Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanların sorumluluğu sitemize ait değildir. AKUT DAĞ HASTALIĞI Akut Dağ ...
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanların sorumluluğu sitemize ait değildir.
AKUT DAĞ HASTALIĞI
AKUT DAĞ HASTALIĞINDA İNSİDANS (SIKLIK, OLUŞUM)
Akut dağ hastalığının insidansına tesir meydana getiren bir çok unsur vardır. Hastalığın ortaya çıkışında bu faktörlerden en azından birkaçı, çok kez çoğu aynı anda etkili olmaktadır.
a)AKLİMATİZASYON BOZUKLUĞU
Akut dağ hastalığının insidansına tesir eden en mühim unsur, aklimatizasyonun yetersiz ya da bozuk olmasıdır. Aklimatize olmamışlarda akut dağ hastalığı semptomları (hastalık ile ilgili yakınmalar) 3000 m.lerde başlar ve tırmanmaya devam edilirse ağır tablolar gelişebilir.
b)HIZLI TIRMANMA
Akut dağ hastalığının meydana çıkışını arttıran mühim birisi nedendir. Süratli tırmanmanın fena tesiri aklimatize olmuşlarda dahi meydana çıkabilmektedir.
c)TIRMANMAYA ARA VERME GüNLERİNİN AZLIĞI VEYA OLMAYIŞI
Tırmanmaya ara verme günleri ne kadar uzun tutulursa aklimatizasyon o denli iyi olur. Ara verme zamanlarının uzunluğu bilhassa 4000 m.nin üstündeki tırmanışlarda daha çok ehemmiyet kazanmaktadır.
d)KAMP ARALARININ UZAK TUTULMASI
Bu durumda akut dağ hastalığı sıklığının gene arttığı görülür. Bu mesafenin kısa tutulması durumunda hem aklimatizasyon daha iyi olur ve hem de az zorlanmaya maruz kalınmış olur.
e)SU ve ELEKTROLİT EKSİKLİĞİ
İrtifa arttıkça hem havadaki nemin azalması hem de farkına varılmadan terlem ile fazla su ve Na (Sodyum) kaybedilmesi, bununla birlikte hiperventilasyonla normalin üstünde su atılması sonucu, vücudun su balansı negatif yöne kaymış olur. Su kaybı ile beraber Na (Sodyum) ve K (Potasyum) kaybı akut dağ hastalığının ortaya çıkış sıklığını arttırmaktadır.Dehidratasyon Bulguları:Susama, kafa dönmesi, göz kararması, gerilim düşmesi, ağızda kuruluk, terlemenin ve idrarın azalması, idrarın koyulaşması, çok fazla takatsizlik, bitkinlik, kas kuvvetsizliği, mental apati (Beyinsel bitkinlik), uyuşukluk, iştahsızlık, kusma ve kimi zaman de ateş ve barsak atonisidir.
f)RESPİRATUAR ALKALOZİS
Akut dağ hastalığı insidensini arttıran bir başka nedendir. Bundan dolayı respiratuar alkalozis gelişmesine karşı tedbir alınır. Yüksek irtifaya tırmanışlarda mecburi olarak meydana gelen hiperventilasyonda (fazla soluma) C02'nin fazla atılması sonucu respiratuar alkalozis gelişir.
g)PSİŞİK DURUM
Tırmanılacak dağ yüksek ve/ya da zor ise, dağcının tırmanışa fikren hazır olması gereklidir. Ürkü ya da tırmanışa hazır olamamak, hem akut dağ hastalığı sıklığını arttırır ve hem de istek edilmeyen dağ kazalarını doğurur.
AKUT DAĞ HASTALIĞINDA PROFİLAKSİ (HASTALIĞA KARŞI ÖNLEMLER)
Hekimliğin başka branşlarında olduğu şeklinde dağcılıkta da profilaksi tedaviden ilkin gelir. Mühim olan dağcının akut dağ hastalığına tutulmasını önlemek ve profilaktik şartlarda tırmanışını sağlamaktır.
a) EGZERSİZLER
Sporun hangi dalı olursa olsun bir sporcunun başarı yolu atletizmden geçer. Her spor branşında olduğu şeklinde dağcılık sporunda da dağcının iyi bir fiziğe haiz olması istenir. Kondüsyonun iyi olması için belli başlı egzersizleirn, yürüyüşlerin ya da koşuların yapılması gerekmektedir. Dağ sporunda koşu mecburi değildir, ama yapılırsa iyi bir kondüsyon sağlayacağı açıktır. Koşu kadar yararlı bir başka yöntem, engebeli arazilerde belirli ağırlıktaki sırt çantaları ile haftada 2-3 gün meydana getirilen 10-15 km.lik yürüyüşlerdir. Yürüyüşler, orta yaş grubundaki dağcılar için koşulara tercih edilmelidir. Koşuların haftanın üç günü yapılması yeterlidir. İki günden az, dört günden fazla meydana getirilen koşuların faydasının az olması yanında zararı dokunan tesirleri de vardır. Düz sahalarda meydana getirilen koşularda kullanılan kas gruplarının hep aynı olması sebebi ile seçilecek parkurun inişli çıkışlı olması tercih edilir. Bununla birlikte;* Yüksek apartmanın merdivenlerinden yukarı koşmak,
* Çömelmiş durumda iken, 50-60 m.lik mesafeyi sıçrayarak katetmek. Bu egzersizleirn haftada bir çok kere yapılması kafi mevcuttur.
Dağ tırmanışlarından ilkin meydana getirilen koşuların ve egzersizleirn gayesi şöyleki özetlenebilir:1. Zorlanmalara ve eforlara karşı direnci arttırmak,
2. Ventilasyon kapasitesini çoğaltmak,
3. Kas uzamasını temin etmek.
b) YüKSEK RAKIMLARDA İKAMET ETMEK
Bu aklimatizasyon için en mühim çaredir, ama bir dağcının bu maksat için uzun süre yüksek irtifada kalmasına nerede ise asla imkanı yoktur. Aklimatizasyon gayesi için yüksek irtifalara gidilmişse, yalnız günlük sıradan aktivitede kalmak yerine, her gün bir çok saat engebeli yerlerde dolaşmak, hatta bu gezilere sırt çantasında bir miktar ağırlığın bulunması ve hergün değişik bir sırtın, bir tepeciğin tırmanılması gerekir.
c) YAVAŞ TIRMANMA
Süratli tırmanma akut dağ hastalığını arttıran bir faktördür. Günlük alınacak irtifa yükseklikle ters orantılıdır. Bunun anlamı, 4000 m.ye kadar olan tırmanışlarda iki konaklama arasındaki düzey farkı 1000 m.den fazla olmamalı, 4000-6000 m. içinde 750 m. ve 7000 m.nin üstündeki tırmanışlarda bir günde alınacak irtifa 500 m.de tutulmalıdır.
d) YETERLİ DİNLENME PERİYODLARI
Hastalığı önlemede bir başka kuraldır. Bu bilhassa 4000 m.den daha yüksek tırmanışlarda daha çok ehemmiyet kazanmaktadır. Burada dinlenme diye anlatılmak istenen, az irtifalardaki ağırlıklı ya da ağırlıksız kısa geziler yerine tam istirahat edilmesidir.
e) PSİŞİK DURUM
Hastalığı önlemede unutulmaması ihtiyaç duyulan bir husustur. Dağcı, dağa tırmanışa psişik olarak hazır değilse tırmanış için zorlanmamalıdır. Ruhsal hazırlık, aklimatizasyon, iyi kondüsyon, dağlarla iyi şartlarda tanışma, kafi dağcılık malzemeleri ve iyi moral ile olur.
f) SIVI-ELEKTROLİT BALANSI
Hastalığı önlemede bir başka faktördür. Günlük idrar miktarının 1,5-2 litrenin altına düşmemesi ve/ya da idrar renginin açık olması kısaca sarı olmayacak şekilde sıvı alınması. Sıvı ihtiyacı yüksek rakımlarda çok çoğalmaktadır, çünkü yükseklerde hiperventilasyonla fazlaca sıvı kaybedilmektedir, o denli ki 6000-7000 m.nin üstünde bu yitik 6-7 litreye ulaşmaktadır.
g) RESPİRATUAR (Solunumsal) ALKALOZİSLE (Kanın baz rezervinin artması) MüCADELE
Respiratuar alkalozis, akut dağ hastalığının oluşumunu arttıran öenmli bir faktördür. Bundan dolayı 2000 m.den itibaren asitli içecek, meyve suyu içmeye başlanmalıdır. Bundan ötürü az şekerli limonata, portakal tozları ve meyva usarelerinden istifade edilir. Soğan ascorbic asidden zengindir. Bundan dolayı soğanı sevenler için, bu mealde profilakside en azından yararlı olacağı bilinmelidir. Aynı nedenlerden dolayı sarmısak da tavsiye edilmektedir.
h) AŞIRI ZORLANMA VE FAALİYETLERDEN KAÇINMAK
Çok fazla zorlanmalardn kaçınmak profilakside dikkat edilecek bir başka husustur. Çok fazla zorlanmalar aklimatize olmayanlarda akut dağ hastalığı oluşumunu arttırır. Bundan dolayı bilhassa 4000. m.lerden sonraki tırmanışlarda vücut zorlanmamalıdır. Zorlanmalarda meydana gelen enerji tükenimi ve şiddetli su ve elektrolit kaybının yarattığı kondüsyon düşüklüğü dağcının psişik durumunu da fena yönde etkisinde bırakır ve akut dağ hastalığının erken çıkmasına niçin olur.
AKUT DAĞ HASTALIĞINDA TEDAVİ PRENSİPLERİ
1. Tırmanışı durdurmak ve istirahate geçmek,
2. Su ve elektrolit eksikliğini gidermek,
3. İlaç tedavisi,
4. Oksijen uygulamalı,
5. Respiratuar alkalozisle savaşım,
6. Hızlıca inişe geçmek.
Prof.Dr. Yılmaz ERGüN
Sebep: Sayfa düzeni.
Dağ nedir?
Vitiligo Hastalığı (ALA) ve Vitiligo Hastalığı Tedavisi
Yeryüzü Şekilleri - Dağ
Dağ Hastalığı
Yükseklere çıkıldığında görülen bir tür hastalık, dağ tutması, yükseklik hastalığı.
Yükseklere çıkıldıkça havadaki oksijenin azalması sebebiyle insanda kafa dönmesi, nefes alma güçlüğü, çarpıntı, bulantı, kusma, baygınlık şeklinde emareler görülür. Bu vaziyet dağcılarda 3.500-4.000 m.den sonrasında ortaya çıkar. Eskiden balonla, uçakla yükseklere çıkıldığında da aynı emareler görülürdü. 9.000 m.nin üzerine çıkıldığında hava basıncı iyice düşeceğinden, uzay uçuşu esnasında hususi giysiler ya da kabinler kullanılır. Dağcılar çağdaş araçlar yardımıyla bu hastalığa yakalanmadan, çok yükseklere çıkabilmektedir.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR