İp ve iplik nedir? İp ve iplik ile ilgili olarak ansiklopedik bilgilerin mevcut olduğu yazımız. İplik hangi maddeden nasıl yapılır? Kendir...
İp ve iplik nedir? İp ve iplik ile ilgili olarak ansiklopedik bilgilerin mevcut olduğu yazımız. İplik hangi maddeden nasıl yapılır?
Kendirden, kenevirden bükülmüş ince sicimlerin yeniden bir arada bükülmesiyle meydana gelen uzun, kalınca maddeye «ip» denir. İpin daha kalını «urgan»; en kalını da «halat» tır. «İplik» ise pamuk, keten, ipek, yün gibi maddelerden meydana getirilen ince bir teldir, «tire» de denir; bez, kumaş dokumaya, bunları dikmeye yarar.
İnsanlar, çok eski çağlardan beri, keten, kenevir gibi bitkilerin tel (lif)lerinden ip ve iplik yapmasını biliyorlardı. Eski insanlar, yaptıkları ip ve iplikleri ya balık oltası olarak kullanırlar, ya da bunlarla balık ağı örerler, kaba bezler dokurlardı.
XIX. yüzyıla kadar, iplik, ibrişim, kınnap, ip, sicim, urgan, halat gibi çeşitli kalınlıklardaki teller, gerek yün, tiftik, ipek, deve tüyü gibi hayvansal tellerden, gerekse keten, kenevir, Hint keneviri (jüt), pamuk, alfa gibi bitkisel tellerden elle yapılırdı. O zamanlar bu iş için öreke, çıkrık gibi araçlar kullanılırdı. XIX. yüzyılda, endüstrinin gelişmesi sayesinde, bu maddeler iplikhanelerdeki, ip ve halat fabrikalarındaki makinelerde yapılmaya başlanmıştır.
Bugün, hayvansal olsun, bitkisel olsun bütün tel çeşitleri iplik ve ip haline getirilmesi için, fabrikalarda cinslerine göre türlü işlemlerden geçirilmektedir. Bu işlemlerin başında ip ve iplik ham maddelerinin temizlenmesi işi gelir. Sonra ham maddelerin telleri ayrılır, makinelerle, yan yana dizilir. Bu ilk işlem sonunda kaba bir tel demeti elde edilir. Bu demetler istenilen şekilde derlenip toplandıktan sonra büyük balyalar halinde ip ve halat fabrikalarına getirilir.
Ham maddelerden, yün, tiftik, pamuk, keten, ipek gibi telleri ince olanlar iplik yapımı için, âdı kenevir, Hint keneviri, Manila keneviri, Hindistan cevizi, Çin keneviri gibi telleri kaba olanlar da siçim, ip, halat yapımında kullanılır.
Fabrikalara getirilen ham madde telleri önce hallaç pamuğu gibi atılır, tabakalar halinde toplanır. Sonra bunların üzerine yağ serpilir, makinelerle taranır. Taranmış teller, uc uca gelmiyecek şekilde, tezgâhlara gider. Burada, taraktan çıkan karışık tellerden daha düzgün tel şeritleri elde edilir. Sonra tel şeritleri demetler halinde birbiri üzerine konur, başka makinelerde, kalınlıkları aşağı yukarı aynı olan iplikler şekline sokulur. Bu iplikler, bükme makinelerinde bir kat bükülüp bobinlere sarıldıktan sonra piyasaya sürülmek üzere hazırlanmış olur.
Sicim, ip, urgan, halat gibi kalın maddeler, hep iplik haline getirilmiş bu ince tellerin, birçoğu bîr araya getirilip üçleme, dörtleme yolu ile istenilen kalınlığa göre bükülmesiyle elde edilir. Yalnız bu bükülme işleminde büküm yönü daima bir önceki büküm yönünün aksine gelecek şekilde ayarlanır.
İpler, halatlar, bütün işlemler tamamlandıktan sonra, dış etkilere karşı dayanıklı olabilmeleri, rutubetten çürümemeleri için bazı kimyasal maddelere batırılır.
Halat en çok denizcilikte, gemicilikte; urganla ip yapılardaki makaralarda, çıkrıklarda; sicimle kınnap da daha çok, günlük ihtiyaçlarda kullanılır
YORUMLAR