Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir. El Hastalıkları El ...
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir.
El Hastalıkları
El Tümörleri
El Tümörleri Nedir?
Elde kitle oluşturan oluşumÂlardır. Çoğunluğu malign (fena huylu) deÂğildir. Tanı çoğu zaman, hastadan dikkatli bir öykü alınarak ve el muayenesi ile konulaÂbilir. En sık görülen tümörler ganglionlar (eklem arasından çıkan kistler), dev hücreÂli tümörler, fibromalar (bir tür bağ dokusu tümörü) ve tümör tesiri yaratan damarsal yapı (hemanjiom) bozukluklarıdır. Bunların yanında daÂha ender olarak sinir kökenli tümörler (nörom, nöroma), keÂmik tümörleri (osteokondrom, enkondrom), lipomlar (yağ tümörleri) ve malign tümörler de bulunabilir. Elin en sık malign tümörleri deriden çıkar.
Bu tümörlerin hepsinin cerrahi olarak çıkartılması/alınması gerekir.
El Muayenesi: Muayeneden ilkin mevcut probleminin detaylı hikâyesi alınmalıdır. HasÂtanın yaşı, mesleği, meşguliyeti, hobisi öğÂrenilmeli, en sık kullandığı elin hangisi olÂduğu saptanmalı, başka elin şartları kaydeÂdilmelidir.
Travma söz mevzusu ise bununla birlikte şu noktalar araştırılmalıdır:
- Yaralanma ne vakit olmuş, ne kadar zaÂman geçmiştir ?
- Yaralanma nerede, ne yaparken, hangi koşullarda olmuştur ?
- Yaralanma iyi mi ve hangi mekanizma ile olmuştur ?
- Elin pozisyonu yaralanma sıÂrasında nasıldır?
- Daha önceki tedavi girişimleri nedir ? Böylelikle, var ise ezilmenin miktarı, kontaminasyonun (kirlenmenin) derecesi, kan kayÂbının miktarı kolayca saptanır.
1. Ağrı-sancı, duyu değişikliği, şişme ya da kontraktür ne vakit başladı ?
2. Günlük işler, meşguliyet ve aktivitelerde iyi mi bir fonksiyon bozukluğu oldu ?
3. Başka uzuvlarda, başka eklem ya da kirişÂlerde benzer şikâyetleri var mı ?
4. Hangi aktiviteler şikâyetleri daha arttırıÂyor?
5. Günün hangi zamanlarında şikâyetler daÂha belirgin oluyor?
Dupuytren Kontraktürü
Dupuytren Kontraktürü Nedir?
Avuç içinin ten ve ten alt kısmındaki dokusunun hastalığı DuÂpuytren kontraktürü olarak adlandırılır. KaÂlın, nedbe benzeri doku avuç içinde cildin altında oluşur ve parmaklara ilerleyip, parÂmağı avuç içine doğru çekip hareketini kıÂsıtlayabilir. Bu hastalık çoğunlukÂla orta yaşta gelişir ve malum bir sebebi olÂmamakla birlikte ailesel geçişi olabilir.
Operatör kalınlaşmış dokunun bantlarını ve tendonları ayırıp parmağa daha iyi bir hareÂket sağlayabilir. Bir takım vakalarda kalınlaşmış ve kıvrımlaşmış cildin yerine ten grefti kulÂlanılabilir. Ameliyatın sonucu hastalığın şiddetine bağlıdır. Çoğu zaman el fonksiyonÂlarında fizik tedaviden de sonrasında belirgin bir iyileşme görülür.
Romatoid Artrit (El)
Elde Romatoid Artrit:
Romatoid artrit; eklemleÂrin iltihabı, ellerin ve vücudun başka böÂlümlerinin görüntüsünü ve fonksiyonunu etkileyebilen ve sakat bırakıcı bir hastalıkÂtır. Çoğunlukla parmak eklemlerini deformasyona uğramış eder ve hareketi engelleyecek şekilde parÂmakları bükülü bir pozisyonda durmaya zorlar. Romatoid artritin niçin olduğu sakatlıklar çoğu zaman cerrahi kullaÂnılmadan tedavi edilebilir, mesela; hususi ciÂhazların kullanıldığı ya da elin zayıflamış bölgelerini güçlendirecek fizik tedavi yönÂtemleri uygulanır. Ama bir takım hastalar için cerrahi en iyi çözümdür. Yangı olan eklemÂlerden dokular çıkararak, kirişleri yer deÂğiştirerek ya da suni eklemler koyarak biÂlek ve el tedavi edilebilir.
Karpal Tünel Sendromu
Karpal Tünel Sendromu (KTS,CTS): Karpal tünel, biÂlekte, kirişlerin ve elin ana sinirlerinden biÂrinin geçmiş olduğu bir tüneldir. Tünelin içindeki tazyik; türlü hastalıklardan [romatoid artrit, tümör kitleleri, amiloid birikimi (heÂmodiyalize giren böbrek yetmezliği hastaÂlarında), tüberküloz, vb.], yaralanmalarÂdan, gebelik esnasında sıvı toplanmasından, çok fazla kullanmaktan ya da tekrarlayıcı hareÂketlerden sonrasında artabilir. Tünelin içindeki sinirin üstündeki bu tazyik artması sıklıkÂla uyuşukluğun, ağrının ve bozulmuş el fonksiyonunun eşlik etmiş olduğu bir tabloya neÂden olur. Bu emareler bilhassa uyku sıraÂsında daha şiddetli hale gelmektedir. UyuşÂma ile beraber oluşan ağrı-sancı tipik olarak daha yukarı, dirsek ve hatta omuz eklemine kaÂdar ilerleyebilmektedir. Basıya bağlı sinir hasarının ileri evrelerinde ise, sinirin uyarÂdığı ve hareketlendirdiği el kaslarında işlev bozukluktan ortaya çıkmakta, bilhassa başÂparmağın hareketleri zayıflamakta ve kısıtÂlanmaktadır. Bu şikayetlerin toplamını oluşturan hastalık karpal tünel sendromu olarak bilinir. Bir takım hastalarda elin atele alınÂması ve antienflamatuar (yangı azaltıcı) ilaçlar problemi çözecektir. Eğer bu işe yaÂramazsa cerrahi gerekebilir. Cerrahi işlem esnasında, operatör avuç içinin ortasından bileğe doğru bir kesi yapar. DaÂha sonrasında basıncı azaltmak için sinire tazyik icra eden dokular kesilir. Ameliyattan sonrasında pansuman yapılarak ve atel kullanılarak haÂreket kısıtlanır, bu şekilde iyileşme hızlandırıÂlır. Ameliyat izi gittikçe kaybolacak ve zor görünür bir hale gelecektir. Ameliyatın soÂnuçları kısmen durumun ne kadar bir süreÂdir var olduğuna ve sinirin ne kadar ziyan olmuş olduğuna bağlıdır.
El Enfeksiyonları
Erken Enfeksiyonlar: İlk 24-72 saatte klinik emare veren enfeksiyonlar çoğu zaman kirli yaralarla birliktedirler ki bu tür şeyler ezilme veÂya kan dolaşımı bozulmuş dokularda genelÂlikle aniden çok değişik bakterinin ortamda bulunmasıyla oluşurlar.
Geç Enfeksiyonlar: Erken enfeksiyonların ortamın uygunluğu sebebiyle bakteri üreÂmesi sonucu oluşmalarına rağmen, 7.-10. günlerde gelişen enfeksiyonlar çoğu zaman yaranın bakteriler tarafınca salgın edilmesiÂne karşı yetersiz kalan lokal ya da sistemik dirence bağlıdır. Beslenme bozuklukları, diyabet, bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçÂlar ya da dokulara daha önceki bir dönemde ışın tedavisi uygulanmış olması geç enfekÂsiyonların ortaya çıkma riskini artırırlar.
Elde Sellülit:
Çoğu zaman elde ya da parmaklarda oluşan sellülit cerrahiye gerek duyulmadan tedavi edilebilir. Eğer bu tür şeyler sistemik etkiÂler ile beraber ise (lenfanjit ya da lenfadenit benzer biçimde) hasta hastaneye yatırılarak intravenöz (damardan verilen) antibiyotik tedavisi başÂlanmalıdır. El, “emniyet pozisyonunda†haÂreketsiz kılınmalı ve yüksekte tutulmalıdır.
Elde Herpetik Enfeksiyonlar: Parmak ucunun herpes simpleks virüsü (HSV, Uçuk) ile oluşan enfeksiyonları çoğunlukla sıhhat çalışanında görülmektedir. Enfeksiyonun seyri ve bulÂgular o denli karakteristiktir ki tanı klinik görünümle konur.
Emare ve bulgular: ödem, ağrılı şişlik, duru sıvı ile dolu küÂçük kabarcıkların görünmesidir.
Elde İnsan Isırıkları: İnsan ısırıklarından oluşan enfeksiyonlar en disiplinli olanlardır. İnsan ağız boşluğu, normalde hastalık yapmayan pek çok tehlikeli bakteriye ev sahipliği yaÂpar. Bu bakteriler, ısırık sonrasında, elde bulunan kirişlerin, eklemlerin, yumuşak dokuların, hatta kemiklerin süratli bir biçimde harap olmasına yol açabilirler. İnsan ısırıkÂları ya da dişe vurma ile oluşan sıyrıklar dikilmemelidir. Eğer bu tür şeyler dikilirse oral floÂra (ağız içinde bulunan mikroorganizmaÂlar) çoğunlukla parmak gangreni ile sonuçlanaÂcak tahrip edici enfeksiyona yol açacaktır. Bu tür şeyler açık bırakılmalı antibiyotiklerle teÂdavi edilmeli ve günlük incelemelerle izÂlenmelidirler. Tedavi için en uygun antibiÂyotikler penisilin ve sefalosporindir. EnfekÂsiyon varlığında hasta hastaneye yatırılmalı ve el ameliyathane ortamında cerrahi yönÂtemlerle acilen temizlenmelidir.
Paronişi ve Eponişi (DOLAMA): Paronişi tırnağa komşu yumuşak dokunun enfeksiyonudur ve geÂnellikle tırnak çıkıntılarının ısırılması ve çeÂkilmesi sonucunda ortaya çıkar. Eponişi ise tırnak tabanını örten yumuşak dokunun enfeksiyonudur ve paronişinin ilerlemesi sonucu meydana gelir.
Felon: parmak ucundaki yumuşak bölÂgenin enfeksiyonudur. Delici bir yaralanÂmayı ya da paronişinin ilerlemesini izler ve kapalı alan enfeksiyonu ile sonuçlanır.
TeÂdavi: antibiyotik, bölgenin cerrahi yöntemÂle açılması, oluşan iltihabın boşaltılması, ameliyat sonrasında elin hareketsiz korunÂması ve yüksekte tutulmasından ibarettir.
Tetik Parmak Hastalığı
Trigger Finger (Tetik Parmak) Hastalığı :
Çoğu zaman 1. parmakta başka parmaklara bakılırsa daha sık görülen tetik parmağın klasik bulgusu parÂmağın devamlı kalmış olduğu kapalı pozisyonunÂdan açık pozisyona zorlanarak getirilmesi ya da ilerlemiş olgularda asla getirilememesidir. Tetik parmak doğuştan bir anomali olabileceği benzer biçimde, belli başlı hastalıklar (romatoid artritcerrahi girişim için 2 yaşına kadar beklenebilir. üç yaşından sonrasında yapıÂlan girişimlerde kalıcı deformitelerin oluşÂtuğu bilinmektedir. Daha ileri yaşlarda orÂtaya çıkmış olduğu durumlarda ise nodüle genellikÂle rastlanmaz. Tipik bulgusu, parmak kapaÂtıldıktan sonrasında, açmaya yeltenildiği vakit parmağın takılması, açmak için daha çok güç sarf edildiği vakit ise bir atma sesiyle beraber “tık sesi†boşalarak açılması, doğrusu tetiklenmesidir. Kiriş akşam uyurken oldukça yumuÂşaktır. Parmaklar düzgüsel pozisyonda, doğrusu yarı kapalı durumdadır. Sabahları parmak bu pozisyonda sabittir ve açılmak istendiÂğinde tetiklenme başlar. Tetik parmağın tedavisinde üç ana yaklaÂşımdan bahsedilebilir. Bunlardan biride ilki herÂhangi bir cerrahi işlemin uygulanmadığı koruyucu tedavidir. benzer biçimde) ya da ele yönelik travÂmalar sonrasında da ortaya çıkabilir. OluşÂma mekanizması parmağı kapatma (ele yaklaştırma) işini icra eden kirişlerin (fleksör tendon) etrafındaÂki makara sisteminin sıkılaşması ve kiriş haÂreketine izin vermemesidir. Doğuştan olgularda, parmağın ele birleştiği bölgenin üstünde ya da bunun derhal yaÂkınında, kiriş hattı üstünde bir nodul (kitle) ele gelir. Bu yapı devamlı travmaya maruz kalan kiriş ya da onu saran makaradan laÂnır. Doğuştan olguların üçte birinde 1 yıl içinde kendiliğinden iyileşme görülebiÂlir. Bu nedenle
Hususi atellerle el istirahati sağlanır ve ödem azaldıktan sonrasında parÂmak hareketi gözlenir. İkinci tedavi şekli, cerrahi bir kesi yapmadan, deriden kesici bir aletle (hususi iğneler benzer biçimde) girilerek makaÂranın serbestleştirilmesidir. Bu yöntem keÂsi yapılmadığı için fayda sağlıyor benzer biçimde göÂrünse de, kapalı bir alanda yapıldığı için siÂnir yaralanması riskini de bununla beraber getiÂrir.
üçüncü tedavi yöntemi ise en güvenilir ve en iyi netice veren açık cerrahi yöntemÂdir. Makaranın olduğu mıntıkaya, yalnız bu bölge uyuşturularak minik bir kesi yapılır. Makara direkt olarak görüldükten sonrasında keÂsilerek kiriş serbestleştirilir.
Düğme İliği Deformitesi
Boutonniere (Düğme İliği) Deformitesi:
Parmağı açan kirişin parmağın orta eklemi düzeyinde yırtılması ve parmağın alt yüzüne doğru kayması soÂnucunda oluşur. Bu eklemde kıvrıklık oluÂşurken, bunun ilerisindeki son olarak eklemde tam tersi yukarı dönüklük meydana gelir ve parmak hareketi aksar. Bu akÂsama başka parmakların hareketini de enÂgeller. Tedavisinde yırtık onarılmalı ve kiriş yeniden eski pozisyonuna getirilmelidir.
Çekiç Parmak Deformitesi
Mallet Finger (Çekiç Parmak) Deformitesi:
El parmağını açan (düzleştiren) kiriş (ekstensör tendon), önkol kaslarının devamı olarak el sırtından geçer ve parmağın son boğumuna yapışarak açÂma hareketinin yapılmasını sağlar. Bu kiriÂşin son yapışma yerine yakın bir mekanda kopÂması sonrasında parmağın son boğumu düzleştirilemez ve kıvrık olarak kalır (çekiç parmak görünümü). Kopma açık bir yaraya yol açan bir travmayla oluşabileceği giÂbi, parmağın zorlanması sonrasında kapalı olarak da meydana gelebilir. Parmak röntÂgeni, kirişin kemiğe yapışma yerinden küÂçük bir parça ile beraber koptuğunu gösteÂrebilir. Eğer erken dönemde görülmüşse plastik bir atel ya da alüminyum atel ile parÂmağın son boğumu düzgüsel düz pozisyonuÂna getirilir ve böylelikle 6 hafta kadar hareÂketsiz tutulur. Bu yöntemden bir netice alıÂnamazsa, parmağın son iki kemiğini sabitleyen bir tel (Kirschner teli) kullanılabilir. Eğer geç dönemde görülmüşse ya da atelleme ile düzelme olmamışsa ameliyat edilir, kiriş onarılarak en uç boğuma yeniden yapışÂması sağlanır.
El Yaralanmaları
El Yaralanmaları
El cerrahisinde en sık meydana getirilen işlemler; kiriş, sinir, damar ve ekÂlemlerin hasarını, kırılmış kemikleri, yanıkÂlara bağlı doku eksikliklerini ve ten yaralanÂmalarını onarmayı ihtiva eder. Çağdaş teknikler cerrahın disiplinli yaralanmalarda dahi fonksiÂyonu ve görüntüyü yeniden düzeltme kabiliÂyetini büyük oranda artırmıştır. Şu anda plastik ve ortopedik cerrahlar tarafınca çoğunlukla kullanılan tekniklerin başlıcaları :
Greftleme: Hasarlı bölgeyi onarmak için vücudun sağlam bir kısmından ten, keÂmik, sinir ya da başka dokuların naklidir. Bu dokular getirildikleri bölge tarafınca besÂlenir ve kanlandırılırlar.
Flep cerrahisi: Vücudun sıhhatli bir bölüÂmünden hasarlı alana deriyi, alttaki yağ doÂkusunu, ya da bunlara ek olarak kemik, kas, kiriş, kıkırdak benzer biçimde başka dokuları, kan daÂmarları ile birlikte taşımaktır. Daha karmaÂşık, fakat doku kalitesi ve güvenilirliği açıÂsından daha üstün bir yöntemdir.
Replantasyon: Mikroskop altında uygulaÂnan çok fazla derecede dikkatli ve ince bir cerÂrahi olan mikro cerrahiyi kullanarak kopÂmuş parmakları ya da uzvu yeniden yerine iaÂde etme (replantasyon) işlemidir. Söz konusu yaralanmalar geniş bir vakit dilimi içinde tekrarlayan bir sürü ameliyata gereksinim duyaÂbilirler. Pek çok hastada, cerrahi sonucunda yaralanmış uzva mühim derecede duyu ve fonksiyon kazandırılabilir. Fakat iyileşme aylar sürebilir ve çoğunlukla rehabilitasyona ihÂtiyaç duyulur.
El yaralanmaları gerektiği benzer biçimde tedavi edilÂmezse, daha sonraki dönemde değişik de-formitelere ve fonksiyon bozukluklarına yol açabilirler.
El Anomalileri
Doğuştan El Anomalileri: Elin doğuştan anomalileri doğumda mevcud, el gelişimini etkileyen ve elin kullanımında belirgin problemlere yol açan deformitelerdir (yapısal bozukluklar). Gelişen cerrahi tekÂnikler ile beraber, problemlerin pek çok çok erken yaşta, ötekileri ise elin düzgüsel gelişiÂmini ve fonksiyonunu bekleyerek 1,5 yaş dolayında düzeltilir.
En sık karşılaşılan doğuştan el anomalileri sindaktili (yapışık parmak) ve polidaktili (normalden fazla parmak olması) dir. Sindaktilinin cerrahi tedavisinde, parÂmakları birleştiren dokular açılır, daha sonÂra vücudun başka bir yerinden alınan ten dokusu greftleri buradaki boşluklara dikilir. İşlem eğer kemikler de birleşik ise daha karmaşık bir hal alır. Cerrahi aynı zamanda tam bir hareketi ve normale yakın görüntüyü sağlaÂmasına karşın, greftlenmiş cildin rengi diÂğer ciltten bir miktar değişik olabilir. Başka sık görülen doğuştan el anomalileri, kısa parmak, noksan parmak , deformasyona uğramış parmaklar, hareketsiz kirişler ve anormal sinir ya da damarlardır. Pek çok hastada bu problemler cerrahi olarak düzeltilir.
Dahiliye - İç hastalıkları
Karaciğer Hastalıkları
Kulak Hastalıkları
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR