Enlem Nedir

Paralel : Ekvator’a paralel olarak çizildiği varsayılan hayali çemberlere paralel denir. Paralel çemberlerinin, başlangıç paraleline (Ekvat...

Paralel : Ekvator’a paralel olarak çizildiği varsayılan hayali çemberlere paralel denir.

Paralel çemberlerinin, başlangıç paraleline (Ekvator) olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise enlem denir.

Kısaca yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem deriz.

Enlemin Etkileri

1. Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür.
2. Işınların atmosferdeki yolu uzar.
3. Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.
4. Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
5. Matematik iklim kuşakları oluşur
6. Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur.
7. Tarımın yükselti sınırı, Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır.
8. Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.
9. Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
10. Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler

1. Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.
2. Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.
3. Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir.
4. Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
5. Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı).
6. İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır.

Bir noktanın coğrafi enlemi o noktanın kutup yüksekliğine eşittir. Enlemler ekvatorda kutuba kadar 0 derecede 90 dereceye kadar sayılıdır. Her enlem derecesi 60 dakikaya, bunlar da 60 saniyeye bölünür. Mesela istanbul 41 derece, 0 dakika, 16 saniye kuzey enleminde yer alır. Bu değer şöyle gösterilir 41 derece, 0, 16.

Enlemler ekvatora yakınlık ve uzaklıklarına göre aşağı enlemler, orta enlemler ve yukarı enlemler diye adlandırılırlar. Coğrafi enlemleri tesbit etmek için belirli kutup yıldızlarının görünüm açılarını almak yahut öğle güneşinin açısını sekstantla ölçmek gibi işlemler uygulanır. Bir derecelik enlem, yayı yaklaşık olarak 111 kilometredir. Yer yüzünün basıklığı yüzünden bu uzunluk kutuplarda 111.900 km, ekvatorda ise 110.568 kilometredir.

Enlem ve boylamların insan hayatında büyük önemi vardır. Sefer halinde bulunan bir gemi veya uçak, bulunduğu yerin enlem ve boylamını belirterek yerini belli edebilir. Büyük denizlerde karşılaşılan bir hadise de bu değerle belirtilir.

Not: Bir enlem üzerine yer alan iki nokta güneş ışınlarını yıl boyunca aynı açı ile alırlar.

Atmosferin kalınlığı enleme göre değişir.

Ekvatordan kutuplara gidildikçe yer çekimi artar.

Gece-gündüz süreleri enleme göre değişir.

Not: Aynı enlem üzerinde yer alan bütün noktalarda gece-gündüz süreleri aynıdır.

Deniz ve okyanusların sıcaklık ve tuzluluğu kutuplara gidildikçe artar.

Cisimlerin gölge boyları ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe artar.

Kyk güneyden Gyk kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.

Yerleşme özellikleri yaşam tarzları enleme göre değişir.

Not:Yerel saat ve yer altı kaynakları dışında Dünyadaki hemen hemen herşeye etki eder.

Not: Enlemin etkileri Türkiye’de kuzey-güney doğrultusunda en geniş alana sahip olan Ege ve Doğu Anadolu Bölegesi’nde görülür.

Not : Enlem ve paralel birbirlerinin yerine kullanılırlar.

Paralellerin Özellikleri

1. Ekvator’un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel bulunur.
2. Başlangıç paraleli Ekvator’dur.
3. En büyük paralel dairesi Ekvator’dur.
4. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Buna karşılık paralel numaraları büyür.
5. İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. Matematik konumu daha ayrıntılı olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür.
6. 90° paralelleri nokta halindedir.
7. Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler.
8. Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar.
9. Ekvator ile dönenceler arasında kalan enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere de yüksek enlemler denir.
10. Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111 km dir. Bu uzaklıktan yararlanarak kuzey güney doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzunluk hesaplanabilir.

Paraleller arası uzunluk işlemlerinde şu yol takip edilir:
Aralarında uzaklığı sorulan noktalar arasındaki enlem farkı bulunur. İstenilen merkezlerin her ikisi de aynı yarım kürede ise, numarası büyük paralelden küçük paralel çıkarılır. Farklı yarım küredeler ise paraleller toplanır. Bulunan paralel farkı sabit uzaklık olan 111 ile çarpılır.

---

Enlem : dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç paraleli olan ekvator'a uzaklığının açısal değeridir. Q açısı, D noktasının ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değeridir ve D noktasının enlem derecesini verir.
Örnek :
Q açısının değeri 45 ise, D noktasının enlem derecesi 45° dir.