Buğday nerde yetişir? Buğday nerede ve iyi mi yetişir? inceleyiniz:) Tütün nerede yetişir? Buğday, arpa, mısır ve zeytin en ...
Buğday nerde yetişir?
Buğday nerede ve iyi mi yetişir?
inceleyiniz:)
Tütün nerede yetişir?
Buğday, arpa, mısır ve zeytin en fazla hangi bölümde yetişir?
Turunçgiller nerede yetişir?
Bu bildiri 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
inceleyiniz
Kayseride ziraat, genel olarak hububat ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yem ve endüstri bitkileri ile meyve ve sebze tarımı da yapılmaktadır. İlin tarıma elverişli arazi miktarı 670.584 hektardır. Bitkisel üretim icra eden tarımsal işletmeler çoğu zaman minik ve orta büyüklükteki aile işletmeleri şeklindedir. Toplam bitkisel üretim icra eden 61.042 işletme vardır.
Kayseri il genelinde en geniş ekim alanına haiz bitkisel ürünlerin başlangıcında buğday, arpa, çavdar, yulaf gelmektedir. Bu tarz şeyleri mısır, kurufasulye, mercimek, şekerpancarı, patates, yonca ve korunga izlemektedir
Buğday, taneleri öğütülerek un elde edilmiş tüm tahıllar içinde en önemlisi ve en fazla tüketilenidir. Buğday tarımının başlangıcı o denli eskiçağlara dayanır ki bitkinin doğadaÂki ilk şekli bilinmez dahi. Babil ve Eski Mısır uygarlıklarının daha ilk dönemlerinde buğday tarımının yapıldığı kesindir. Anadolu'daki kazılarda ise 6.000 senelik, hatta daha eski buğday taneleri bulunmuştur.
Bu kıymetli ziraat bitkisi buğdaygiller (Gramineae) familyasının Triticum cinsini oluştuÂrur. Aynı familyada yer edinen diğer tahıllar ve otsu çayır bitkileri şeklinde buğdayın da boğumlu ve çoğu zaman içi oyuk, ince uzun bir gövdesi (sapı) ve saçak kökleri vardır. Gövdenin boğumlarından çıkan şerit biçimindeki ince uzun yaprakların dibi her boğumu bir kın şeklinde sarıyor. Buğdayın çiçekleri gövdenin ucunda başaklar halinde toplanmıştır. İki ile altı kadar çiçek bir araya toplanarak başakçık denen kümeleri, bu başakçıklar da bir sapın iki yanında birer sıra halinde dizilerek başakÂlara oluşturur. Her başakçıktaki çiçeklerden ikisi ya da üçü döllenerek olgun bir tohuma, şu demek oluyor ki buğday tanesine dönüşür. Çiçeklerin çevresini saran ve kavuz denen kın yaprakçık-larının uçları uzayarak kılçık'ln oluşturur. Kılçıklar buğdayın türüne bakılırsa uzun ya da kısa olabilir. Buğday tanesi uzunca ve dolgunÂdur; tam ortasında da uzunlamasına derin bir yarık bulunmaktadır. Taneleri ak, sarı, kırmızımÂsı kahverengi, hatta kırmızı ve morumsu renkte olan yüzlerce buğday çeşidi geliştirilÂmiştir. Bolca karbonhidrat, bununla birlikte protein, yağ, A ve B vitaminleri içeren bu taneler insanoğlunun beslenmesinde çok büyük ehemmiyet taşır.
Buğdayın Yetiştiği Bölgeler
Çok nemli tropik iklimler ile Şimal ve Cenup Kutup bölgeleri haricinde bugün dünyanın her yerinde buğday yetiştirilir. Ama buğday tarıÂmına en elverişli mıntıkalar kışların soğuk, yazların ise bolca güneşli ve oldukça kurak geçmiş olduğu iklim kuşaklarıdır. 1984-85 verilerine bakılırsa yeryüzündeki toplam buğday üretimi 514 milyon tondan fazladır. Bu üretimde ilk sıralaÂrı SSCB, ABD, Çin, Kanada, Arjantin, Hindistan, Türkiye ve Pakistan alır.
Eski Yunanlılar ve Romalılar da Mısır ve Babil'in izinden giderek buğday tarımına büÂyük ehemmiyet verdiler. Oysa Avrupa'nın kuzeyinÂdeki ülkelerde buğday ekiminin çavdar ve arpanın yerini alması oldukça geç tarihlere rastlar. Sonraki yüzyıllarda pulluk, biçerdöÂver, biçerbağlar şeklinde ziraat alet ve makineleriÂnin geliştirilmesiyle buğday tarımı alanları genişlemiş, üretim artmıştır.
Buğday üretimindeki artışın mühim etkenÂlerinden birisi de belli başlı toprak ve iklim koşullaÂrında daha sıhhatli yetişen, verimi daha yükÂsek, hastalıklara ve zararı olan böceklere daha dirençli buğday çeşitlerinin çaprazlama yoluyÂla üretilmesidir. Buğday bitkisi, mantarlardan ileri gelen ve tane verimini büyük seviyede düşüren pas, külleme, sürme ya da rastık şeklinde ekin hastalıklarına çok hassasdır. Bununla birlikte bambul, süne ve kımıl şeklinde zararı olan böcekler de bitkinin köklerini, saplarını ve tanelerini ke-mirerek ekinlere büyük zarar verir.
Hastalıklara ve zararlılara dirençli buğday türleri elde etmek için, istenen nitelikleri taşıyan iki buğday çeşidi, mesela mantar hastalıklarına dayanıklı bir buğday ile sapı daha sağlam olan başka bir buğday çeşidi içinde çapraz dölleme uygulanır. Bu çaprazlanmış melezlerin tohumları ekilir ve yetiÂşen buğdaylar arasından titiz bir seçmeyle istenen özellikte ürüne ulaşılabilir. Eskiden buğday tarımı yapılamayan İsveç, Finlandiya ve Britanya Adaları şeklinde oldukça soğuk iklimli yörelerde yetişen buğday türleri bu yöntemÂlerle üretilmiştir.
Değişik Özellikte Buğday Türleri
Buğdaydan elde edilecek unun özellikleri buğday tanelerinin niteliğine bağlıdır. üstün nitelikli buğday taneleri dolgun, zarı ince ve pürüzsüz, besidokusu da protein açısından varlıklı olmalıdır. Kırıldığında çakmaktaşı şeklinde sert bir kesit yüzeyi veren buğday tanelerinin protein miktarı, parmaklar içinde un şeklinde ufalanabilen yumuşak tanelere oranla daha fazladır. Bu özelliklerine bakılırsa buğdaylar sert ve yumuşak buğday olarak ikiye ayrılır.
Nebat geliştirme uzmanlarının ve çiftçilerin tüm uğraşılarına rağmen, buğday tanelerinin niteliği temel olarak iklim koşullarına bağlıÂdır. Dünyanın en sert taneli buğdayları en kurak ve en güneşli yerlerde, yumuşak buğdayÂlar ise daha yağışlı ve serince yörelerde yetişir. Don mevsiminin erken başlaması ve ekinlerin yağışlı mevsimde biçilmesi buğdayÂların tahıl niteliğini düşürebilir. İklim koşullaÂrına bağlı olarak bir takım çeşitler ekim ve kasım aylarında (kışlık buğday), bazıları da şubat ve mart aylarında (yazlık buğday) ekilir.
Tüm bütün ülkelerce en fazla ekilen buğday türleÂri ekmeklik yumuşak buğday (Triticum vulgare) ile irmik ve makarna yapımında kullanılan sert buğday ya da vaziyet buğdayıdır (Triticum vaziyet). Bu iki türü topbaş buğday, kaplıca buğdayı, gernik, kavuzlu buğday ve Polonya buğdayı izler. Tüm türler ve çeşitler tanenin dolgunluk, renk, sertlik ve olgunlaşma zamaÂnı şeklinde özelliklerine bakılırsa daha detaylı biçimÂde sınıflandırılarak tekrardan derecelendirilir. Bu sınıflandırma ve derecelendirmeler devlet nezarete altında olduğundan, dünyanın diğer ucundaki bir alıcı istediği nitelikteki buğdayı yerine gidip görmeye gerek kalmadan satın alabilir.
Buğdaydan elde edilmiş unun büyük kısımı ekmek yapımında kullanılır. Ekmek, pasta ve kurabiye unu ile nişasta üretimine en uygunu yumuşak buğdaydır. Vaziyet buğdayının unundan ise çoğu zaman makarna yapımında kullanılan irmik elde edilir. Kaynatılıp güneşÂte kurutulmuş ve kabuğu çıkarılmış buğday tanelerinin kırılmasıyla elde edilmiş bulgur bilhassa Türkiye'de çok tüketilen bir yiyecekÂtir. Gıda kıymeti daha az olan buğdaylar ve kırma denen öğütme artıkları da evcil hayvanlara yem olarak verilir.
Buğday Türkiye'de yalnız tahıl ekiminin değildir, tüm tarımsal üretimin temel direğidir. Buğday tarımının yarıya yakını İç Anadolu Bölgesi'nde yapılır; bu üretimde en büyük hisse "Türkiye'nin tahıl ambarı" diye anılan Konya Hinindir. Konya'yı Ankara, Adana, Yozgat ve Tekirdağ izler. Buğday ekimi meydana getirilen 9 milyon hektarlık alandan alınan ürün 15-20 milyon ton arasındadır. Bu üretiÂmin büyük kısımı yurt içinde tüketilir; yılda 300 bin ton dolayında buğday da yabancı ülkelere satılır.
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde kurakÂlık ve ısı isteyen, senelik yağış averajı 1000 mm'yi geçmeyen bölgelerde yetiştirilen bir üründür. Tüm bölÂgelerimizde, genellikle sulama yapılamayan yarıkurak bölgelerdeki ovalarda yetiştirilir. Türkiye'deki iklim koÂşulları ile buğdayın üretimi ve verimi içinde direkt bir ilişki vardır. Yöreler arasındaki İklim farkı, buğday ekimi ve hasat sürecini etkisinde bırakır. Mesela; haziranda ÇuÂkurova'da, temmuzda iç Anadolu Bölgesi'nde ve eylül ayında Erzurum - Kars platolarında buğday hasadı yaÂpılır.
Dünya buğday üretiminde ABD, Kanada, BDT ve Çin önde gelmektedir.
Buğday alanlarından alman verim, ilkbahar mevsiminde düşen yağış miktarına bakılırsa değişiyor. İlkbaharın yağışlı geçmiş olduğu yıllarda buğday üretimi fazla olur. Bundan dolayı buğday üretimi yıllara bakılırsa farklılık gösterir. Ama son yıllarda sulama problemininin kısmen giderilmesiyle buğday üretimindeki bu dalgalanmalar azalmıştır.
Türkiye'de buğday üretimi devamlı artmasına karşılık hızÂlı nüfus artışı sebebiyle buğday ihracatında bir artış göÂrülmemektedir.
Buğday alanlarından alman verim, ilkbahar mevsiminde düşen yağış miktarına bakılırsa değişiyor. İlkbaharın yağışlı geçmiş olduğu yıllarda buğday üretimi fazla olur. Bundan dolayı buğday üretimi yıllara bakılırsa farklılık gösterir. Ama son yıllarda sulama problemininin kısmen giderilmesiyle buğday üretimindeki bu dalgalanmalar azalmıştır.
Türkiye'de buğday üretimi devamlı artmasına karşılık hızÂlı nüfus artışı sebebiyle buğday ihracatında bir artış göÂrülmemektedir.
Şark ve Garp Karadeniz kıyıları ile Şark Anadolu'nun yüksek yaylaları haricinde Türkiye'nin tamamında buğday üretilmektedir. Karadeniz kıyılarında buğday yetiştirilmemesi bölümde yaz yağışlarının görülmesiyle ilgilidir.
Buğday üretimin en fazla olduğu bölge İç Anadolu'dur. Bu bölge Türkiye buğday üretiminin ortalama 1/3'ünü sağlar. İç Anadolu Bölgesini Marmara ve Akdeniz bölgeÂleri takip eder.
Türkiye'de arpa üretim alanlarının coğrafi dağılışı
Mıntıkalara bakılırsa buğday üretim oranları (2000)
Tütün nerede yetişir?
Buğday, arpa, mısır ve zeytin en fazla hangi bölümde yetişir?
Turunçgiller nerede yetişir?
YORUMLAR