Ufak bir Şimal Avrupa ülkesi olan Danimarka edebiyatı ile ilgili genel bilgiler ile yazar ve eserleri hakkında bilgiler. Danimarka Edebiyat...
Ufak bir Şimal Avrupa ülkesi olan Danimarka edebiyatı ile ilgili genel bilgiler ile yazar ve eserleri hakkında bilgiler.
Danca yayımlanmış bir çok kronikten en önemlisi içinde her kralın kendi yaşam öyküsünü anlattığı, Rimkronike dir (Uyaklı Kronik) 1495. Reformasyon döneminde, ilk Lutherci piskopos olan Palladius (1503-1560) 1544’lerde bitirdiği Visitatsbog (Araştırmalar Kitabı) ile ünlüdür. Niels Hemmingsen;De Lege Naturae (1572) adlı eseriyle adını tüm Avrupa’da duyurdu. Gerçek Rönesans ruhuna haiz bazı büyük soylular, sanat ve edebiyatla, bilimle ilgilenip uğraştılar. Asil bir bilim adamı olan, Arild Huitfeld; Danmarks Riges Kronike (Danimarka Krallık Zamanı) adlı 10 ciltlik bir yaratı yayımladı (1595-1603). Din adamı Hieronimus Justesen Ranch’ın yazdığı Karrig Nidding, gülünç fars türü emsalsiz bir eserdir.
Rönesans hareketi Danimarka’ya 1620’lerde ulaştı. Özgür, betimlemeli şiirleriyle dikkati çeken ve Danimarka’da gazeteciliğin babası sayılan, Bohemyalı Anders Bording (1619-1677) ve dinsel şiirleriyle ve kuvvetli ilahileriyle Thomas Kingo (1643-1703), bu son zamanların düz yazı eserlerini yazdılar. 18. yüzyılın ilk yarısı, “Danimarka Edebiyatı’nın Babası” sayılan, Norveç kökenli Prof. Johan Ludvig Holberg (1648-1754) çağıdır. Yazdığı Moliere üslupla Kopenhag özelliklerine haiz komedilerle (1722-1728’lerde), Ulusal Danimarka Tiyatrosu’nun kurulmasına önderlik etti.
Norveçli Christian Braumann Tullin, İngiliz şairlerinden etkilenerek didaktik şiirler ve tabiat betimlemeleri yazdı; Johannes Ewald (1743-1803) Danimarka’da Erken Romantizm sürecini başlattı. Wald’ın vefat etmesiyle şiir, canlılığını yitirdi. Alman örneği oyunlar yazan, Knud Lyhne Rahber, ulusal trajedi ve güldürü yazarı Oluf Christian Olufsen ile Holberg’in izinden giden P. A. Hieberg (1758-1841) bu devrin temsilcilerindendir. Yetenekli bir ozan olan Jens Baggesen (1746-1826), güldürü, duygu ve serüveni birleştirerek, Romantizmi 19. yüzyıla taşıdı.
Ewald ve Baggesen’in öncülük etmiş olduğu Romantizm periyodu, Danimarka Edebiyatı’nın altın çağını oluşturdu. Henrik Steffens (1774-1841), Adam Oehlenschlâger (1779-1850); Guldhornene (Altın Boynuzlar, 1802) adlı şiiri; lirik dramı, Aladdin (1805) ve kuvvetli trajedisi, Hakon Jarl (1807) eserleriyle Lund Ewald’ın yerini aldı.
Genç romantiklerden Johan Ludvig Heiberg (1791-1860), Hegelci felsefeyi savunarak, Oehlenschlâger’in yerini aldı, Fransız örneği vodvilleri ve bir festival oyunu olan, Elverhoj (Elves Tepesi, 1828), sevilen eserleri arasındadır. Gerçekçiliği kısa öykü ve hareketli şiirlerle ayakta tutan Jyllandlı Steen steensen Blicker (1782-1848); Christian Winther (1796-1876), Emil Aarestrup (1800-1856), Adam Homo (İnsan Adem, 1841-1848) adlı romanıyla lirik ozan Frederik Paludan-Müller (1809-1876) bu devrin yazarlarındandır. Bu çağda internasyonal üne kavuşan iki yazardan biri, masallarıyla tanınan büyük deha Hans Christian Andersen (1805-1875); eleştirmen, düşünür; Soren Kierkegaard idi (1803-1855).
19. yüzyıl sonlarında meşhur eleştirmen Georg Brandes (1842-1927), edebiyatın toplumla bağlantılı olmasını savundu. Danimarka’da Doğalcılık (Doğacılık) döneminde, Fransız sembolizmine koşut, şiir alanında bir Rönesans yaşandı: L. Holstein (1864-1943), V. Stuckenberg (1863-1905), J. Jörgensen (1866-1956) ve S. Clauseen (1865-1931). Bu zamanda Henrik Pontopiddan (1857-1943), De Dodes, Rige (Ölüm Krallığı, 1912-1916) adlı romanıyla 1917 Nobel Ödülü’nü kazanmıştır.
20.yüzyıl yeni doğacılık ve yeni romantizm dönemleridir. Bu zamanda edebiyatta da yeni akımlar görüldü. J. Aakjaer (1866-1930), J. Knudsen (1858-1917), Johannes V. Jensen (1873-1950), Den Gotiske Renaissance (Gotik Rönesansı, 1901) adlı bildiri yazısında, uygar teknik ilerlemeleri övdü. 1944 Nobel Ödülü’nü almış olduğu halde dış ülkelerde pek azca tanınır. Büyük roman dizileri yazarı M. Andersen Nexo (1872-1954) Pelle Erobreren (Fatih Pelle, 1906-1910) romanıyla tanındı. Coşkulu romanlarıyla Harald Kidde ve Karin Michaelis (1827-1950) dış ülkelerde de adlarını duyurdular. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Tom Kristensen (1893-1974) ile Jacob Paludan (1896-1975) ve E. Bönnelycke (1893-1953) dışavurumculuğu seçtiler. 1930’larda, toplumsal doğalcılık yerini yeni duygusal akıma bıraktı. Danimarka Tiyatrosu’nun verimsiz bir döneminden sonrasında, oyun yazarı, rahip Kaj Munk (1898-1944) canlı eserler verdi; En idealist (Bir İdealist, 1928), Niels Ebbesen (1942). Kjeld Abell (1901-1961) ve C. Soya (1869) toplumsal eleştirili oyunlar yazdılar. Martin Alfred Hansen (1909-1955) özlü, ağdalı bir üslupla yazdı. Hans Christian Branner (1903-1966) duygusal kısa öyküler yazdı. Romancı; Aage Dons roman ve oyun yazarı, Knud Sonderby, lirik ozan; Paul la Cour (1902-1956) tanınmış yazarlardır.
Böylece 1940’lı seneler şiir çağı oldu. Modernizm yanlısı genç dönem şairleri, yaşamın anlamsızlığı görüşünde birleştiler. 1960’ların ortasında ortaya çıkan gerçekçi akımın yazarlarından; A. Bodelsen (1937),C.Kampmann (1939), L.Panduro (1923-1977) yergili ve grotesk bir eleştiriyi gerçekleştirdiler. T. Hansen (1927) tarihsel-belgesel romanları, Else Gress (1919), S. Brögger hanım sorunlarını içeren eserleriyle tanındılar. 1970’lerde şiirde modernizm; L.Christensen (1935), U. Harder, K. Rifbjerg benzer biçimde şairler tarafınca sürdürüldü.
YORUMLAR