Enerji Membaı Olan Madenler Devletimizde enerji membaı olarak kullanılan madenler taşkömürü, linyit, petrol ve tabii gazdır. Yenilenmeyen en...
Enerji Membaı Olan Madenler
Devletimizde enerji membaı olarak kullanılan madenler taşkömürü, linyit, petrol ve
tabii gazdır. Yenilenmeyen enerji kaynakları ismini da alan bu tabii kaynaklar açısından
pek varlıklı olmayan ülkemiz dünya rezervlerinin bir tek % 0.5'ine haizdir.
1. Taşkömürü (Maden Kömürü)
Maden kömürü kaynakları bakımından varlıklı olmayan devletimizde başlıca çıkarım
alanı olarak Karadeniz Bölgesinde Zonguldak, Ereğli, Amasra havzası dikkati çeker. Birinci
dönemin karbonifer devrine ait araziler içinde görülen taşkömürü Karadeniz
sahili süresince 180-200 km. uzunluğunda bir saha dahilindedir. Ama havza bütününde
ortaya çıkan faylar kömür tabakalarını büyük seviyede kesintiye uğratmakta,
çıkartılan katmanlar da işletilme sonucu giderek derinleşmektedir. Havzadaki kömür
damarlarının yer yer deniz seviyesinin 200-300 m. altında ve denize indirilmiş olduğu saptanmıştır.
Bundan dolayı üretim bundan sonra gelir getirici olmaktan çıkmıştır.
Maden Kömürü 1829 senesinde bulunmuş, 1843 senesinde donanmamızın gereksinimi
için işletilmeye başlanmıştır. Halen işletilen kömür damarları Zonguldak, Kandilli,
Kireçlik, Kozlu, Kilimli, Gelik, Tarlaağzı ve Amasra'dır.
Birinci Dünya Savaşından önceki dönemde 600-800 bin ton dolayında üretimi meydana getirilen
bu madenin günümüzde üretimi 6.5 milyon ton olup (tüvenan olarak) net üretim
4,5 milyon ton civarındadır. Bu kıymet dünya genelinde üretim meydana getiren devletlerle
karşılaştırıldığında oldukça sınırlıdır. Ama çıkartılan kömürlerimiz dünya standartlarına
gore yüksek kaliteli olup, bilhassa kok istihsaline elverişliliği ve kükürt
oranının düşüklüğü ile ünlüdür. Son yıllarda üretilen taş kömürü Zonguldak Çatalağzı
termik santralinde kullanılmaktadır.
2. Linyit
Ülkemiz maden kömürü yataklarının azlığına rağmen linyit kömürü rezervi bakımından
oldukça zengindir. Neojen göl havzalarında oluşan linyit Güneydoğu Anadolu
Bölgesi haricinde neredeyse her bölümde mevcuttur. Ev yakıtı olmasıyla birlikte son
yıllarda termik santrallerde kullanılmaya süregelen linyit 90 dolayındaki işletmede
üretilmektedir. Ama bunlardan biride çok az bir kısmınının (ortalama 15 sayı) üretimi
100 milyon ton ve üzerindedir. Büyük kısmında termik santral bulunan varlıklı rezevli
linyit yataklarımız içinde Afşin-Elbistan, Nallıhan, Kütahya-Seyitömer ve
Tunçbilek, Manisa-Soma, Tekirdağ-Saray, Beyşehir, Sivas-Kangal, Muğla-Yatağan, Çankırı-
Orta, Ankara-Beypazarı, Aşkale-Erzurum, sayılabilir. Ekranda görülen pencereden biriki olarak 3.7
milyar tonla Elbistan ilk sırayı alır. Elbistan'ı Soma (426 milyon ton) ve Beypazarı
(404 milyon ton) izler.
3. Petrol
Türkiye çevresinde yer edinen komşularının varlıklı petrol yataklarına haiz olmasına
rağmen bu tabii kaynak bakımından son aşama kıt bir rezerve haizdir. Petrol rezervleri
500 ile bir milyar ton içinde değişim gösteren Türkiye'de ilk petrol aramaları 1934
senesinde Mardin'in İdil ilçesinde başlamış, ama buradan pozitif bir netice elde edilememiştir.
Bunun üstüne 1937'de M.T.A. tarafınca Raman dağında petrol aramalarına
başlanmış ve 1940 senesinde ilk kez Türkiye topraklarında petrol bulunmuştur.
Bir süre sonra 1951 senesinde gene aynı bölümde Garzan'da petrol bulunmuş bu durumu Batman-
Beşiri, Siirt-Kurtalan ve Baykan bölgeleri izlemiştir.
Günümüzde petrol başlıca iki çıkarım bölgesinden elde edilir. Ekranda görülen pencereden ilki Güneydoğu
Anadolu bölgesinde Batman-Siirt (Raman, Beşiri, Kurtalan, Yanarsu, Baykan,
Magrip, Çelikli Germik) Diyarbakır (Kurtkan, Kayaköyü, Sincan) ve Gaziantep
(Adıyaman, Bölüklüyayla, Kahta, Piyanko), ikincisi Adana çevresindedir (Bulgur Dağı).
Günümüzde 3.7 milyon ton dolayında üretim meydana getiren devletimizde çıkartılan ya da dışardan
satın alınan petrol Mersin-Ataş (petrol işleme kapasitesi 4.4 milyon ton), İzmitİpraş
(petrol işleme kapasitesi 13 milyon ton), İzmir-Aliağa (petrol işleme kapasitesi
10 milyon ton), Batman (petrol işleme kapasitesi 1.1 milyon ton) ve Kırıkkale-
Hasanlar (petrol işleme kapasitesi 5 milyon ton) rafinerilerinde işlenir.
Türkiye'nin petrol üretimi az olmakla beraber gerek petro-kimya sanayii gerekse
petrol taşımacılığı oldukça gelişmiştir. Devletimizde petrol, rafineri sahalarına boru
hatları (pipe-line) ile göç eder. Bu boru hatlarından en uzunu Kerkük-Yumurtalık petrol
boru hattıdır. 981 km. uzunluğunda olan ve 1977 senesinde hizmete giren bu hattın
640 km.si ülkemizden geçer. Bu hattın küçük çapta daha güneyinden geçen ikinci Kerkük-
Yumurtalık hattı 1987 senesinde hizmete girmiştir ve 641 km.si ülkemizden geçer. Bu durumu
Batman-Dörtyol (494 km.), Yumurtalık-Kırıkkale (447 km.), Adıyaman-Sarıl (82
km.), Batman-Şželmo (42 km.), Sarıcak-Pirinçlik (41 km) petrol boru hatları izler.
4. Tabii Gaz
Son yıllarda devletimizde gittikçe ehemmiyet kazanan mühim enerji kaynaklarından birisi de
tabii gazdır. Bilhassa İstanbul ve Ankara benzer biçimde büyük kentlerde konutların ısıtılmasında
kullanılması diğer yandan da büyük endüstri müesseselerinin ihtiyacına yönelinmesi
tabii gaza olan ilgiyi arttırmıştır.
Devletimizde tabii gaz araştırma oluşumlarına Trakya'da başlanmış ve burada Lüleburgaz
(Hamitabat), Kırklareli (Deveçatağı), Babaeski (Ormancık, Kumrular) arasındaki
sahada rezervlere rastlanmıştır. Bununla birlikte Güneydoğu Anadolu'da Mardin-Çamurlu
sahasında da tabii gaza rastlanmıştır. Trakya ve Güneydoğu Anadolu'dan elde
edilen tabii gazdan 212.5 milyon m3 üretim yapılmıştır.
Devletimizde Rusya'dan gelmiş olarak Bulgaristan üstünden yurdumuza giren bir tabii
gaz boru hattı da mevcuttur. Bu hat 1988 senesinde Ankara'ya kadar ulaşmış olup
İstanbul ve Ankara şehirleri içindeki dağılım hatları hariç 650 km. uzunluğundadır.
YORUMLAR