Göktürk yazıtlarının orijinal ve Türkçe metni. Göktürk yazıtlarının önemi ve açıklamasının yer aldığı yazımız. Günümüz Türkçesiyle Söyleniş...
Göktürk yazıtlarının orijinal ve Türkçe metni. Göktürk yazıtlarının önemi ve açıklamasının yer aldığı yazımız.
Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsan oğlunun üzerine atalarım Bumın Kağan, İstemi Kağan (tahta), oturmuş. Oturarak Türk ulusunun ilini töresini tutuvermiş, düzenleyivermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki ulusu hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı’ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek örgütsüz Göktürk öylece oturuyormuş. Bilgili Kağan imiş, cesur kağan imiş. Buyruğu yine bilgili imiş tabii, cesur imiş tabii. Beyleri de ulusu da doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabii. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece vefat etmiş.
Özgün Metin
Üze kök tengri asra yağız yir kılındukda ikin ara kişi oglı kılınmış. Kişi oglında üze eçüm apam Bumın Kağan İstemi Kağan olurmış. Olurupan Türk budunung ilin törüsin tuta birmiş, iti birmiş. Tört bulung kop yağı ermiş. Sü sülepen tört bulungdakı budunug kop almış, kop baz kılmış. Baş-lıgıg yükündürmiş, tizligig sökürmiş. İlgerü Kadırkan yışka tegi kirü Temir Kapıgka tegi kondurmış. İkin ara idi oksuz työk Türk ança olurur ermiş. Bilge Kağan ermiş, alp kağan ermiş. Buyrukı yime bilge ermiş erinç, alp ermiş erinç. Begleri yime budunı yime tüz ermiş. Anı üçün ilig ança tutmış erinç. İlig tutup törüg itmiş. Özi ança kergek bolmış.
AÇIKLAMASI VE ÖZELLİKLERİ
Göktürkler Döneminde dikilen bu taşlar, Orhun Nehri’nin kıyısında bulundukları için bunlara Orhun Yazıtları da denilir. Bu yazıtlar, taşlar üzerine yazılmış ilk Türk tarihi özelliği taşır. Türk töresi, Türk uygarlığının ilk yazılı belgesidir. Bu taşlardan ilki Kültigin adına ağabeyi Bilge Kağan tarafından 732’de diktirilmiştir. Bu taşta elli yıl süren Çin tutsaklığı ve bu tutsaklıktan kurtulmak için yapılan mücadeleler anlatılır. İkinci taş, Bilge Kağan adına, oğlu tarafından 735’te diktirilmiştir. Burada, Kül Tigin’in ölümünden sonraki olaylar anlatılır. Diğerleriyse Vezir Tonyukuk tarafından bizzat kendi adına 720 – 725’te diktirilmiştir. Kitabelerin yazısı Danimarkalı bilgin Thomsen (Tomsen) tarafındarLİ893’te okunmuştur.
Yazıtlar, 1922 yılında yayımlanmıştır. Yazıtlarda kuvvetli bir söylev üslûbu görülür. Bu taşlardaki sanatkârane üslup Türklerin VIII. yüzyıldan önce de gelişmiş bir edebiyatları olduğunu gösterir. Yazıtlar, sağdan sola doğru yazılan 38 harfli Göktürk abecesiyle yazılmıştır.
Okuduğunuz parça Kül Tigin Yazıtı’nın doğu cephesinden alınmıştır.
Burada Türklerin Çin egemenliğine girişi, yaşadığı sıkıntılarla, bu tutsaklıktan kurtuluşu, destani bir üslupla anlatılmaktadır.
Kitabınıza Bilge Kağan’ın sözlerinden yalnızca bir kısmı alınmıştır. Bu kitabede Bilge Kağan, bir kısmı dağınık hâlde, bir kısmı birbiriyle düşman olarak, bir kısmı Çinlilerin egemenliği altında yaşayan Türk boylarını nasıl bir araya getirdiğini ve güç birliği oluşturduğunu uzun uzun anlatmaktadır. Yeni kurulan Türk devletinin güçlenmesi ve yücelmesi için kardeşi Kültigin ve veziri Tonyokuk’la beraber ne koşullar altında ve kimlerle çarpıştıklarını anlatmaktadır. Bu dönemin sona ermesinden sonra Bilge Kağan’ın bu çalışmaları ve Türk ulusunun geleceği ile ilgili düşüncelerini gelecek kuşaklara da ulaştırmak amacıyla taşlar üzerine yazdırması çok anlamlıdır.
Atatürk’ün içinde bulunduğu durumla Bilge Kağan’ın anlattıkları arasında büyük benzerlikler vardır. Atatürk de dağılma ve özgürlüğünü yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Türk ulusunu bu tehlikeden kurtarmak için bütün varlığıyla uğraşmış ve başarılı olmuştur. Bir önder olarak değişik görüşlerin ortaya çıktığı bir dönemde bu grupları ulusal ülkülerde birleştirmiştir. Ulusal birlik ve bütünlüğünün sağlanması için Anadolu’ya ayak bastığı gün çalışmalara başlamıştır. İki buçuk yıl süren bir uğraş sonunda düşman yurdumuzdan kovulmuştur. Atatürk 1919’un 19 Mayıs’ında başlayan bu uğraşı Söylev’de en ince ayrıntılarına kadar edebî bir üslupla anlatmaktadır.
Bu bakımdan Göktürk Yazıtlarıyla Atatürk’ün büyük söylevi benzerlik göstermektedir. Bilge Kağan”da açıkça gördüğümüz önderlik ve birleştiricilik özelliklerini, onunla aynı konumda olup aynı şartlarla karşılaşan Atatürk’te de görüyoruz.
Kül Tigin Yazıtı, kaplumbağa şeklindeki oyuk bir taş üzerine dikilmiştir. Yazıtın doğu yüzünde 40, kuzey ve güney yüzlerinde on üçer satır vardır.
YORUMLAR