En büyük Türk imparatorluklarından olan Büyük Selçuklu İmparatorluğunun kuruluşundan yıkılışına değin geçen dönemdeki vakalar ve savaşlar ha...
En büyük Türk imparatorluklarından olan Büyük Selçuklu İmparatorluğunun kuruluşundan yıkılışına değin geçen dönemdeki vakalar ve savaşlar hakkında bilgiler
Selçuklular Devleti XI. yüzyılda kurulmuş, XIII. yüzyıla kadar üçyüz yıl sürmüştür.
Selçuklular Türkler’in Oğuz boylarından gelir. Bundan dolayı, öncelikle Oğuzlar üstüne bilgi edinelim.
OĞUZLAR BATIYA GÖÇ EDİYORLAR
En eski, en büyük Türk uluslarından birisi de Oğuzlar’dır. Oğuzlar, Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonrasında, türlü mıntıkalara yayıldılar. Aral Gölü ile Yayık (Ural) Irmağı arasındaki Oğuzlar anayurtlarından Balkanlar’a, Orta Avrupa’ ya göç ettiler. Daha başka Oğuz boyları ise, cenup göç yolundan inerek, Anadolu’ya kadar yayıldılar. Bu zamanda, en mühim Oğuz oymakları şunlardı: Üç-Oğuz, Altı-Oğuz, Sekiz-Oğuz, Dokuz-Oğuz, Ediz, İzgil oymakları.
Daha sonraları, Oğuz boylarının sayısı 24’e çıktı. Bu 24 Oğuz boyunun Oğuz Kağan’ın soyundan türediğine inanılır. Türk geleneklerine nazaran, Oğuzların atası sayılan Oğuz Kağan büyük Türk Hakanı Mete’den başkası değildir.
Selçuklular Oğuzlar’ın Kınık boyundan türemiştir. Daha sonraları kurulacak olan Osmanlı Devleti’nin kurucuları olan Ertuğrul Gazi ile Osman Bey’de, Oğuzlar’ın Kayı boyundan birer boy başkanıydılar.
Oğuzlar’ın büyük bölümü göçebe bir yaşam sürer, hayvancılıkla geçinirlerdi. Bir taraftan da, Maveraünnehir (Seyhun – Ceyhun ırmakları arasındaki bölge) Türkleri’yle, Hazarlar’la tecim yaparlardı.
Oğuzlar, önceleri Şaman dinini benimsemişlerdi. Bir süre sonra, Müslümanlığı kabul ettiler. Araplar Oğuzlar’a «Guzz» derlerdi. Oğuzlar, Müslümanlığı kabul ettikten sonrasında, daha çok «Türkmen» adıyla anılmışlardır.
BÜYÜK SELÇUKLU İMPARATORLUĞU KURULUYOR
Bir süre sonrasında, gitgide çoğalan Oğuzlar’a anayurtları ufak gelmeye başladı. Bunun üstüne, iki büyük ana kola ayrılarak, göç ettiler. Bir bölümü batıya yöneldiler; Avrupa’ya kadar uzandılar. Oğuzlar’ın aslolan büyük kolu olan Müslüman Oğuzlar ise, Ön Asya’ya yayıldılar. Burada Karahanlılar’la, Samanoğulları’yla, bir süre sonra da Gazneliler’le türlü savaşlara giriştiler. Gazneliler’in devamlı baskısı sonunda, Oğuzlar’ın bir kolu, çekilmek zorunda kalmış olarak, Kafkasya, Azerbaycan, Şark Anadolu, Şimal Suriye’ye yayıldı.
Ayrıca, Kınık boyu beylerinden Selçuk Bey’in oğulları Maveraünnehir’de kalmışlardı. Bu tür şeyler, dağılmış Oğuz boylarını biriktirerek, kendilerini yurtlarından atmak isteyen Karahanlılar’ la, Gazneliler’le çarpışmaya başladılar. Kısa süre içinde çok güçlenerek, Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nu kurdular.
DAĞINIK TÜRK BOYLARI BİRLEŞİYOR
Büyük Selçuklu împaratorluğu’nun kurucusu Selçuk Bey sayılırsa da devlet, aslolan, onun torunu Tuğrul Bey zamanında büyük bir imparatorluk haline gelmiştir.
Selçuk Bey, Oğuzlar’ın Kınık boyundandı. Boy beyi Dudak’ın oğluydu. Bir süre sonrasında, kendisine bağlı Oğuz boylarını çevresine biriktirerek, doğuya göç etti; Seyhun Irmağı kıyısında Cent şehrine yerleşti. Ayrıca, Müslümanlığı da kabul etti. Burada, Müslüman olmayan Türkler’le, Karahanlılar’la, Gazneliler’le savaşlara girişti. Üstün geldikçe, devlet günden güne gelişti, dağınık Türk boylarını çevresinde topladı.
Selçuk Bey ölünce, yerine oğlu Ars-lan Bey geçti. Fakat, Gazneli Sultan Mahmut, Arslan Bey’i yakalatıp bir kaleye hapsedince, Selçukoğulları başsız kaldılar. Bunun üstüne, Selçuk Bey’in torunlarından Tuğrul Bey ile Davet Bey’in çevresinde toplandılar.
TUĞRUL BEY’İN SAVAŞLARI
Büyük Selçuklu Devleti’nin gerçek kurucusudur. Tuğrul Bey, Selçuk Bey’ in oğlu Mikâil Bey’in erkek evladıdır. 993’te hayata merhaba dedi, 1063’te öldü. Büyükbabası Selçuk Bey Oğuz Türkleri’ni kuvvetli bir devlet halinde birleştirmek istemiş, ama bu durumu tamamlayamadan ölmüştü. Tuğrul Bey dedesinin yolundan yürüdü. Ilkin kardeşi Davet ile amcasının oğlu Kutulmuş’u yenerek, durumunu sağlamlaştırdı. Bundan sonrasında da, büyük savaşlara girişti. 1037 senesinde, islam dünyasının en büyük şehirlerinden olan Nişapur’u Gazneliler’den almayı başardı. 1038’de de, Nişapur’da bağımsızlığını duyuru etti. Gazneliler, bu yenilginin öcünü alabilmek için, büyük bir orduyla Selçukoğulları’ nın üstüne yürüdüler. İki ordu, Dandanakan’da karşılaştı.
DANDANAKAN SAVAŞI
Dandanakan Meydan Savaşı Türk ulusunun geleceğini çizen sayılı büyük olaylardan biridir. 23 mayıs 1040’ta meydana getirilen bu harpte Selçukoğulları o sıralarda dünyanın en kuvvetli ordusu sayılan Gazneli ordusunu büyük bir bozguna uğrattılar. Gazneliler’i Yakın Şark’dan Afganistan’a, Hindistan’a sürdüler. Karahanlılar da doğuya sürüldü. Bu savaştan sonrasında, Büyük Türk Hakanlığı tacı da, Karahanlılar’dan Selçukoğulları’na geçti.
DOĞU’NUN, BATI’NIN SULTANI
Tuğrul Bey, bundan sonrasında da Horasan, Harzem, Kirman bölgelerini ülkesine kattı; Kafkasya’yı aldı; Trabzon’a kadar dayandı. 1047 senesinde Irak’a girdi; Kabe yollarını düzelteceğini ileri sürerek, Abbasi hükümeti üstünde büyük bir sözü geçerlik kazanmıştır. Halife, hutbelerde, kendi adıyla beraber bundan sonra Tuğrul Bey’in ismini da okutuyordu. Tuğrul Bey, birisi 1054’te, birisi de 1057’de olmak suretiyle, Irak’a iki sefer daha yapmış oldu. Bu seferler sonunda da, Yakın Şark’daki islam egemenliği büsbütün Selçuk Türkleri’nin eline geçmiş oldu.
Tuğrul Bey, kısa süre içinde, İran, Irak, Harzem, Horasan, Kirman, Azerbaycan, Kafkaslar, Şark Anadolu’nun tek sahibi haline geldi. Abbasi halifesi, bundan dolayı, kendisine «Şark’nun, Garp’nın Sultanı» unvanını verdi.
Tuğrul Bey, Nişapur’dan sonrasında, Rey şehrini başkent yapmış oldu; 70 yaşlarındayken, orada öldü. Oğlu olmadığı için, yerine kardeşi Davet Bey’in oğullarından Süleyman, sonrasında da Alp Arslan geçti.
YORUMLAR