1919 yılı iç isyanları ile 1920 iç isyanları arasındaki belirgin farklılıklar nedir? Osmanlıdan Günümüze İsyanlar Ayaklanmaları ...
1919 yılı iç isyanları ile 1920 iç isyanları arasındaki belirgin farklılıklar nedir?
Osmanlıdan Günümüze İsyanlar
Ayaklanmaları incelemek netameli bir mevzudur. Fakat hoşa gitmese de bu ülkenin tarihinde yaşanmış ve devletin ve toplumun geleceğinde asla şüphesiz çok negatif etkisinde bırakır yaratmış bir mevzudur. İsyanın haklı bir sebebi olması imkansız.
Aslında isyanın bir çok sebebi olmakla birlikte özünde bir insan ya da insan topluluğunun kurulu devlet nizamına baş kaldırmasının bedeli ağırdır. İnsanlar bunun riskini göze alarak devlete karşı geliyorlarsa bununda bir sosyolojik sebebi vardır. Bunların en başlangıcında, ekonomik ve toplumsal temellere dayanan isyanların sonucu terördür.
İsyan olaylarının arkasında kesinlikle dış güçlerin tesir ve desteği vardır. Bu desteği elde eden dış ve iç etkenlerin çıkarları ile isyancı grubun çıkarları örtüştüğü için isyan hadisesi meydana gelir, taban bulur ve toplumda ses getirir. Aksi takdirde vaka bir kolay kanunsuz ve adi zabıta vakası haline dönüşür.
Ayaklanma insanoğlunun aslında doğuştan yatkın olduğu bir vakadır.Bireylerin içinde yaşamış olduğu toplumsal vakalar ekonomik, ideolojik, dinsel ve toplumsal farklılıklar bu benzer biçimde isyanların sebepleri olabilir.
Devlet sistemi bu tarz şeyleri ortadan kaldırabildiği oranda isyan vakası ile karşılaşmaz.
Osmanlı İmparatorluğunun karşılaşmış olduğu 43 ayaklanmanın en önemlisi Celali İsyanlarıdır. Bu bir seri devam eden devletin adaletsizliğine, keyfiliğine ve merkezi otoritenin zayıflamasından doğan boşluğun doldurulmasına yönelik hem hanedana ve hem de çevresindeki kitlelere ya da bir tarikatın kendisini kabul ettirmeye yönelik çabası olarak düşünülebilir.
Bu isyanlar şunlardır:
Ayaklanmalar ve Tarihleri1. İzmir Oğlu Cüneyt Bey ayaklanması / 1414
2. Anadolu'da Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal ayaklanması / 1420
3. Rumeli'de Şeyh Bedrettin ayaklanması / 1420
4. Ufak Mustafa ayaklanması / 1423
5. Candaroğlu İsfendiyar Bey ayaklanması / 1424
6. Karamanoğulları ayaklanması / 1444
7. Şahkulu ayaklanması / 1511
8. Mısırda Hain Ahmet ayaklanması / 1524
9. İstanbul'da Yeniçeri ayaklanması / 1525
10. Celali ayaklanması / 1500-1609
11. Genç Osman'a karşı Yeniçeri, Sipahi ayaklanması / 1622
12. Anadolu'da Abaza Paşa ayaklanması / 1622
13. Balıkesir bölgesinde Cennetoğlu ayaklanması 1624
14. Tokat bölgesinde Hüsrev Paşa ayaklanması / 1632
15. İstanbul'da zorbaların saray baskını / 1632
16. Balıkesir bölgesinde İlyas Paşa ayaklanması / 1632
17. Lübnan bölgesinde Dürzi emiri Manoğlu / 1635
18. Sivas bölgesinde Vardar Ali Paşa ayaklanması / 1648
19. Sultanahmet vakası ve Sipahi ayaklanması / 1648
20. Anadolu'da Haydaroğlu Mehmet bey ayaklanması / 1649
21. Gürcü Nebi ayaklanması / 1649
22. Yeniçeri, Sipahi ayaklanması (Vak'a-i Vakvakıyye) / 1656
23. Halep Valisi Abaza Hasan Paşa ayaklanması / 1658
24. Eflak ayaklanması / 1659
25. Edirne Vakası ve Ordunun İstanbul üstüne adım atması / 1703
26. Patrona Halil ayaklanması / 1730
27. İstanbul'da bulunan Arnavutların ayaklanması / 1731
28. Rumeli'de Pazvantoğlu ayaklanması / 1797
29. Sırbistan ayaklanması / 1806
30. Kabakçı Mustafa Paşa ayaklanması / 1807
31. Alemdar Vakası (Yeniçeri ayaklanması) / 1808
32. Mora ayaklanması 1808
33. Tepedelenli Ali Paşa ayaklanması (Yanya ayaklanması) / 1821-1822
34. Sakız Adası ayaklanması / 1822
35. Mısır'da Mehmet Ali Paşa ayaklanması / 1832
36. Epir ve Taselya ayaklanmaları / 1854
37. Girit ayaklanması / 1866
38. Hersek ayaklanması / 1875
39. Bulgar ayaklanması / 1876
40. Makedonya ayaklanması / 1902
41. Adana vakası (Ermeni ayaklanması) / 1909
42. Otuzbir Mart vakası-Harekat Ordusunun İstanbul'a yürüyüşü / 1909
43. Arnavutluk ayaklanması / 1910
Türk İstikal Harbi esnasında meydana gelen ayaklanmalar
İstiklal harbinde karşılaştığımız isyanların ortak özelliği, vatanı koruyacak bir ordunun olmamasını fırsat bilen iç ve dış destekli çıkar gruplarının, Padişah zaafından istifade etmesidir. Propaganda bu isyanların çıkmasında etkili olmuştur.ülke üstünde emelleri olan dış güçlerden Yunanlılar ve İngilizlerin destek ve teşvikleri etkilidir.
Bu isyanlar şunlardır:
1. Ali Batı ayaklanması / 11 Mayıs-18 Ağustos 1919
2. Ali Galip Vakası / 20 Ağustos-15 Eylül 1919
3. Birinci Bozkır ayaklanması / 29 Eylül-4 Ekim 1919
4. İkinci Bozkır ayaklanması / 20 Ekim-4 Kasım 1919
5. Kızıl kuyu vakası - Apa çarpışması - Dinek çarpışması
6. Şeyh Eşref ayaklanması / 26 Ekim-24 Aralık 1919
7. Ahmet Anzavur ayaklanması / 16 Şubat-16 Nisan 1920
8. Birinci Düzce ayaklanması / 19 Nisan-31 Mayıs 1920
9. İkinci Düzce ayaklanması / 19 Temmuz-23 Eylül1920
10. Kuvay-ı İnzibatiye Harekatı
11. 3'ncü Ahmet Anzavur ayaklanması / 10 Mayıs-22 Mayıs 1920
12. Birinci Yozgat ayaklanması / 15 Mayıs-21 Ağustos 1920
13. İkinci Yozgat ayaklanması / 5 Eylül-30 Aralık 1920
14. Zile ayaklanması / 25 Mayıs-21 Haziran 1920
15. Aynacıoğulları ayaklanması
16. Ulusal Aşiretin ayaklanması / 1 Haziran-8 Eylül 1920
17. Cemil Çeto vakası / 20 Mayıs-7 Haziran 1920
18. İnegöl vakası / 20 Temmuz-20 Ağustos 1920
19. Çopur Musa vakası / 21 Temmuz-30 Temmuz 1920
20. Kula vakası / 27-28 Haziran 1920
21. Konya ayaklanması / 2 Ekim-22 Kasım 1920
22. Demirci Mehmet Efe ayaklanması / 1-30 Aralık 1920
23. Çerkez Etem ayaklanması / 27 Aralık -23 Ocak 1921
24. Koçkiri ayaklanması 6 Mart- 17 Haziran 1921
25. Pontus ayaklanması / 9 Aralık 1919'da başladı, 1922'de sonlandı.
Cumhuriyet Döneminde meydana gelen ayaklanmalar
Cumhuriyetin ilanından sonrasında karşılaştığımız isyanların özelliği ise; kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti Devletini zaafa uğratmak, bilhassa “Kürt†ayrılıkçı hareketlerinin artmasıdır. Türkler ile Kürtlerin kardeş kavimler bulunduğunu ve Orta Asya'dan bu topraklara beraber gelip yurt edindiklerini söylesek de bunu büyük bir yanılgı ve ideolojik saplantı içinde olan Kürt militanlarına kabul ettirmek mümkün değildir. Kürt isyanlarının ortak özelliği daima Yunan ile ortaklık halinde olması ve Yunan çıkarlarını destekleyip kolaylaştıracak hadiselerde bu isyanlarla karşılaştığımızı görüyoruz.
Cumhuriyetin ilanından sonrasında karşılaştığımız isyanlar şunlardır:
1. Nasturi ayaklanması / 7 Ağustos-28 Eylül 1924
2. Şeyh Sait ayaklanması / 13 Şubat-31 Mayıs 1925
3. Raçkotan ve Raman'da tedip Harekatı / 9-12 Ağustos 1925
4. Sason ayaklanması / 1925-1937
5. Ağrı ayaklanması / 16 Mayıs-17 Haziran 1926
6. Koçuşağı ayaklanması / 7 Ekim-30 Kasım 1926
7. Mutki ayaklanması / 26 Mayıs-25 Ağustos 1927
8. İkinci Ağrı ayaklanması / 13 Eylül-20 Eylül 1927
9. Bicar Aşiretine tenkil Harekatı / 7 Ekim-17 Kasım 1929
10. Asi Resul ayaklanması / 22 Mayıs-3 Ağustos 1929
11. Tendürek Harekatı / 14 Eylül-27 Eylül 1929
12. Mardin Savur Tenkil Harekatı / 26 Mayıs-9 Haziran 1930
13. Zeylan ayaklanması / 20 Haziran-5 Eylül 1930
14. Oraman ayaklanması / 16 Temmuz-10 Ekim 1930
15. üçüncü Ağrı Harekatı / 7-14 Eylül 1930
16. Pülümür Harekatı / 8 Ekim-14 Kasım 1930
17. Menemen Vakası / 23 Aralık 1930
18. Tunceli tedip Harekatı / 1937-1938
19. PKK / Kurultay Gel / 14 Ağustos 1984-
İsyanlarla uğraşacak meşru otorite Devlettir. Devletin biçimi ve niteliği, kurulurken kabul edilen bazı müessese ilkeleri ile tescil edilmiştir. Bunlar Türkiye Cumhuriyeti için şunlardır:
Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir.Devamı için:
Tek vatan toprağı esas alınmıştır.
Tek bir bayrak ve tek bir ulusal marş ve tek bir başkent vardır.
Sebep: İç başlık
R.T.ü.K hakkında bilgi verir misiniz?
Bilgi nedir, bilginin anlamı hakkında bilgi verir misiniz?
Atletizm hakkında bilgi verir misiniz?
Bu bildiri 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
Ayaklanmaları incelemek netameli bir mevzudur. Fakat hoşa gitmese de bu ülkenin tarihinde yaşanmış ve devletin ve toplumun geleceğinde asla şüphesiz çok negatif etkisinde bırakır yaratmış bir mevzudur. İsyanın haklı bir sebebi olması imkansız.
Aslında isyanın bir çok sebebi olmakla birlikte özünde bir insan ya da insan topluluğunun kurulu devlet nizamına baş kaldırmasının bedeli ağırdır. İnsanlar bunun riskini göze alarak devlete karşı geliyorlarsa bununda bir sosyolojik sebebi vardır. Bunların en başlangıcında, ekonomik ve toplumsal temellere dayanan isyanların sonucu terördür.
İsyan olaylarının arkasında kesinlikle dış güçlerin tesir ve desteği vardır. Bu desteği elde eden dış ve iç etkenlerin çıkarları ile isyancı grubun çıkarları örtüştüğü için isyan hadisesi meydana gelir, taban bulur ve toplumda ses getirir. Aksi takdirde vaka bir kolay kanunsuz ve adi zabıta vakası haline dönüşür.
Ayaklanma insanoğlunun aslında doğuştan yatkın olduğu bir vakadır.Bireylerin içinde yaşamış olduğu toplumsal vakalar ekonomik, ideolojik, dinsel ve toplumsal farklılıklar bu benzer biçimde isyanların sebepleri olabilir.
Devlet sistemi bu tarz şeyleri ortadan kaldırabildiği oranda isyan vakası ile karşılaşmaz.
Osmanlı İmparatorluğunun karşılaşmış olduğu 43 ayaklanmanın en önemlisi Celali İsyanlarıdır. Bu bir seri devam eden devletin adaletsizliğine, keyfiliğine ve merkezi otoritenin zayıflamasından doğan boşluğun doldurulmasına yönelik hem hanedana ve hem de çevresindeki kitlelere ya da bir tarikatın kendisini kabul ettirmeye yönelik çabası olarak düşünülebilir.
Bu isyanlar şunlardır:
Ayaklanmalar ve Tarihleri1. İzmir Oğlu Cüneyt Bey ayaklanması / 1414
2. Anadolu'da Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal ayaklanması / 1420
3. Rumeli'de Şeyh Bedrettin ayaklanması / 1420
4. Ufak Mustafa ayaklanması / 1423
5. Candaroğlu İsfendiyar Bey ayaklanması / 1424
6. Karamanoğulları ayaklanması / 1444
7. Şahkulu ayaklanması / 1511
8. Mısırda Hain Ahmet ayaklanması / 1524
9. İstanbul'da Yeniçeri ayaklanması / 1525
10. Celali ayaklanması / 1500-1609
11. Genç Osman'a karşı Yeniçeri, Sipahi ayaklanması / 1622
12. Anadolu'da Abaza Paşa ayaklanması / 1622
13. Balıkesir bölgesinde Cennetoğlu ayaklanması 1624
14. Tokat bölgesinde Hüsrev Paşa ayaklanması / 1632
15. İstanbul'da zorbaların saray baskını / 1632
16. Balıkesir bölgesinde İlyas Paşa ayaklanması / 1632
17. Lübnan bölgesinde Dürzi emiri Manoğlu / 1635
18. Sivas bölgesinde Vardar Ali Paşa ayaklanması / 1648
19. Sultanahmet vakası ve Sipahi ayaklanması / 1648
20. Anadolu'da Haydaroğlu Mehmet bey ayaklanması / 1649
21. Gürcü Nebi ayaklanması / 1649
22. Yeniçeri, Sipahi ayaklanması (Vak'a-i Vakvakıyye) / 1656
23. Halep Valisi Abaza Hasan Paşa ayaklanması / 1658
24. Eflak ayaklanması / 1659
25. Edirne Vakası ve Ordunun İstanbul üstüne adım atması / 1703
26. Patrona Halil ayaklanması / 1730
27. İstanbul'da bulunan Arnavutların ayaklanması / 1731
28. Rumeli'de Pazvantoğlu ayaklanması / 1797
29. Sırbistan ayaklanması / 1806
30. Kabakçı Mustafa Paşa ayaklanması / 1807
31. Alemdar Vakası (Yeniçeri ayaklanması) / 1808
32. Mora ayaklanması 1808
33. Tepedelenli Ali Paşa ayaklanması (Yanya ayaklanması) / 1821-1822
34. Sakız Adası ayaklanması / 1822
35. Mısır'da Mehmet Ali Paşa ayaklanması / 1832
36. Epir ve Taselya ayaklanmaları / 1854
37. Girit ayaklanması / 1866
38. Hersek ayaklanması / 1875
39. Bulgar ayaklanması / 1876
40. Makedonya ayaklanması / 1902
41. Adana vakası (Ermeni ayaklanması) / 1909
42. Otuzbir Mart vakası-Harekat Ordusunun İstanbul'a yürüyüşü / 1909
43. Arnavutluk ayaklanması / 1910
Türk İstikal Harbi esnasında meydana gelen ayaklanmalar
İstiklal harbinde karşılaştığımız isyanların ortak özelliği, vatanı koruyacak bir ordunun olmamasını fırsat bilen iç ve dış destekli çıkar gruplarının, Padişah zaafından istifade etmesidir. Propaganda bu isyanların çıkmasında etkili olmuştur.ülke üstünde emelleri olan dış güçlerden Yunanlılar ve İngilizlerin destek ve teşvikleri etkilidir.
Bu isyanlar şunlardır:
1. Ali Batı ayaklanması / 11 Mayıs-18 Ağustos 1919
2. Ali Galip Vakası / 20 Ağustos-15 Eylül 1919
3. Birinci Bozkır ayaklanması / 29 Eylül-4 Ekim 1919
4. İkinci Bozkır ayaklanması / 20 Ekim-4 Kasım 1919
5. Kızıl kuyu vakası - Apa çarpışması - Dinek çarpışması
6. Şeyh Eşref ayaklanması / 26 Ekim-24 Aralık 1919
7. Ahmet Anzavur ayaklanması / 16 Şubat-16 Nisan 1920
8. Birinci Düzce ayaklanması / 19 Nisan-31 Mayıs 1920
9. İkinci Düzce ayaklanması / 19 Temmuz-23 Eylül1920
10. Kuvay-ı İnzibatiye Harekatı
11. 3'ncü Ahmet Anzavur ayaklanması / 10 Mayıs-22 Mayıs 1920
12. Birinci Yozgat ayaklanması / 15 Mayıs-21 Ağustos 1920
13. İkinci Yozgat ayaklanması / 5 Eylül-30 Aralık 1920
14. Zile ayaklanması / 25 Mayıs-21 Haziran 1920
15. Aynacıoğulları ayaklanması
16. Ulusal Aşiretin ayaklanması / 1 Haziran-8 Eylül 1920
17. Cemil Çeto vakası / 20 Mayıs-7 Haziran 1920
18. İnegöl vakası / 20 Temmuz-20 Ağustos 1920
19. Çopur Musa vakası / 21 Temmuz-30 Temmuz 1920
20. Kula vakası / 27-28 Haziran 1920
21. Konya ayaklanması / 2 Ekim-22 Kasım 1920
22. Demirci Mehmet Efe ayaklanması / 1-30 Aralık 1920
23. Çerkez Etem ayaklanması / 27 Aralık -23 Ocak 1921
24. Koçkiri ayaklanması 6 Mart- 17 Haziran 1921
25. Pontus ayaklanması / 9 Aralık 1919'da başladı, 1922'de sonlandı.
Cumhuriyet Döneminde meydana gelen ayaklanmalar
Cumhuriyetin ilanından sonrasında karşılaştığımız isyanların özelliği ise; kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti Devletini zaafa uğratmak, bilhassa “Kürt†ayrılıkçı hareketlerinin artmasıdır. Türkler ile Kürtlerin kardeş kavimler bulunduğunu ve Orta Asya'dan bu topraklara beraber gelip yurt edindiklerini söylesek de bunu büyük bir yanılgı ve ideolojik saplantı içinde olan Kürt militanlarına kabul ettirmek mümkün değildir. Kürt isyanlarının ortak özelliği daima Yunan ile ortaklık halinde olması ve Yunan çıkarlarını destekleyip kolaylaştıracak hadiselerde bu isyanlarla karşılaştığımızı görüyoruz.
Cumhuriyetin ilanından sonrasında karşılaştığımız isyanlar şunlardır:
1. Nasturi ayaklanması / 7 Ağustos-28 Eylül 1924
2. Şeyh Sait ayaklanması / 13 Şubat-31 Mayıs 1925
3. Raçkotan ve Raman'da tedip Harekatı / 9-12 Ağustos 1925
4. Sason ayaklanması / 1925-1937
5. Ağrı ayaklanması / 16 Mayıs-17 Haziran 1926
6. Koçuşağı ayaklanması / 7 Ekim-30 Kasım 1926
7. Mutki ayaklanması / 26 Mayıs-25 Ağustos 1927
8. İkinci Ağrı ayaklanması / 13 Eylül-20 Eylül 1927
9. Bicar Aşiretine tenkil Harekatı / 7 Ekim-17 Kasım 1929
10. Asi Resul ayaklanması / 22 Mayıs-3 Ağustos 1929
11. Tendürek Harekatı / 14 Eylül-27 Eylül 1929
12. Mardin Savur Tenkil Harekatı / 26 Mayıs-9 Haziran 1930
13. Zeylan ayaklanması / 20 Haziran-5 Eylül 1930
14. Oraman ayaklanması / 16 Temmuz-10 Ekim 1930
15. üçüncü Ağrı Harekatı / 7-14 Eylül 1930
16. Pülümür Harekatı / 8 Ekim-14 Kasım 1930
17. Menemen Vakası / 23 Aralık 1930
18. Tunceli tedip Harekatı / 1937-1938
19. PKK / Kurultay Gel / 14 Ağustos 1984-
İsyanlarla uğraşacak meşru otorite Devlettir. Devletin biçimi ve niteliği, kurulurken kabul edilen bazı müessese ilkeleri ile tescil edilmiştir. Bunlar Türkiye Cumhuriyeti için şunlardır:
Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir.Devamı için:
Tek vatan toprağı esas alınmıştır.
Tek bir bayrak ve tek bir ulusal marş ve tek bir başkent vardır.
YORUMLAR