çağrışım Nedir?

çağrışım isim, ruh bilimi 1 . Bir düşünce, görüntü vb.nin bir başkasını hatırlatması: "Goethe denince herkesin aklına gel...

çağrışım
isim, ruh bilimi

1 . Bir düşünce, görüntü vb.nin bir başkasını hatırlatması:

"Goethe denince herkesin aklına gelen ilk çağrışım, dünyanın sayılı iki üç dâhi yazarından biri olduğudur."- H. Taner.

2 . Davranışlar, düşünceler ve kavramlar arasında yer ve zaman birliğinin etkisiyle kurulan bağlantılar sonucu, bilinç alanına bunlardan birisi girdiğinde ötekini de bilince çekmesi olayı, tedai:
"Gününde dedikleriyle günümüzde olanlar arasında kolaylıkla çağrışımlar, karşılaştırmalar kurabiliriz."- N. Cumalı.

Atasözü, deyim ve birleşik fiiller

çağrışım yapmak

Birleşik Sözler

görsel-işitsel çağrışım

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi


Çağrışım

Bilinç alanında istemin hiçbir katkısı olmadan ve hatta onun direnişine karşın fikirlerin, imgelerin, duyguların kendiliğinden birbirine bağlanması, bir ruhsal durumun kendiliğinden bir başka ruhsal durumu getirmesi olgusu. Aristoteles, çağrışımın üç yasasını belirlemişti. Ona göre çağrışım benzerlikle (mavi bir halının denizi anımsatması), yakınlıkla (sütün beyazı anımsatması), karşıtlıkla (sıcağın soğuğu anımsatması) kuruluyordu. Aristoteles'ten sonra çağrışım olgusunun varlığı yadsınmadı, bu olgu üzerine çoğu birbirleriyle uzlaşmaz olan değişik görüşler ortaya kondu. Hume ve öbür İngiliz deneycileri, çağrışımı ruhsal-sinirsel bir sürecin belirlediği mekanik bir olgu olarak düşündüler. Onlara göre çağrışımlar ruhsal yapının işleyişiyle ilgili temel ögeyi oluşturmaktaydı. Bu anlamda çağrışım, tüm ruhsal yaşamı belirleyen temel etkinlikti. İngiliz filozofu John Stuart Mill, çağrışım yasalarını yerçekimi yasası kadar önemsemiştir: "Gökbilim için yerçekimi yasaları, fizyoloji için dokuların ilkel özellikleri neyse, ruhbilim için çağrışım yasası odur". Çağrışıma tüm ruhsal yaşamı belirleyici bir anlam veren bu görüş bugün oldukça eskimiştir. Evrimci düşünce içinde çağrışım fikri daha değişik yorumlar kazanırken, bu düşüncenin öncüsü Herbert Spencer deneyci görüşle doğuştancı görüşü birleştirerek çağrışım fikrine evrim ve kalıtım kavramlarını getirmiştir. Edebiyatta, genel olarak da sanatta, çağrışım önemli bir yer tutar. Şiirde sözcüklerin çok anlamlılığından yararlanılıp imge kurmada kullanıldığı gibi, öykü ve romanda gerçekliğin verilişinde geriye dönüş aracı olarak yaygın biçimde kullanılır.