hayız -yzı isim, eskimiş Arapça §ayø Hanımlarda aybaşı. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller hayızdan nifastan kesilmek Kaynak:TD...
hayız -yzı
isim, eskimiş Arapça §ayø
Hanımlarda aybaşı.
Kaynak:TDK
isim, eskimiş Arapça §ayø
Hanımlarda aybaşı.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
hayızdan nifastan kesilmekKaynak:TDK
HAYIZ
Kadının rahiminden belli günlerde kan gelmesi, doğum ya da hastalık söz mevzusu olmaksızın, belli yaşlardaki kadının rahminden belli günlerde gelen kanı ifade eden bir fıkıh terimi
Türkçede "hayız" yerine, âdet, aybaşı, kirlilik, ay hali ve namazsızlık benzer biçimde kelimeler de kullanılır Bir kadının cinsel organından üç türlü kan gelebilir a) Hayız kanı Sıhhatli hanımdan belli yaşlar içinde gelir b) Özür (istihaza) kanı Hanım hastalığı olanlarda görülür c) Lohusalık (nifâs) kanı Doğumdan sonrasında belirli bir süre gelen kandır
Âdet görme, kısaca hayız, bayanı erkekten ayıran özelliklerden birisidir O, anormal ve çirkin bir vaka değil, düzgüsel ve kadının yaratılışının gereği olan naturel bir vakadır İslâm'ın çıkış esnasında câhiliye devri Arapları âdetli hanıma arkadan, Hıristiyanlar önden ilişkide bulunurlardı Yahudiler ve Mecusîler ise, bu şekilde bir hanımdan uzak durular, hatta temizlendikten sonrasında da yedi gün süreyle onlarla bir arada kalmazlar, beraber yiyip, içmezlerdi (Müslim, Hayız, 6; Ebû Dâvûd, tahâre, 102, Nikâh, 46; Faruk Beşer, Hanımlara Hususi İlmihal, İstanbul 1989, s 154, vd)
İslâm, hanıma rûhî ve fizyolojik sorun veren ve onu minik düşüren bu alışkanlıkları yasaklayarak koruyucu bazı hükümler getirdi Kur'ân-ı Kerîm'de şöyleki buyurulur: "Ey Muhammed, sana hanımefendilerin hayız halinden merak ederler De ki: O, hanıma eziyet veren bir haldir Hayız halindeyken kadınlardan uzaklaşın ve temizleninceye kadar da onlara yaklaşmayın Temizlendikten sonrasında onlara Tanrı'ın emrettiği yerden yaklaşın" (el-Bakara;2/222) Hadiste ise şöyleki buyurulur: "Bu hayız, Tanrı'ın Âdem (as)'in kızlarına yazdığı bir şeydir" (Buhârî, Hayz, 1,7, Edâhî, 3, 10; Müslim, Hacc,119,120; Ebû Dâvud, Menâsik, 23) Âdet gören hanımdan tamamen uzak mı kalınacağını soranlara Tanrı elçisi şu cevabı vermiştir: "Cinsel ilişki dışındaki şeyler, düzgüsel zamanlardaki benzer biçimde yapılabilir" (Müslim, Hayz" 16; Nesaî, Tahâret, 18; İbn Mâce, Taharet, 12) Kur'ân da, âdetten "pislik" olarak değil, "eziyet" olarak söz edilmiş, bununla, sıkıntıda bulunan hayızlı hanım korunmak istenmiştir Öteki taraftan Hz Peygamberin eşleriyle dizkapağı ve göbek arası dışındaki düzgüsel ilişkilerini sürdürdüğü bilinmektedir (bk Buhârî, Hayz, 5, Tahâret,175; Dârimî, Tahâret,108) Âdetli kadının temiz olmayan yönü yalnız âdet kanıdır Onun tükrüğü ve teri kirli değildir Pişirdiği yenir ve yiyecek artığı da temizdir Hz Âişe'den (ö 57/676) şöyleki söylediği nakledilmektedir: "Tanrı elçisinin isteği üstüne, ben adetli iken kucağıma yaslanır, Kur'ân okurdu" (Buhârî, Hayz, 2, 3; Müslîm, Hav,15; Nesâî, Tahâret, 173, 174) "Adetli iken, kemikli eti ısırır, sonrasında O'na verirdim Alır ve benim ısırdığım yerden ısırırdı Gene âdetli iken su içtiğim kabı O'na verirdim, alır ve ağzını benim ağzımı koyduğum yere koyar ve içerdi" (Müslim Hayz, 14)
Hanım, âdet görmeye ortalama dokuz yaşlarında adım atar ve ellibeş yaşına kadar devam eder Bu yaşların haricinde cinsel organdan gelecek kan "özür kanı" sayılır Âdet gören hanım artık namaz, oruç, hac benzer biçimde tüm şer'î buyruk ve yasaklara muhatab olur Adam çocuğun ihtilâm olması da aynı neticeleri doğurur Âdet ya da ihtilâm gecikirse, çoğunluk İslâm hukukçularına gore onbeş yaşın bitmesiyle her iki cins erginlik çağına girmiş sayılır
Âdet görmenin üst sınırı için açık bir âyet ya da hadis bulunmadığından İslâm hukukçuları tecrübeye dayanarak değişik yaşlar belirlemişlerdir Ebû Hanîfe'ye (ö 150/767) gore elli beş yaş olan bu sınır, Mâlikilere gore, yetmiş, Hanbelîlere gore ise, elli yaştır Şâfiîler âdetin devam edebileceği süreye bir üst sınırlama getirmemiştir, bu hâlin yaşam boyu sürebileceğini, sadece çoğunlukla altmış iki yaşlarında sona erdiğini belirtmekle yetinmişlerdir (eş-Şürunbülâlî, Merâkû'l Felâh, Mısır 1315, s 23; İbn Kudâme, el-Muğnî, Kahire (ty), I, 363; İbn Âbidîn, Reddü'l-Muhtâr, I, 279 vd
Bununla beraber Hanefilere gore, nâdir de olsa elli beş yaşından sonrasında gelen kan, koyu kırmızı ya da siyah renkte ise tane kanıdır
Günümüz tıp bilimine gore, âdet; kadının ilk âdet kanaması (menarche) ile başlayıp, âdetten kesilene kadar (menepouse) her ay belirli süre devam eden kanamadır Bu; âdet kanaması, aybaşı, kirlenme, meneses, regl benzer biçimde' kelimelerle de anlatılır Türkiye'de ilk âdet görme yaşı 12-14 yaşlarıdır Daha erken de görülebilir En erken görme yaşı dokuz olarak kabul edilir Âdetten kesilme yaşı ise kırkbeş ellidir Sadece son olarak altmış yaşına kadar devam edebilir
Âdetin başlama, bitme ve düzenine tesir icra eden faktörler şunlardır: Şiddetli geçen hastalıklar, kronik (müzmin) hastalıklar, iklim ve çevre değişimleri, korku ve coşku, aşırı bedensel etkinlik, dengesiz zayıflama rejimleri, aşırı hamile kalma isteği ya da hamile kalma korkusu
Âdet kanaması; rahmin en iç tabakası olan endometriumun 27-28 gün süreyle, hormonların tesiri altında gelişip, dördüncü hafta sonunda hormonların kandan çekilmesiyle, bu gelişen tabakanın bozulup dökülmesi vakasıdır Âdet kanı, çoğu zaman bayanı hamile olmadığının emaresidir Âdet kanının içinde bolca oranda doku artığı vardır Akyuvarlar bakımından oldukça zengindir Âdet kanında pıhtılaşma olmaz İçinde bir ekip enzim ve kimyasal maddelerin miktarı artmıştır Genel olarak 3-5 gün devam eder, 28 gün arayla yenilenir Akan kan ortalama 100 gram kadardır Bu sulu kana; üreme yollarındaki akıntılar, bu yolun iç zarlarının döküntüleri ve yabancı mikroplar karıştığı için ağır bir koku verir Bu yüzden kadının bilhassa âdet günlerinde temizliğine dikkat etmesi gereklidir
Hanefî ve Hanbelîlere gore hamile hanım âdet görmez: Zira Evtâs'ta tutsak edilen hanımefendiler için Hz Peygamber (sas) şöyleki buyurmuştur: "Harp esirlerinden hiçbir hamile hanımla, doğuma kadar hamile olmayanlarla da hayız görünceye kadar cinsel temasta bulunulmasın" (Ebû Dâvud, Nikâh, 44; Tirmîzî, Siyer,15; Dârimî, Talâk, 18) Gene, Abdullah b Ömer (ö 73/692) Âdet hâlindeki eşini boşadığı vakit Tanrı elçisi onun hakkında şöyleki buyurdu: "Eşini temiz olduğu günlerde ya da hamile iken boşasın" (eş-Şevkânî, Neylü'l Evtar, VI, 221) Mâlikîler ve son dönemdeki fetvasına gore imâm Şâfiî ise hamile kadının da bazan âdet görebileceğini kabul ederler Onlar, âdetten söz eden âyetin mutlak anlamı ile, âdetîn kadının fıtratından bulunduğunu bildiren bazı haberlere dayanırlar (İbn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid, 1, 51)
Hanefilere gore, hayızın en kısa süresi üç gün üç gecedir Bundan azı özür kanı sayılır "Ortası beş gün, en uzun sûresi ise on gün on gecedir On günü geçen kanamalar özür sayılır Dayandıkları kanıt şu hadistir: "Bekâr ya da dul hanım için en kısa hayız süresi üç gün, en uzun süresi ise on gündür" (ez-Zeylâî, Nasbu'r-Râye, I 191) Şâfiî ve Hanbelilere gore, en kısa süre bigün, bir gece, en uzun süresi ise, altı ya da yedi gündür Mâlikiler, minimum süre için bir sınır belirlemezken, en uzun süreyi kadının durumuna gore otuz güne kadar çıkarırlar (el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', I, 39; İbnü'l-Hümâm, age, I,11; İbn Rüşd, age, I, 48, vd; İbn Kudâme, el-Muğnî, I, 308)
Lohusalığın en kısa süresi için bir sınırlama yoktur En uzun süresi Hanefi ve Hanbelîlere gore kırk gündür Bundan sonrasında lohusa hanımdan gelecek kan özür kanı sayılır
Âdet gören kadının bu hâli, doğum icra eden kadının da lohusalık hali sona erince gusül abdesti alması gerekir (el-Bakara, 2/222; eş-Şevkânî, age, I, 568)
Âdetli ya da lohusa hanıma yasaklanan Şeyler:
1- Namaz kılmak Âdetli ya da lohusa kadının namaz kılması câiz değildir Hz Peygamber (sas), Fâtıma binti Ebî Hubeyş'e "Hayız gördüğün vakit namazı bırak ve hayız hâlin sona erince, kanı temizleyerek guslet ve namaz kıl" buyurmuştur Buhâri'deki rivâyet şöyledir: "Âdetin devam etmiş olduğu sürece namazı bırak, sonrasında boy abdesti al ve namaz kıl" (Buhâri, Hayz, 19, 24, Vüdû, 63; Müslim, Hayz, 62; Ebû Davûd Tâhâret, 109)
Âdetli hanım, kılamadığı namazı kaza etmez, orucu ise kaza etmesi gerekir Hz Âişe şöyleki demiştir: "Biz Rasûlullah (sas) devrinde âdet görüyorduk Namazı kaza etmekle emrolunmadığımız halde, tutmakta zorlandığımız orucu kaza etmekle emrolunuyorduk" (Buhârî, Hayz, 20; Ebfı Dâvud Tahâre,104; Tirmizî, Savm, 67; Nesaî, Hayz,17; Siyâm, 64)
2- Oruç tutmak Âdet gören ya da lohusa olan hanım oruç tutmaz Kanıt yukarıdaki Hz Âişe hadisidir Sadece oruç borcu, onların üstünden düşmez Kaza etmeleri gerekir
3- Tavâf Hz Peygamber, hac esnasında âdet gören Âişe (r anhâ)'ye şöyleki buyurmuştur: "Hayız gördüğün vakit, temizleninceye kadar Beytullah'ı tavaf dışına hacıların yapmış olduğu öteki hac ibadetlerini yap" (Buhârî, hayz,1, 7, Hacc, 71, Edâhî, 3, 10; Müslim, Hacc,119,120; Ebû Davûd, menâsîk, 23)
4- Kur'an-ı Kerîm okumak Mushafa el sürmek ve onu taşımak "Ona (Kur'ân'a) tam olarak temizlenmiş olanlardan başkası el süremez" (el-Vâkıa, 56/79) Hz Peygamber şöyleki buyurmuştur: "İddetli hanım ve cünüp olan, Kur'ân'dan hiçbir şey okuyamaz" (Tirmizî, Tahâre, 98; İbn Mâce, Tahâre, 105)
Hanefilere gore, bir kılıf içindeki Kur'ân'a el sürmek ve taşımak hayızlı ve cünüp için mümkün ve câizdir Gene ilimle uğraşan kimse, tefsir, hadis ve fıkıh kitaplarını zarûret yüzünden elbisesinin yeniyle ya da eliyle tutabilir Kur'ân yapraklarını abdestli çevirmek müstehaptır Gene bu yaprakları okumak için bir kalemle çevirmek de câizdir (ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l İslâmî ve Edilletuh, I, 471)
5- Mescide girmek, orada eğleşmek ve itikâfa çekilmek Hadiste şöyleki buyurulur: "Hiçbir hayızlı ya da cünüp mescide giremez" (İbn Mâce, Tahâre, 92; Dârimî, Vudû',116) Şâfiî ve Hanbelîler, hayızlı ve lohusanın kirletmemek şartıyla mescitten karşıdan karşıya geçmesini câiz görürler Hz Peygamber'in Âişe (r anha)'ye bu şekilde bir izin verdiği nakledilmektedir (Müslîm, Hayz, I1-13; Nesâî, Tahâre, 172, Hayz, 18; İbn Mâce, Tahâre, 120)
6- Cinsel temasta bulunmak ya da göbekle diz kapağı arasını okşamak (istimtâ) Bunu delili âyet ve hadistir Âyette şöyleki buyurulur: " Hayız halinde iken kadınlardan uzaklaşın ve temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın" (el-Bakara, 2/222) Uzaklaşmaktan (İ'tizal) maksat, onlarla cinsel teması bırakmaktır Gene hayızlı hanımıyla ne aşama ilgilenebileceğini soran bir sahabeye Tanrı elçisi şöyleki yanıt vermiştir: "Senin için göbekten üst taraf serbesttir" (eş-Şevkânî, Neylü'l-Evtâı, I, 277)
Hanbelilere gore, göbek-diz içinde cinsel temas haricinde serbesttir Kanıt şu hadistir: "Hayızlı hanıma cinsel temasın haricinde herşeyi yapabilirsiniz" (Müslim, Hayz" 16; Nesaî, Tahâre, 16)
Hanefi, Şâfiî ve Mâlikilere gore hayızlı ya da lohusa olan eşiyle cinsel temasta bulunan adama keffâret gerekmez Sadece tevbe ve istiğfar etmesi gereklidir
7- Boşama Hayız hâlindeki bayanı boşamak câiz değildir Sadece buna karşın boşama geçerlidir, ve bid'î tâlak adını alır Âyette; "Boşayacağınız vakit, eşlerinizi iddetlerine doğru boşayın" buyurulur (et-Talûk, 65/1) Kısaca içinde iddet meşru olan bir sürede boşayın anlamına gelir Şu sebeple, ay hâlinin geri kalan kısmı iddetten sayılamaz Tanrı elçisi, Abdullah b Ömer'e, eşini temizlik günlerinde ya da hamile iken boşamasını bildirmiştir
Kadının rahiminden belli günlerde kan gelmesi, doğum ya da hastalık söz mevzusu olmaksızın, belli yaşlardaki kadının rahminden belli günlerde gelen kanı ifade eden bir fıkıh terimi
Türkçede "hayız" yerine, âdet, aybaşı, kirlilik, ay hali ve namazsızlık benzer biçimde kelimeler de kullanılır Bir kadının cinsel organından üç türlü kan gelebilir a) Hayız kanı Sıhhatli hanımdan belli yaşlar içinde gelir b) Özür (istihaza) kanı Hanım hastalığı olanlarda görülür c) Lohusalık (nifâs) kanı Doğumdan sonrasında belirli bir süre gelen kandır
Âdet görme, kısaca hayız, bayanı erkekten ayıran özelliklerden birisidir O, anormal ve çirkin bir vaka değil, düzgüsel ve kadının yaratılışının gereği olan naturel bir vakadır İslâm'ın çıkış esnasında câhiliye devri Arapları âdetli hanıma arkadan, Hıristiyanlar önden ilişkide bulunurlardı Yahudiler ve Mecusîler ise, bu şekilde bir hanımdan uzak durular, hatta temizlendikten sonrasında da yedi gün süreyle onlarla bir arada kalmazlar, beraber yiyip, içmezlerdi (Müslim, Hayız, 6; Ebû Dâvûd, tahâre, 102, Nikâh, 46; Faruk Beşer, Hanımlara Hususi İlmihal, İstanbul 1989, s 154, vd)
İslâm, hanıma rûhî ve fizyolojik sorun veren ve onu minik düşüren bu alışkanlıkları yasaklayarak koruyucu bazı hükümler getirdi Kur'ân-ı Kerîm'de şöyleki buyurulur: "Ey Muhammed, sana hanımefendilerin hayız halinden merak ederler De ki: O, hanıma eziyet veren bir haldir Hayız halindeyken kadınlardan uzaklaşın ve temizleninceye kadar da onlara yaklaşmayın Temizlendikten sonrasında onlara Tanrı'ın emrettiği yerden yaklaşın" (el-Bakara;2/222) Hadiste ise şöyleki buyurulur: "Bu hayız, Tanrı'ın Âdem (as)'in kızlarına yazdığı bir şeydir" (Buhârî, Hayz, 1,7, Edâhî, 3, 10; Müslim, Hacc,119,120; Ebû Dâvud, Menâsik, 23) Âdet gören hanımdan tamamen uzak mı kalınacağını soranlara Tanrı elçisi şu cevabı vermiştir: "Cinsel ilişki dışındaki şeyler, düzgüsel zamanlardaki benzer biçimde yapılabilir" (Müslim, Hayz" 16; Nesaî, Tahâret, 18; İbn Mâce, Taharet, 12) Kur'ân da, âdetten "pislik" olarak değil, "eziyet" olarak söz edilmiş, bununla, sıkıntıda bulunan hayızlı hanım korunmak istenmiştir Öteki taraftan Hz Peygamberin eşleriyle dizkapağı ve göbek arası dışındaki düzgüsel ilişkilerini sürdürdüğü bilinmektedir (bk Buhârî, Hayz, 5, Tahâret,175; Dârimî, Tahâret,108) Âdetli kadının temiz olmayan yönü yalnız âdet kanıdır Onun tükrüğü ve teri kirli değildir Pişirdiği yenir ve yiyecek artığı da temizdir Hz Âişe'den (ö 57/676) şöyleki söylediği nakledilmektedir: "Tanrı elçisinin isteği üstüne, ben adetli iken kucağıma yaslanır, Kur'ân okurdu" (Buhârî, Hayz, 2, 3; Müslîm, Hav,15; Nesâî, Tahâret, 173, 174) "Adetli iken, kemikli eti ısırır, sonrasında O'na verirdim Alır ve benim ısırdığım yerden ısırırdı Gene âdetli iken su içtiğim kabı O'na verirdim, alır ve ağzını benim ağzımı koyduğum yere koyar ve içerdi" (Müslim Hayz, 14)
Hanım, âdet görmeye ortalama dokuz yaşlarında adım atar ve ellibeş yaşına kadar devam eder Bu yaşların haricinde cinsel organdan gelecek kan "özür kanı" sayılır Âdet gören hanım artık namaz, oruç, hac benzer biçimde tüm şer'î buyruk ve yasaklara muhatab olur Adam çocuğun ihtilâm olması da aynı neticeleri doğurur Âdet ya da ihtilâm gecikirse, çoğunluk İslâm hukukçularına gore onbeş yaşın bitmesiyle her iki cins erginlik çağına girmiş sayılır
Âdet görmenin üst sınırı için açık bir âyet ya da hadis bulunmadığından İslâm hukukçuları tecrübeye dayanarak değişik yaşlar belirlemişlerdir Ebû Hanîfe'ye (ö 150/767) gore elli beş yaş olan bu sınır, Mâlikilere gore, yetmiş, Hanbelîlere gore ise, elli yaştır Şâfiîler âdetin devam edebileceği süreye bir üst sınırlama getirmemiştir, bu hâlin yaşam boyu sürebileceğini, sadece çoğunlukla altmış iki yaşlarında sona erdiğini belirtmekle yetinmişlerdir (eş-Şürunbülâlî, Merâkû'l Felâh, Mısır 1315, s 23; İbn Kudâme, el-Muğnî, Kahire (ty), I, 363; İbn Âbidîn, Reddü'l-Muhtâr, I, 279 vd
Bununla beraber Hanefilere gore, nâdir de olsa elli beş yaşından sonrasında gelen kan, koyu kırmızı ya da siyah renkte ise tane kanıdırGünümüz tıp bilimine gore, âdet; kadının ilk âdet kanaması (menarche) ile başlayıp, âdetten kesilene kadar (menepouse) her ay belirli süre devam eden kanamadır Bu; âdet kanaması, aybaşı, kirlenme, meneses, regl benzer biçimde' kelimelerle de anlatılır Türkiye'de ilk âdet görme yaşı 12-14 yaşlarıdır Daha erken de görülebilir En erken görme yaşı dokuz olarak kabul edilir Âdetten kesilme yaşı ise kırkbeş ellidir Sadece son olarak altmış yaşına kadar devam edebilir
Âdetin başlama, bitme ve düzenine tesir icra eden faktörler şunlardır: Şiddetli geçen hastalıklar, kronik (müzmin) hastalıklar, iklim ve çevre değişimleri, korku ve coşku, aşırı bedensel etkinlik, dengesiz zayıflama rejimleri, aşırı hamile kalma isteği ya da hamile kalma korkusu
Âdet kanaması; rahmin en iç tabakası olan endometriumun 27-28 gün süreyle, hormonların tesiri altında gelişip, dördüncü hafta sonunda hormonların kandan çekilmesiyle, bu gelişen tabakanın bozulup dökülmesi vakasıdır Âdet kanı, çoğu zaman bayanı hamile olmadığının emaresidir Âdet kanının içinde bolca oranda doku artığı vardır Akyuvarlar bakımından oldukça zengindir Âdet kanında pıhtılaşma olmaz İçinde bir ekip enzim ve kimyasal maddelerin miktarı artmıştır Genel olarak 3-5 gün devam eder, 28 gün arayla yenilenir Akan kan ortalama 100 gram kadardır Bu sulu kana; üreme yollarındaki akıntılar, bu yolun iç zarlarının döküntüleri ve yabancı mikroplar karıştığı için ağır bir koku verir Bu yüzden kadının bilhassa âdet günlerinde temizliğine dikkat etmesi gereklidir
Hanefî ve Hanbelîlere gore hamile hanım âdet görmez: Zira Evtâs'ta tutsak edilen hanımefendiler için Hz Peygamber (sas) şöyleki buyurmuştur: "Harp esirlerinden hiçbir hamile hanımla, doğuma kadar hamile olmayanlarla da hayız görünceye kadar cinsel temasta bulunulmasın" (Ebû Dâvud, Nikâh, 44; Tirmîzî, Siyer,15; Dârimî, Talâk, 18) Gene, Abdullah b Ömer (ö 73/692) Âdet hâlindeki eşini boşadığı vakit Tanrı elçisi onun hakkında şöyleki buyurdu: "Eşini temiz olduğu günlerde ya da hamile iken boşasın" (eş-Şevkânî, Neylü'l Evtar, VI, 221) Mâlikîler ve son dönemdeki fetvasına gore imâm Şâfiî ise hamile kadının da bazan âdet görebileceğini kabul ederler Onlar, âdetten söz eden âyetin mutlak anlamı ile, âdetîn kadının fıtratından bulunduğunu bildiren bazı haberlere dayanırlar (İbn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid, 1, 51)
Hanefilere gore, hayızın en kısa süresi üç gün üç gecedir Bundan azı özür kanı sayılır "Ortası beş gün, en uzun sûresi ise on gün on gecedir On günü geçen kanamalar özür sayılır Dayandıkları kanıt şu hadistir: "Bekâr ya da dul hanım için en kısa hayız süresi üç gün, en uzun süresi ise on gündür" (ez-Zeylâî, Nasbu'r-Râye, I 191) Şâfiî ve Hanbelilere gore, en kısa süre bigün, bir gece, en uzun süresi ise, altı ya da yedi gündür Mâlikiler, minimum süre için bir sınır belirlemezken, en uzun süreyi kadının durumuna gore otuz güne kadar çıkarırlar (el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', I, 39; İbnü'l-Hümâm, age, I,11; İbn Rüşd, age, I, 48, vd; İbn Kudâme, el-Muğnî, I, 308)
Lohusalığın en kısa süresi için bir sınırlama yoktur En uzun süresi Hanefi ve Hanbelîlere gore kırk gündür Bundan sonrasında lohusa hanımdan gelecek kan özür kanı sayılır
Âdet gören kadının bu hâli, doğum icra eden kadının da lohusalık hali sona erince gusül abdesti alması gerekir (el-Bakara, 2/222; eş-Şevkânî, age, I, 568)
Âdetli ya da lohusa hanıma yasaklanan Şeyler:
1- Namaz kılmak Âdetli ya da lohusa kadının namaz kılması câiz değildir Hz Peygamber (sas), Fâtıma binti Ebî Hubeyş'e "Hayız gördüğün vakit namazı bırak ve hayız hâlin sona erince, kanı temizleyerek guslet ve namaz kıl" buyurmuştur Buhâri'deki rivâyet şöyledir: "Âdetin devam etmiş olduğu sürece namazı bırak, sonrasında boy abdesti al ve namaz kıl" (Buhâri, Hayz, 19, 24, Vüdû, 63; Müslim, Hayz, 62; Ebû Davûd Tâhâret, 109)
Âdetli hanım, kılamadığı namazı kaza etmez, orucu ise kaza etmesi gerekir Hz Âişe şöyleki demiştir: "Biz Rasûlullah (sas) devrinde âdet görüyorduk Namazı kaza etmekle emrolunmadığımız halde, tutmakta zorlandığımız orucu kaza etmekle emrolunuyorduk" (Buhârî, Hayz, 20; Ebfı Dâvud Tahâre,104; Tirmizî, Savm, 67; Nesaî, Hayz,17; Siyâm, 64)
2- Oruç tutmak Âdet gören ya da lohusa olan hanım oruç tutmaz Kanıt yukarıdaki Hz Âişe hadisidir Sadece oruç borcu, onların üstünden düşmez Kaza etmeleri gerekir
3- Tavâf Hz Peygamber, hac esnasında âdet gören Âişe (r anhâ)'ye şöyleki buyurmuştur: "Hayız gördüğün vakit, temizleninceye kadar Beytullah'ı tavaf dışına hacıların yapmış olduğu öteki hac ibadetlerini yap" (Buhârî, hayz,1, 7, Hacc, 71, Edâhî, 3, 10; Müslim, Hacc,119,120; Ebû Davûd, menâsîk, 23)
4- Kur'an-ı Kerîm okumak Mushafa el sürmek ve onu taşımak "Ona (Kur'ân'a) tam olarak temizlenmiş olanlardan başkası el süremez" (el-Vâkıa, 56/79) Hz Peygamber şöyleki buyurmuştur: "İddetli hanım ve cünüp olan, Kur'ân'dan hiçbir şey okuyamaz" (Tirmizî, Tahâre, 98; İbn Mâce, Tahâre, 105)
Hanefilere gore, bir kılıf içindeki Kur'ân'a el sürmek ve taşımak hayızlı ve cünüp için mümkün ve câizdir Gene ilimle uğraşan kimse, tefsir, hadis ve fıkıh kitaplarını zarûret yüzünden elbisesinin yeniyle ya da eliyle tutabilir Kur'ân yapraklarını abdestli çevirmek müstehaptır Gene bu yaprakları okumak için bir kalemle çevirmek de câizdir (ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l İslâmî ve Edilletuh, I, 471)
5- Mescide girmek, orada eğleşmek ve itikâfa çekilmek Hadiste şöyleki buyurulur: "Hiçbir hayızlı ya da cünüp mescide giremez" (İbn Mâce, Tahâre, 92; Dârimî, Vudû',116) Şâfiî ve Hanbelîler, hayızlı ve lohusanın kirletmemek şartıyla mescitten karşıdan karşıya geçmesini câiz görürler Hz Peygamber'in Âişe (r anha)'ye bu şekilde bir izin verdiği nakledilmektedir (Müslîm, Hayz, I1-13; Nesâî, Tahâre, 172, Hayz, 18; İbn Mâce, Tahâre, 120)
6- Cinsel temasta bulunmak ya da göbekle diz kapağı arasını okşamak (istimtâ) Bunu delili âyet ve hadistir Âyette şöyleki buyurulur: " Hayız halinde iken kadınlardan uzaklaşın ve temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın" (el-Bakara, 2/222) Uzaklaşmaktan (İ'tizal) maksat, onlarla cinsel teması bırakmaktır Gene hayızlı hanımıyla ne aşama ilgilenebileceğini soran bir sahabeye Tanrı elçisi şöyleki yanıt vermiştir: "Senin için göbekten üst taraf serbesttir" (eş-Şevkânî, Neylü'l-Evtâı, I, 277)
Hanbelilere gore, göbek-diz içinde cinsel temas haricinde serbesttir Kanıt şu hadistir: "Hayızlı hanıma cinsel temasın haricinde herşeyi yapabilirsiniz" (Müslim, Hayz" 16; Nesaî, Tahâre, 16)
Hanefi, Şâfiî ve Mâlikilere gore hayızlı ya da lohusa olan eşiyle cinsel temasta bulunan adama keffâret gerekmez Sadece tevbe ve istiğfar etmesi gereklidir
7- Boşama Hayız hâlindeki bayanı boşamak câiz değildir Sadece buna karşın boşama geçerlidir, ve bid'î tâlak adını alır Âyette; "Boşayacağınız vakit, eşlerinizi iddetlerine doğru boşayın" buyurulur (et-Talûk, 65/1) Kısaca içinde iddet meşru olan bir sürede boşayın anlamına gelir Şu sebeple, ay hâlinin geri kalan kısmı iddetten sayılamaz Tanrı elçisi, Abdullah b Ömer'e, eşini temizlik günlerinde ya da hamile iken boşamasını bildirmiştir
YORUMLAR