Ülkeler Rehberi Bulgaristan – Bulgaristan ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu. Bulgaristan ile ilgili ...
Ülkeler Rehberi Bulgaristan – Bulgaristan ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu. Bulgaristan ile ilgili bilgi.
Başkenti: Sofya.
Dil: Bulgarca (resmi), azınlık dilleri.
Din: Hıristiyan (% 85 Ortodoks), Müslüman, (% 8), Protestan, Musevi.
Para birimi: 1 leva=100 stotinki.
Başlıca kentleri: Plovdiv, Varna, Burgaz, Rusçuk, Eski Zağra, Plevne, Sliven, Dobruca.
Güneydoğu Avrupa’da, Balkan Yarımadasında devlet. Kuzeyden Romanya, batıdan Makedonya ve sırbistan, güneyden Yunanistan, güneydoğudan Türkiye, doğudan Karadeniz ile çevrilidir. Arnavutluk’tan sonra Balkanlar’ın ikinci küçük ülkesidir. Karadeniz’deki kıyı şeridinin uzunluğu 282 km’dir. Varna ve Burgaz körfezleriyle yarılmış Karadeniz kıyısı fazla girintili çıkıntılı değildir. Kıyı şeridinde en önemli uzantılar, Kaliakra ve Emine burunlarıdır. 41-44° kuzey enlemleri, 22-28° doğu boylamları, arasında uzanan ülke, dikdörtgen görünümünde bir alan kaplar. Bu alanın en uç noktalarda genişliği 492 km, uzunluğu 274 km’ dir. Tuna Irmağı kuzeyde yaklaşık 300 km boyunca Romanya ile doğal sınır çizer.
YÜZEY ŞEKİLLERİ. Genelde dağlık bir ülke olmasına karşın (ortalama yüksekliği 470 metre), üçüncü zamanın sonlarında ortaya çıkan yerkabuğu hareketlerinden dolayı farklı yüzey şekilleri bir aradadır. Ülkenin 2/3’ü 600-2.000 m arasında değişen yükseltilerle kaplıdır. Batıdan doğuya doğru uzanan dağ sıraları, ülkeyi beş doğal bölgeye ayırır. Birinci bölge, güneyde yer alan ve batıda Makedonya, kuzeydoğuda Trakya masifleriyle birleşen Dağlık Havzalar Bölgesi’dir. Yaklaşık 31 bin km2’lik bir alana yayılan ve tümüyle dağlık bu bölgede Rila, Pirin ve Rodop dağlarının yüksekliği yer yer 2.000 m’ yi geçer. Bulgaristan’ın en yüksek tepesi olan Musala (2.925 m), Rila Dağları üzerindedir. Ege Denizi’ne doğru akan ırmaklar bu dağlık bölgelerde derin yarıklar oluşturur. İkinci bölge, Dağlık Havzalar ile Balkan kütlesinin arasındadır. Rodop Dağları’nın kuzeyinde, Burgaz’a kadar uzanan Trakya Masifi, bu bölgenin doğu bölümünü oluşturur. Ortalama yüksekliği 150-200 m olan bu alçak kuşak, Meriç ve Tuna gibi ırmakların kolları ile sulanır. Bölgenin kuzey kesiminde Balkan Dağları’na koşut uzanan Karpat Dağları’nın doğudaki uzantısı Orta Balkan (Sredna Gora) kütlesinin yüksekliği yer yer 1500 m’yi aşar. Bölgenin batısında Sofya-Kızanlık-Sliven arasında da bir dizi çöküntü havzası vardır.
Üçüncü doğal bölge, kuzeybatı-güney-doğu doğrultusunda, Yugoslavya sınırından Karadeniz’e kadar 25 bin km2′ lik bir alan kaplayarak ülkeyi ikiye bölen Balkan Dağları ya da Eski Dağ (Stara Planina) bölgesidir. Kocabalkan olarak da adlandırılan bu dağlar, ülkenin belkemiğini oluşturur. Alp kıvrım sisteminin bir uzantısı olan Balkan Dağları üç bölüme ayrılır. Genelde dik yamaçlı kütlenin Batı Balkanlar bölümünde yükseklik 2.000 m’yi bulur. Buradaki Dragoman ve İskür gibi dağ geçitlerinin yüksekliği de 1.200 m’nin altına düşmez. Kütlenin en yüksek doruğu 2.376 m yüksekliğindeki Botev (Yumrukçal) Tepesi, Orta Balkanlar bölümündedir. Bölümde yüksekliği 1.100-1.600 m arasında değişen 30’a yakın geçit (en önemlisi 1.330 m yükseklikteki Şipka Geçidi) bulunur.
Balkanlar kütlesi, doğuda Demirkapı Geçidi’nden sonra genişleyerek birçok kola ayrılır. Kütlenin doğudan bölümü, Küçük Balkanlar’da yükseklik 1.500 m’nin altına düşer vedağlar doğuya doğru yüksek tepelere dönüşür. Dördüncü doğal coğrafya bölgesi, Balkan Dağları’nın kuzey eteklerinden Tuna Irmağı’na kadar uzanan Bulgaristan Yaylası’dır. Kuzeye doğru dik bir eğimle alçalan bu yaylalar bölgesi de, yer yer derin akarsu vadileriyle yanl-mıştır.Bölgenin doğu kesiminde, Yant-ra Irmağı ile Karadeniz arasında löslü topraklarla kaplı Deliorman yöresi uzanır. Küçük Balkanlar, bu yörenin güney sınırını çizer. Bulgaristan’da son coğrafya bölgesi ülkenin en kuzey kesimini kaplayan, yaklaşık 32 bin kmr’lik bir alan boyunca uzanan Tuna Ovası’dır. Ortalama 178 m’lik yükseltiyle Romanya sınırı yakınlarında genişleyen bu düzlüğün Tuna Irmağı kıyılan 7 m’ye kadar inen sekiler biçiminde alçalır. Yer yer genişleyip daralan, 30 m kalınlığındaki lös tabakalarından oluşan Tuna boyu ovaları, Bulgaristan topraklarında, ırmak yakınlanna kadar inen yaylalarla kesilmiş şeritler biçimindedir. Irmaklar. Fiziksel coğrafya yapısının, büyük ırmak oluşumunu engellediği ülkede, ırmaklann % 55’i, genellikle Tuna Irmağı yoluyla Karadeniz’e dökülür.
En önemli ırmak, Bulgaristan ile Romanya arasında doğal sınır oluşturan Tuna’dır. Tuna, Balkan Dağlan’ ndan kaynaklanan birçok kolla beslenerek Deliorman Bölgesi’nin kuzeyinde Romanya topraklanna girer. Bulgaristan’ın kuzey bölümünde Balkan Dağları’ndan doğan Isker (368 km), Osma (341 km) ve Yantra ırmakları da güney-kuzey doğrultusunda akarak Tuna’ya katılırlar. Güneydeki en büyük ırmak, Musala Tepesi’nden doğan (394 km’si Bulgaristan topraklarındadır) Meriç’tir. Meriç Irmağı, Rodop ve Balkan dağlanndan inen ırmakları alarak geniş bir havza oluşturur. Türkiye-Bulgaristan sınınnın da bir bölümünü çizer. Meriç’in kollarından Tunca da (257 km) Kızanlık Vadisi’nden sonra güneye dönerek Türkiye topraklarına girer ve Edirne Ovası’nda Meriç ile birleşir.
Batıda, Pirin Dağlan’na koşut uzanan Struma Irmağı’nda (408 km) Sofya yakınlarında doğar, güneye doğru akarak Yunanistan’a girer ve Orfani Körfezi’nden Ege Denizi’ne dökülür. Genelde sık bir ırmak ağının görüldüğü ülkede, Tuna dışındaki ırmaklar, çıkışlarının düzensizliği nedeniyle su yolu ulaşımına elverişsizdir. Yine de Varna ve Burgaz gibi önemli limanlar genişlemiş küçük ırmak ağızlarında yer alır. Irmaklann önemi, hidroelektrik enerji üretimi ve tarım alanlannın sulanmasında ortaya çıkar. Bulgaristan Yaylası’nın batısındaki İsker ve Babov dışında önemli sayılabilecek büyüklükte göl yoktur.
İKLİM. İklim, coğrafya yapısına, yüksekliğe göre değişiklik gösterir. İklim üzerindeki en önemli etken, ülkeyi ikiye bölen Balkan Sıradağları’dır. Dağlar, bir yandan ülkenin güney kesimlerini soğuk kuzey rüzgârlarından korurken, öte yandan ülkenin kuzey kesimlerine Akdeniz’den esen sıcak ve nemli rüzgârların girmesini engeller. Bu nedenle kuzey ve güney bölgelerinde birbirine göre oldukça farklı iklim özellikleri görülür. Ülkenin büyük bölümünde yazların sıcak, kışların soğuk olduğu karasal iklim egemendir. Yağışlar yaz aylarına rastlar. Kara ikliminin en belirgin olduğu bölge, Tuna Ovası’ dır. Kuzey ve doğu kesimleri açık olan bu bölgede, rüzgârlar kışın soğuk, yazın sıcak hava getirirler. Ocak ayında 2°C olan ortalama sıcaklık temmuz ayında 23°C’ye kadar yükselir. Yağışların genellikle yaz fırtınalarıyla oluştuğu bölgede yıllık ortalama yağış miktarı 587 mm’dir. Denize kapalı iç bölgelerde iklim sertleşir.
Örneğin, Sofya’da sıcaklık ortalaması kış boyunca sürekli 0°C’nin altındayken (zaman zaman -30°C) mayıs-eylül arasında 21° C’dir. Karadeniz’e bakan doğu bölgelerinde ılıman deniz iklimi egemendir. Bu bölgelerde yazlar ılık, sıcaklık farkları daha düşüktür. Dağlık bölgelerin iklim özellikleri yüksekliğe bağlı olarak değişir 2.000-2.500 metre yüksekliğindeki tepelerde tipik Alp iklimi görülür. Bu kesimlerde genellikle kar biçimindeki yıllık yağış tutarı da 1.000 mm’yi bulur. Balkanlar’ın güneyinde kalan Trakya Masifi ve Meriç Havzası’nda Akdeniz iklimi egemendir. Yazların sıcak, kışların ılık geçtiği bu bölgelerde, kış aylarında yoğunlaşan yağışlar 600 mm’yi geçer. Ortalama yağış toplamının pek yüksek olmamasına karşın Bulgaristan’da uzun süreli kuraklık görülmez.
BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVANLAR. Bitki örtüsü, iklim yapısına bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Toprakların % 27’si ormanlar, % 5’i fundalıklarla kaplıdır. Tuna düzlüğü ve kuzeydeki yaylalarda doğal bitki örtüsü, çalılık ve bozkır benzeri otlardan oluşur. İç kesimlerde dağlık bölgelerde 700 m’ye kadar meşe ve gürgen, 700-1.100 m arasında da kızılkayın, 1.100-1.300 m arasında iğneyapraklı ve kozalaklı ormanlar, sonraki yüksekliklerde de Alp bitkileri görülür. Akdeniz ikliminin etkili olduğu Güney Bulgaristan’da, bitki örtüsü de değişir. Trakya Masifi’nde ceviz, karaağaç, meşe ve kestane ağaçlarından oluşan ormanlık alanlar geniş yer tutar. Güneydeki çukur alanlarda da Akdeniz bitkileri, çalılık ormanları ve fundalıklar vardır. Ülkede yaşayan hayvan topluluklarının dağılımı da bölgelere göre değişir. Ülkenin kuzey ve orta bölümlerinde tipik Orta Avrupa hayvan türleri yaşarken, güney bölümünde Akdeniz hayvan toplulukları görülür. Dağlık bölgelerde geyik, yabandomuzu, kokarca, ayı, kurt, tilki, yabankedisi, çakal, kartal ve akbaba en sık görülen hayvanlardır.
Din. Anayasa, bütün Bulgar yurttaşlarına din ve inanç özgürlüğü tanımasına karşın, dinin politik çıkarlar doğrultusunda kullanımı yasaktır. Bu nedenle, kiliseler, 1949 ve 1952 reformlarından sonra devlet denetimi altına alınmıştır. Yine de Bulgar Kilisesi, halkın geleneksel kilisesi olarak kabul edilir. Hıristiyan nüfusun % 85’i Doğu Ortodoks Kilisesi’nin bir kolu olan Bulgar Ortodoks Kilisesi’ne bağlıdır. Bulgaristan’da 3.700’den fazla kilise, 120 manastır vardır. Ülkede Müslümanlar ikinci büyük dinsel topluluktur. Müslüman Türkler ve Pomaklar dinsel inançlarını tapınmalarını bir genel müftüye bağlı 1.180 camide yerine getirirler. Bu toplulukların dışında Bulgaristan’da Katolik Kilisesi’ne bağlı yaklaşık 55 bin Katolik, Protestan Kilisesi’ne bağlı 20 bin Protestan yaşamaktadır. Müslüman Türklere uygulanan dinsel baskı, 1990’da çok partili yönetime geçildikten sonra yeniden serbest bırakıldı.
Dil. Resmi dil Bulgarcadır. İstatistiki verilere göre halkın % 90’a yakını Bulgarca konuşur. Ana dillerini bırakarak Bulgarca konuşan azınlıklar ve sayılan 150 bini bulan Pomaklar (Müslüman Bulgarlar) da bu oran içindedir. Nüfusun % 10’unu oluşturan azınlıklar içinde en yaygm dil, yaklaşık 900 bin kişinin konuştuğu Türkçedir. Gagauzca (Hıristiyan Türklerin dili) Türkçe dil bölgesinde ayn bir topluluk oluşturur. İstatistiklere göre, birkaç bin kişilik küçük bir topluluk da Tatarca konuşur. Ayrıca, 80 bin Çingenenin konuştuğu Romencenin yam sıra, küçük topluluklar arasında Yunanca (10 bin kişi), Yahudi İspanyolcası (25 bin kişi), Ermenice (20 bin kişi), Rusça (10 bin kişi), Çekçe, Slovakça ve Arnavutça konuşulur.
YORUMLAR