Epirojenez : Karaların toptan alçalması ya da yükselmesi vakasına epirojenez denir. Epirojenez (Kıta Oluşumu) Kara ve denizlerde düşey do...
Epirojenez : Karaların toptan alçalması ya da yükselmesi vakasına epirojenez denir. Epirojenez (Kıta Oluşumu)
Kara ve denizlerde düşey doğrultudaki alçalma yükselme hareketlerine epirojenez denir. Başka bir ifade ile, yer kabuğunun geniş alanlı yaylanma hareketleridir.
Değişik yoğunluktaki yer kabuğu parçaları manto üstünde dengeli bir şekilde dururlar. Bu vakaya izostazi, dengeye ise izostatik denge denir. Herhangi bir mekanda epirojenez vakasının olabilmesi için, izostatik dengenin bozulması gereklidir.
İzostatik dengeyi bozan vakalar şunlardır:
İklim değişimleri
Yeni bir dağ oluşumu
Engebeli yüksek yerlerin fazla aşınması
Deniz çukurluklarında tortulanmanın fazla olması
Not: Denge aslına bakarsak bozulmaz,Epirojenezle devamlı korunur. Regrasyon : (Deniz gerilemesi)
İzostatik dengeyi bozan yukarıdaki vakalar sonucu karalar hafiflemekte ve yükselmektedir. Karalar yükselince deniz seviyesi gerilemekte, deniz alt kısmındaki alanlar kara haline gelmektedir. Böyle, deniz seviyesinin alçalması vakasına regresyon denir.
Epirojenez de tabakaların şartları bozulmaz. Uzak sahalarda yükselmeler, alçalmalar olur. Epirojenez yerkabuğunun yaylanması olarak ta adlandırılır.
Epirojenik hareketler yerkabuğunun izostatik dengesinin bozulması ile meydana gelir. Transgresyon : (Deniz ilerlemesi)
Karalardaki, lâvlar, birikmeler, buzullaşma, vb. vakalar sonucunda da karaların yükü artmakta ve ağırlaşarak ya da iç kuvvetlerin etkisiyle çökmektedir.
Bu alçalma sonucunda denizler karalara doğru ilerlemekte ve kara parçaları sular altında kalmaktadır. Böyle, deniz seviyesinin yükselmesi vakasına da transgresyon ismi verilir.
Epirojenik hareketlere örnek olarak, İskandinav Yarımadası ve Kanada verilebilir. Buzul çağlarında buralarda 1 - 2 km genişliğinde bir buz tabakası vardı. Sonradan buzullar eriyince, karaların üstündeki yük azaldı ve mağmaya doğru gömülen bu kara parçaları yeniden yükselmeye başladı. Bu yükselme, günümüzde de yavaş yavaş devam etmektedir. Epirojenik Hareketlere Örnekler
1. İskandinav yarımadasındaki kalınca buzulların erimesiyle hafifleyen yarımada, her yıl, 5cm.yükselir.
2. Hollanda çevresi alçalır.
3. Tokyo deprem olmadığı süre yılda 2 santimetre çöker.
4. Venedik yılda 4 mm. alçalır.
5. Gröndland ve Antarktika kalınca buzullardan dolayı mantoya gömülmüştür. Türkiye’de Epirojenez:
Anadolu bu hareketlerle, bilhassa Ege ve İç Anadolu 10-15 milyon yıldan bu zamana kadar yükselirken Karadeniz ve Akdeniz havzası Karadeniz ve Akdeniz deniz tabanları çökmekte şu demek oluyor ki bu denizler gittikçe derinleşmektedir.
Türkiye’de yüksek ova ve platoların yaygın olmasının sebebi:
3.süre sonları, 4.süre başlarında Anadolu yarımadasının bütünüyle yükselmesidir. Türkiye’de epirojenez sonucunda;
Anadolu yarım adası yükselirken; çevresindeki Akdeniz, Ege, Karadeniz çanakları ile Ergene havzası alçalmıştır. İç Anadolu Bölgesi yayla görünümünü almıştır.Yükselen İç Anadolu platoları aşama aşama akrsularla yarılmış,akarsu kıyılarında da taraçalar oluşmasına niçin olmuştur. Ayrıca,Şimal Anadolu ve Toros Dağları yükselirken iç bölgelerden gelen akarsularca yarılmış,yarıntılar şimdiki boğaz vadilerimizi ortaya çıkarmıştır.
Toroslar'da ve Karadeniz Dağları'nda yüksek düzlüklerin (Aşınım Platoları) görülmesi bu dağlarımızın epirojenezle aşındıkça yükseldiklerine kanıttır.
YORUMLAR