1 İstanbul Boğazı Nerededir 3 İstanbul Boğazının Oluşumu İstanbul Boğazı nerededir, İstanbul Boğazı hangi denizdedir, İstanbul Boğazını...
1 İstanbul Boğazı Nerededir
3 İstanbul Boğazının Oluşumu
İstanbul Boğazı nerededir, İstanbul Boğazı hangi denizdedir, İstanbul Boğazının ayırdığı kıtalar hangi kıtalardır, İstanbul Boğazı hangi ülkelerin sınırları içindedir, İstanbul Boğazı hangi ülkeye bağlıdır.
İstanbul Boğazı nerededir, İstanbul Boğazı hangi denizdedir, İstanbul Boğazının ayırdığı kıtalar hangi kıtalardır, İstanbul Boğazı hangi ülkelerin sınırları içindedir, İstanbul Boğazı hangi ülkeye bağlıdır.
İstanbul Boğazı nerededir, İstanbul Boğazı hangi denizdedir, İstanbul Boğazının ayırdığı kıtalar hangi kıtalardır, İstanbul Boğazı hangi ülkelerin sınırları içindedir, İstanbul Boğazı hangi ülkeye bağlıdır.
İstanbul Boğazı Nerededir
İstanbul Boğazı, Karadeniz ile Marmara Denizi’ni birbirine bağlayan su geçididir. Genel olarak kuzeydoğu-güneybatı çerçevesinde uzanır ve İstanbul şehrini Avrupa yakası ve Anadolu yakası olmak suretiyle ikiye böler. Boğazın her iki yakasına yayılmış yerleşim bölgesine Boğaziçi ismi verilir. İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı ile beraber Türk Boğazları olarak adlandırılır ve Avrupa ile Asya kıtalarını birbirlerinden farklı kılan tabii sınırlardan birisi olarak kabul edilir. 1 Mayıs 1982 tarihinde yürürlüğe giren İstanbul Liman Tüzüğü uyarınca, İstanbul Boğazı’nın şimal sınırı Anadolu Feneri’ni Rumeli Feneri’ne birleştiren hat; cenup sınırı ise Ahırkapı Feneri’ni Kadıköy İnciburnu Feneri’ne birleştiren hat olarak belirlenmiştir.
Boğazın kıyıları tarih süresince değişik uygarlıklara yurt olmuş, MÖ 685 senesinde Megara’dan gelen Yunanların günümüzde tarihî yarımada olarak adlandırılan bölümde bir kent devleti kurmasıyla gelişerek büyümüştür. Şark Roma İmparatorluğu’na ve Osmanlı İmparatorluğu’na başkentlik meydana getiren ve günümüzde Türkiye Cumhuriyeti’nin en büyük kenti olan İstanbul’un simgelerinden biridir ve gerek kentin, gerekse ülkenin yurtdışı tanıtımlarında kafa ögelerden birisi olarak kullanılmaktadır.
Internasyonal deniz taşımacılığının yapılabildiği en dar geçit olma hususi durumunu taşıyan İstanbul Boğazı üstünde Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmetasma köprüleri mevcuttur. Yapımına başlanan yeni köprü ise Yavuz Sultan Selimdir. Bu köprüler İstanbul’un iki yakasını bağladığı şeklinde, Avrupa kıtası ile Asya kıtası içinde birer geçiş noktası yaratır. İstanbul halk taşımacılığının kilit noktalarından birisi olan Boğaz’da kıtalararası ulaşım, deniz otobüsleri, yük, araç ve yolcu taşıyan feribotlar, kent hatları vapurları ve yolcu motorlarıyla da desteklenmektedir. Hâlen yapımı sürmekte olan deniz altı raylı sistem tüp geçidi Marmaray projesiyle iki kıta içinde kesintisiz bir demir yolu hattı oluşacak ve Londra’dan Pekin’e yalnızca demir yolunu kullanarak gitmek mümkün olacaktır.
İstanbul Boğazı, Karadeniz’e kıyıdaş olan Bulgaristan, Gürcistan, Romanya, Rusya ve Ukrayna için Akdeniz’e ulaşmanın tek yoludur. Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi’yle beraber İstanbul Boğazı’nın egemenlik hakları, 20 Temmuz 1936’da imzalanan Boğazlar Sözleşmesiile belli başlı kurallar ışığında Türkiye’ye verilmiştir.
İstanbul Boğazının Adının Kökeni
Boğaz’ın en eski yerleşimcilerinden olan Bizanslılar, buraya Bosporos ismini veriyordu. Bu sözcük inek ya da öküz anlamına gelen βοῦς (bous) ve yol, geçit anlamlarına gelen πόρος (poros) adlarının birleştirilmesiyle türetilmişti. Öküz ya da inek geçidi anlamına gelen Bosporos ismini taşıyan boğaza bu adın verilmesi Yunan mitolojisinde baştanrı Zeus’un, İo isminde bir kıza âşık olması vakasına dayanır. Hikâyeye nazaran İo nehirler tanrısı İnahos’un kız evladıdır. Tanrıların kralı olan Zeus bu güzel kızı görünce ona âşık olur ve eşi Hera’dan gizlice onunla beraber olmaya başlar. Bigün Hera’ya yakalanmak üzereyken kendini bir buluta, İo’yu ise bir ineğe çevirir. Aldanmayan Hera, ineği armağan olarak eşinden ister. Onu Zeus’tan uzak tutmak adına Argos Panoptis adlı canavarın nezaretine bırakır. Fakat Zeus, Hermes’i yollayıp Argos’u öldürtür. Bunun üstüne Hera, ineğe dönüşmüş İo’yu devamlı rahatsız etmesi için ona bir sinek musallat eder. Sinekten kurtulmak için var gücüyle koşan İo boğaza ulaştığında kendini boğazın sularına bırakır ve bu engeli yüzerek geçer. Kıyıya çıkmış olduğu yerde Keroessa isminde bir kız evladı doğurur ve bu kız büyüdüğünde denizler tanrısı Poseidon ile evlenerek Byzas isminde bir oğlan dünyaya getirir. Bu çocuk doğduğu yerde kendi ismini verdiği Byzantion kentini kurar. Bu mitolojik öyküler hem İstanbul şehrine hem de Boğaz’a adlarını vermelerinden dolayı önemlidir.
Boğaz’ın antik dönemde kullanılan adlarından olan Bosporus’un kökenine ilişkin ortaya atılan bir başka görüş de sözcüğün Fosforos (Yunanca:Φωσφόρος – fosforlu, ışık saçan)’dan geldiği yönündedir. İstanbul Boğazı garp dillerinde hâlâ bu isim ya da bu adın değişik biçimleriyle bilinmektedir. Eski Türk kaynaklarında ise İstanbul Boğazı’nın Halîc-i bahr-i rûm (Marmara Denizi Boğazı) , Halîc-i bahr-i siyâh (Karadeniz Boğazı), Halîc-i konstantiniyye (Konstantiniye Boğazı), Merecü’l bahreyn / Mecma’ül bahreyn (İki denizin birleştiği yer) ve İslâmbol Boğazı şeklinde adlarla anıldığı görülmektedir.
Genel olarak İstanbul coğrafyası ve İstanbul Boğazı 4. jeolojik zamanda oluşmuştur. Fakat İstanbul Boğazı’nın nasıl oluştuğu sorusuna kati cevap verebilecek dünyaca kabul görmüş bir görüş yoktur. Bugüne dek meydana getirilen bilimsel emek harcamalar sonucunda ağır basan kanı, jeolojik açıdan İstanbul Boğazı’nın deniz suları ile dolmuş bir fay çöküntüsü olduğudur. Buna nazaran, İ.Ö. 20.000 ilâ 18.000 yılları içinde, Buzul Çağı sonlanmış ve dünyanın büyük kısmını kaplayan buz kütleleri erimeye adım atmıştır. Binyıllarca devam eden bir erime sürecinin sonucunda, İ.Ö. 8.000 ilâ 7.000’lerde Akdeniz’in suları ilk hâlinden ortalama 150 metre daha yukarı çıkmıştır. Deniz seviyesindeki bu büyük ölçekli artış sebebiyle Akdeniz’in suları Marmara’yı basmış; Marmara Denizi’nin suları da devam eden yükselmeler sonucunda Karadeniz ile birleşmiştir. Boğaz’ın derinliğinin kuzeyden güneye azalma göstermesi, geçmişte kuzeydeki bu yükseltilerin Marmara’nın sularına karşı bir set görevi görmüş olduğu ve bunların deniz seviyesindeki yükselmeyle aşılmış olduğu savını güçlendirmektedir.
Ortaya atılan bir başka görüşe göreyse İstanbul Boğazı’nın olduğu yerden çok eski çağlarda çok büyük bir akarsu geçiyordu. Başta Haliç olmak suretiyle, bugün Boğaziçi’nde koy olarak beliren yeryüzü şekilleri o dönemde bu akarsunun kollarının ana suyla birleşme noktalarıydı. Buzul çağı bitip yeryüzündeki buzul çözülmeleri başlayınca tüm sular şeklinde bu akarsunun da su seviyesi terfi etti ve günümüzdeki biçimini aldı.
Marmara Denizi’nin suyla dolarak Karadeniz’le birleşmesi vakası, mitolojide malum ve kimi mukaddes kitaplarda da yer edinen Nuh Tufanı ile de ilişkilendirilmiştir. Bu mevzuda da bir çok araştırma yapılmış ve 2001 senesinde ABD’li araştırmacı Robert Ballard’ın bulgu ve savları büyük yankı uyandırmıştır. Emekleri 2001 yılı mayıs ayında National Geographic adlı coğrafya dergisinde de yayınlanmıştır. Ballard’a nazaran Buzul Çağı’nda Karadeniz, çevresinde verimli ziraat alanları bulunan büyük bir tatlısu gölüydü. Günümüzden 12.000 yıl ilkin süregelen buzul çözülmeleriyle beraber ortaya çıkan sular, İstanbul Boğazı’nın güneyindeki engelin ardında birikmeye başladı. En sonunda bu engeli aşmayı başaran sular çok önemli bir hızla Karadeniz’e akmaya başladı. Bir tatlısu gölü olan Karadeniz’e tuzlu denizsuyu doldu ve bu süreç süresince Karadeniz’in suları günde 15 santimetre kadar terfi etti. Su seviyesindeki toplam yükselmenin 150 metre olduğu kabul edildiğine nazaran bu süreç 1000 gün doğrusu ortalama 3 yıl sürdü. Tufan savını korumak için çaba sarfeden bilim adamlarına nazaran verimli ziraat alanlarını ve göl çevresi yerleşimleri yutan bu muhteşem su yükselmesi kuşaktan kuşağa Nuh Tufanı olarak aktarılarak günümüze dek ulaştı.
İstanbul Boğazı, tuzluluk oranları, su sıcaklıkları vb şeklinde birbirlerinden değişik özelliklere haiz olan iki su hacminin içinde yer alır. Karadeniz’dekituzluluk ‰ 17 – 18 iken, bu oran Marmara Denizi’nde ‰ 35 – 36 kadardır. İstanbul Boğazı’nın en tuzlu kısımları ise Marmara Denizi ile birleştiği alanlar, bilhassa de Üsküdar açıklarıdır. Boğaz’ın tuzluluk oranları Yeniköy açıklarına kadar belli başlı noktalarda daha az değerlerle de olsa yüksektir. En az oranlar Karadeniz ile Boğaz’ın birleştiği noktadan başlayarak Beykoz açıklarına dek sürer.
İstanbul Boğazı’ndaki tuzluluk değerleri mevsimlere nazaran mühim farklılıklar gösterir. İstanbul Boğazı ve Karadeniz’den daha tuzlu bir suya haiz olan Marmara Denizi’nden Boğaza giren suyun miktarı kışın artar ve bu da kış mevsiminde Boğaz suyunun tuzluluk oranını mühim seviyede arttırır. Boğaz suyunun tuzluluğu havaların ısınmaya başladığı nisan ayından itibaren, azalmaya başlar. Tuzluluk oranları haziran ayında en alt düzeyde, kasım ayında ise en üst düzeyde seyreder.
Boğaziçi’nde ve İstanbul Boğazı’nda genel olarak Akdeniz iklim özellikleri görülür. Yazların sıcak ve kuru; kışların ılık ve yağışlı olduğu Akdeniz ikliminin yanı sıra Karadeniz iklim özellikleri, Balkanlar ve Anadolu karasal iklimi de İstanbul Boğazı ve çevresinin su sıcaklığında etkilidir. Boğaz suyunun sıcaklığı genel olarak hava sıcaklığı ile aynı değerlerde seyreder.
İstanbul Boğazı, Tuna, Dinyeper ve Don şeklinde üç büyük akarsu ve sayısız minik suyla beslenen Karadeniz’in sularının tek çıkış yoludur ve Karadeniz’den Marmara Denizi’ne boğaz vasıtasıyla akan su miktarı senelik 660 milyar metreküptür.
YORUMLAR