300 yıl emsalsiz benimsendi. Plinius (İS 23-79) canlılar üstüne gerçek ve düşün karışımından oluşan garip ansiklopediler yazdı. Ortaçağ insanları nebat ve hayvanları tanımlayarak Bitkiler Alemi ve Hayvanlar Alemi ismi altında kataloglar hazırladılar. Vesalius (1514-1564), William Harvey (1578-1675) ve John Hunter (1723-1793) hayvanların ve bilhassa insanoğlunun yapı ve işlevlerini genel mealde inceleyerek gözlemlere dayalı anlaşılır çizimler yaptılar. Galenos’a körü körüne inanma yerine modern yaklaşımı belirleyen temel çalışmalarla anatomi ve fizyolojinin temellerini attılar. 17. yüzyılın başmda Robert Hooke’un mikroskobu bulması, biyolojiye yeni ufuklar açtı.
Malpighi (1628-1694), Swammerdam (1637-1690) ve Leeuvenhock (1632-1723) nebat ve hayvan dokusunun ince yapışım araştırdı ve Leeuvenhock bakteri, protozoa ve spermanın ilk tanımını yapmış oldu.
Biyoloji aslolan büyük gelişmesini 19. yüzyılda yapmış oldu. Morfoloji, fizyoloji, genetik ve evrim benzer biçimde alanlarda yeni araştırmalar fikir akımları birbirini izledi. Bu çağda Jean Babtiste de Mo-net Lamarck (1744-1829) ile Charles Darwin (1809-1882) içinde genetik kendi alanında meydana getirilen münakaşa, biyoloji bilimine büyük katkılar getirdi. Aynca biyolojik enzimlerin, vitaminlerin ve hormonların tanımlanmasıyla biyokimyanın ve endokrinolojinin doğması gerçekleşti. 1865’te Mendel‘in bezelyeyle yapmış olduğu deneyler Mendel Yasaları‘nın doğmasına ve kalıtım (gen faktörlerinin yapısı kuşaktan kuşağa geçişi ve kimyası) haklanda detayları ilim alanına kattı.
Kimya, matematik, fizik branşında eğitim gören 19. yüzyıl ilim adamlarının araştırmaları bilhassa Liebig, Berzelius von Bayer ve Pasteur gibiler diri varlıkların işleyişlerindeki mekanizmaları molekül düzeyine indirerek moleküler biyoloji için ilk bölümleri attılar. 1903’e kadar Mendel’in bulgularından yeteri kadar haberdar olunulamaması, Cornes, de Vires, Eric von Seyseneght Tschermack’ın (1871-1962) da birbirlerinden habersizce bu alanda çabalama yapmaları sonucunu doğurdu. Daha sonraları Sutton ve Thomas Hunt Morgan’ın (1866-1945) kromozomları keşfi, biyolojiye büyük atılımlar yaptırdı. 20. yüzyılda canlının molekülleri insanoğlunun bilgi alanına girdi ve moleküler biyoloji denen bir ilim branşının doğmasına yol açtı. Moleküler biyolojiden yararlanarak bilhassa Watson ve Crick’in 1953’te DNA’ nın gizemini çözmesi, 20. yüzyılın en büyük vakalarından birisi oldu. Bu buluşla tüm biyoloji olaylarının temel noktalarını açıklayabilme olanağı dünyaya geldi. 1970’lerde genlerin kimyasal yapıları hakkında detaylı bilgiler elde edilmesi bir Gen Mühendisliği alanının doğmasına yol açtı. Günümüzde elektron mikroskoplarının bulunarak geliştirilebilmesi, molekül düzeyinde maddenin oluşum ve değişimlerinin hassas yöntemlerle saptanabilmesi, biyolojiye büyük katkılar sağlamış oldu. 1980’lerde süregelen çalışmalarda bundan sonra bir canlının genini alıp bir başka canlıya aktarmak ihtimaller içinde hale geldi. Biyoloji bilimlerindeki gelişmeler tıp, eczacılık, veterinerlik ve ziraat kendi alanında yeni olanaklar getirdi ve ilerlemesini sağlamış oldu. Ama binlerce canlının yapısı, işlevi, evrimi, gelişmesi ve çevresiyle ilişkilerini inceleyen biyoloji, bir tek ilim dalı olarak ele alınamayacağı için biyoloji bilimleri pek çok bölüm ve ilim dallarına ayrılmıştır. Bu ilim dalları içinde Zooloji, Botanik, Genel Biyoloji ve Moleküler Biyoloji temel olmak suretiyle Morfoloji, Anatomi, Sitoloji, Histoloji, Ekoloji, Embriyoloji, Fizyoloji, Endokrinoloji, Pataloji, Sistemli, belirli kurallara uyan Paleontoloji, İhtiyoloji, Antropoloji, Gen Mühendisliği, Biyokimya,
Biyofizik, Biyo Magnetizma, Biyometri, Biyogenez benzer biçimde başka kısımlar dünyaya geldi.
YORUMLAR