ENDEMIK BITKI NEDIR ? Endemik, alanları belli başlı bir ülke ya da mıntıkaya ait, mahalli, nadir ve çok nadir bulunan türler. Latince endemo...
ENDEMIK BITKI NEDIR ?
Endemik, alanları belli başlı bir ülke ya da mıntıkaya ait, mahalli, nadir ve çok nadir bulunan türler. Latince endemos (indigenous) kelimesinden gelir ve "yerli" anlamında kullanılır.Endemik alan; bir ada, bir yarımada ya da bir dağ olabileceği benzer biçimde bir çok metrekarelik alanlar da olabilir. Türkiye endemik bitkiler açısından dünyanın mühim ülkelerinden birisidir.
Yurdumuzun siyasal hudutları içinde tabii olarak yetiştiği halde başka hiçbir yerde yetişmeyen, başka bir deyişle bütün ülkelerde yalnız vatanımızda yetişen bitkiler Türkiye endemikleri olarak adlandırılır. Yurdumuz endemiklerinin sayısı 3000 dolaylarında olup endemizm oranı %33 civarındadır.(Davis, 1965-1988). Devletimizde endemik tür sayısı başka Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında ülkemizin bu zenginliği daha iyi anlaşılır. Avrupa ülkeleri içinde en fazla türe haiz olan ülke Yunanistan olup 800 civarındadır. Aynı şekilde endemik türlerce varlıklı İspanya ve Sırbistan'da ise bu sayı 400-500 arasındadır.
Ülkemizdeki endemik türelerin en önemlilerinden birkaçı;Kazdağında orman gerçekleştiren Kazdağı göknarı (Abies equi-trojani), Eğridir güneyindeki Kasnak meşesi ( Quercus vulcanica), Köyceğiz-Dalaman içinde yaygın olanSığla ya da Günlük ağacı ve ormanları (Liquidambar orientalis), Beşparmak Dağları (Ege kısımı)ndakiKral eğreltisi (Osmunda regalis) ile Datça yarımadasında bulunanDatça hurması (Phoneix theophrasti)dır. Yurdumuzun özellikle dar derin yarılmış dağlık alanlarında endemiklerin sayısı epey yüksektir. Bununla birlikte bilhassa Pleistosen'deki iklim şartlarına nazaran yetişmiş ve yayılma imkanı bulmuş, fakat günümüzde özellikle dağlık bölgelerimize lokal alanlarda hayatiyetlerini sürdüren türlü flora bölgelerine ait bitkiler görülür. Örnek olarak, Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesindeki Akdeniz elemanları, Nur, Dedegöl, Ağrı-sancı, Nemrut, Mercan(Munzur) dağlarındaki nemli ılıman ve nemli soğuk bitkilere örnek verilebilir.
Bununla birlikte vatanımızda Konzervatif endemikler yanında, yeni gelişmekte olan progresif endemikler de mevcuttur. Bu bakımdan ülkemiz, hem türlü familyalara ait hem de endemikler yönündende çok zengindir.
Türkiye'de yetişen endemik türler tabiatta, çok fazla otlatma, yangın, bilinçsiz kesim, söküm,ıslah emek harcamaları, yapılaşma, şehirleşme ve herbisit kullanımı benzer biçimde türlü tehlikelerle karşı karşıyadır.Bu negatif faktörler kimi vakit bitkinin yok olmasına ve bir mealde yer yüzünde ortadan kalkması anlamına gelmektedir. Ekim ve arkadaşları(1985) yaptıkları çalışmada endemik türlerin 12'sinin neslinin tükendiğini belirlemişlerdir. Bu negatif faktörler zaman içinde bitkilerin durumlarını tespit etme ve lüzumlu önlemleri alma ihtiyacını doğurmuştur. Bu ihtiyaca destek olmak amacıyla "Internasyonal Tabiat ve Tabii Kaynakları Koruma Birliği(IUCN)" kurulmuştur. Bu müessese yapığı çalışmalarla bitkiler için çekince sınıflarını belirlemiş ve eleştiri durumdaki bitkileri buna nazaran değerlendirerek Kırmızı Bülten denilen "Red Data Book " adlı eseri ortaya çıkarmışlardır. Bu çalışmalardan sonrasında aynı kategoriler esas alınarak " Türkiye'nin Ender ve Endemik Bitkileri " adlı bir kırmızı bülten hazırlanmıştır.
YORUMLAR