İpek , İpekböceğinin ürettiği yumuşak, parlak bir liftir. İpekböceği bir tırtıldır ve bu lifi kendine koza örmek için üretir. İnsanl...
İpek, İpekböceğinin ürettiği yumuşak, parlak bir liftir. İpekböceği bir tırtıldır ve bu lifi kendine koza örmek için üretir. İnsanlar bu liften iplik yapar ve kumaş dokurlar.
İpek çok sağlamdır. Boyanınca da çok gösterişli olur. Bazen ipeğe başka lifler karıştırılarak döşemelik ve perdelik kumaşlar yapılır. İpek dokumacılığı bundan 4.600 yıl önce Çin'de başladı. 16. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında İtalya ve Fransa'da büyük gelişme gösterdi. İpek en çok dut ipekböceğinden elde edilir. Bu böceğin dişisi 200-500 yumurta bıraktıktan sonra ölür. Yumurtalardan çıkan minik tırtıllar dut yaprağıyla beslenir. Hızla büyüyerek 20-30 günde 7-8 santimetreyi bulur. Büyümesi tamamlanınca yemeyi bırakır ve incecik ipek liften çevresine bir koza örer. İnsanlar ipek elde etmek için üretme çiftliklerinde ipek böcekçiliği yaparlar. Yırtılarak zarar görmesine mani olmak için ipekböceğinin içinden çıkabileceği kadar gelişmesini beklemeden kozalar kaynatılır. Ardından ipek elle ya da makinelerle çözülerek çile haline getirilir. Bir kozadan 450 ile 900 metre arasında kesiksiz iplik çıkabilir. Bu iplikler tezgahlarda dokunarak kumaş yapılır.
İpek güzel görünüşlü, yumuşak, parlak ve dayanıklı olup, kolaylıkla ve iyi boya tuttuğu için daha da güzelleştirilebilen hayvansal lı bir liftir. İpek liflerin kraliçesi olarak bilinir. 4000 yılı aşkın bir süreden beri, insanların ekonomik hayatında önemli bir rol oynamakta olan ipek, yıllarboyu Çin, Hindistan, Taşkent, Bağdat, Şam ve İstanbul'dan geçen ipek yolunu takiben Avrupa'ya taşınmıştır. Bu zaman zarfında ipek altından daha değerli bir ürün olarak alıcı bulmuştur. ülkemiz coğrafi yeri ve iklimi bakımından ipekböceği ve dut ağacı yetiştirilmesine uygun ülkelerden biridir. Trakya, Marmara, Ege, Akdeniz, bölgelerinde bulunan bazı iller ile Amasya, Diyarbakır, Hatay yöreleri ipekböcekçiliğinin yayılmış olduğu alanlardır.
İpek çok sağlamdır. Boyanınca da çok gösterişli olur. Bazen ipeğe başka lifler karıştırılarak döşemelik ve perdelik kumaşlar yapılır. İpek dokumacılığı bundan 4.600 yıl önce Çin'de başladı. 16. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında İtalya ve Fransa'da büyük gelişme gösterdi. İpek en çok dut ipekböceğinden elde edilir. Bu böceğin dişisi 200-500 yumurta bıraktıktan sonra ölür. Yumurtalardan çıkan minik tırtıllar dut yaprağıyla beslenir. Hızla büyüyerek 20-30 günde 7-8 santimetreyi bulur. Büyümesi tamamlanınca yemeyi bırakır ve incecik ipek liften çevresine bir koza örer. İnsanlar ipek elde etmek için üretme çiftliklerinde ipek böcekçiliği yaparlar. Yırtılarak zarar görmesine mani olmak için ipekböceğinin içinden çıkabileceği kadar gelişmesini beklemeden kozalar kaynatılır. Ardından ipek elle ya da makinelerle çözülerek çile haline getirilir. Bir kozadan 450 ile 900 metre arasında kesiksiz iplik çıkabilir. Bu iplikler tezgahlarda dokunarak kumaş yapılır.
İpek güzel görünüşlü, yumuşak, parlak ve dayanıklı olup, kolaylıkla ve iyi boya tuttuğu için daha da güzelleştirilebilen hayvansal lı bir liftir. İpek liflerin kraliçesi olarak bilinir. 4000 yılı aşkın bir süreden beri, insanların ekonomik hayatında önemli bir rol oynamakta olan ipek, yıllarboyu Çin, Hindistan, Taşkent, Bağdat, Şam ve İstanbul'dan geçen ipek yolunu takiben Avrupa'ya taşınmıştır. Bu zaman zarfında ipek altından daha değerli bir ürün olarak alıcı bulmuştur. ülkemiz coğrafi yeri ve iklimi bakımından ipekböceği ve dut ağacı yetiştirilmesine uygun ülkelerden biridir. Trakya, Marmara, Ege, Akdeniz, bölgelerinde bulunan bazı iller ile Amasya, Diyarbakır, Hatay yöreleri ipekböcekçiliğinin yayılmış olduğu alanlardır.
İpek
İpekböceği kozaları çözülerek çıkarılan ve sonradan iplik durumuna getirilip kumaş dokunan çok ince, parlak tel. İpekböceği, ipek elde etmek amacıyla ilk kez Çin'de yetiştirilmiştir. Daha sonra onlardan Hintliler öğrendiler. İ.S. 6. yüzyılda Çin'den getirilen ipekböceği yumurtalarıyla Bizans'ta ve sonra da Rum İmparatorluğu'nun başka bölgelerinde ipekböceği yetiştirilmeye başlandı. Böcek önce Yunanistan'a, oradan Sicilya'ya ve İtalya'ya, 8. yüzyılda da Batı Avrupaya geçti. İpek ipliğinin yapılışı birçok evreden geçer. Önce kozalar kaynar su dolu bir kazana doldurulup çalı süpürgesiyle vurularak ipeğin serbest ucu bulunur, sonra çırpılmış kozalar 90°C sıcaklıkta suyla dolu bakır bir tekneye geçirilir ve kozalardan çıkan iplikler tek bir tel hâlinde birleştirilir. Bu nedenle çözülecek koza sayısı, elde edilmek istenen telin kalınlığına göre ayarlanır. Bu teller ince bir haddeden geçirilerek birbirlerine yapışmaları sağlanır, çeşitli işlemlerle iyice kaynaştırılır, çıkrığa sarılarak çile hâline getirilir. Elde edilen bu ipliğe "ham ipek" denir. Buraya kadar yapılan işlemler de iplik çekme evresini oluşturur. Bundan sonra çıkrıkla bükme evresi gelir. Bu evrede ham ipek ipliği düzgün iplik hâline getirilir, pisliklerinden temizlenir ve direncini artırmak için gerekli büküm verilir. Elde edilen ipeğe "işlenmiş ipek" denir. Temizlenme derecesine göre çeşitli yumuşaklıkta ipekler elde edilir. İplikler son olarak kalınlaştırmak, ağırlığını artırmak ve dokunmasını kolaylaştırmak amacıyla başka bir maddeyle kaplanır. Bugün dünya ham ipek üretiminin %90'ını Uzak Doğu (Japonya, Çin, Kore, Çinhindi) sağlar. Avrupa'da üretim 19. yüzyılın sonundan beri sürekli gerilemiştir. İpek sanayii ise Japonya ve ABD'de gelişmiştir. Eskiden beri sınırlı olan ipek üretimi, çeyrek yüzyıldan beri yapay ve sentetik dokumaların rekabetiyle giderek gerilemektedir. Türkiye'de ipek dokumacılığının tarihi oldukça eskidir. 15. ve 18. yüzyıllar arasında Bursa, ipek dokumacılığında kalite açısından dünyada en önde geliyordu. 19. yüzyıldaki sanayi devrimi nedeniyle Bursa ipekçiliği eski önemini kaybetti.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
İpekböceği kozaları çözülerek çıkarılan ve sonradan iplik durumuna getirilip kumaş dokunan çok ince, parlak tel. İpekböceği, ipek elde etmek amacıyla ilk kez Çin'de yetiştirilmiştir. Daha sonra onlardan Hintliler öğrendiler. İ.S. 6. yüzyılda Çin'den getirilen ipekböceği yumurtalarıyla Bizans'ta ve sonra da Rum İmparatorluğu'nun başka bölgelerinde ipekböceği yetiştirilmeye başlandı. Böcek önce Yunanistan'a, oradan Sicilya'ya ve İtalya'ya, 8. yüzyılda da Batı Avrupaya geçti. İpek ipliğinin yapılışı birçok evreden geçer. Önce kozalar kaynar su dolu bir kazana doldurulup çalı süpürgesiyle vurularak ipeğin serbest ucu bulunur, sonra çırpılmış kozalar 90°C sıcaklıkta suyla dolu bakır bir tekneye geçirilir ve kozalardan çıkan iplikler tek bir tel hâlinde birleştirilir. Bu nedenle çözülecek koza sayısı, elde edilmek istenen telin kalınlığına göre ayarlanır. Bu teller ince bir haddeden geçirilerek birbirlerine yapışmaları sağlanır, çeşitli işlemlerle iyice kaynaştırılır, çıkrığa sarılarak çile hâline getirilir. Elde edilen bu ipliğe "ham ipek" denir. Buraya kadar yapılan işlemler de iplik çekme evresini oluşturur. Bundan sonra çıkrıkla bükme evresi gelir. Bu evrede ham ipek ipliği düzgün iplik hâline getirilir, pisliklerinden temizlenir ve direncini artırmak için gerekli büküm verilir. Elde edilen ipeğe "işlenmiş ipek" denir. Temizlenme derecesine göre çeşitli yumuşaklıkta ipekler elde edilir. İplikler son olarak kalınlaştırmak, ağırlığını artırmak ve dokunmasını kolaylaştırmak amacıyla başka bir maddeyle kaplanır. Bugün dünya ham ipek üretiminin %90'ını Uzak Doğu (Japonya, Çin, Kore, Çinhindi) sağlar. Avrupa'da üretim 19. yüzyılın sonundan beri sürekli gerilemiştir. İpek sanayii ise Japonya ve ABD'de gelişmiştir. Eskiden beri sınırlı olan ipek üretimi, çeyrek yüzyıldan beri yapay ve sentetik dokumaların rekabetiyle giderek gerilemektedir. Türkiye'de ipek dokumacılığının tarihi oldukça eskidir. 15. ve 18. yüzyıllar arasında Bursa, ipek dokumacılığında kalite açısından dünyada en önde geliyordu. 19. yüzyıldaki sanayi devrimi nedeniyle Bursa ipekçiliği eski önemini kaybetti.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
YORUMLAR