Osmanlı tarihinde; Osmanlı aleyhine imzalanan ilk anlaşma olan Karlofça Anlaşmasının önemi, maddeleri Karlofça Anlaşmasından sonrasında olan...
Osmanlı tarihinde; Osmanlı aleyhine imzalanan ilk anlaşma olan Karlofça Anlaşmasının önemi, maddeleri Karlofça Anlaşmasından sonrasında olan vakalar
Karlofça Antlaşması, tarihimizde Türkler aleyhine olan ilk antlaşmadır, aleyhimize olan tüm antlaşmaların da en ağırlarından biridir. Bu antlaşma, Garp’nın Türklere karşısında duyduğu aşağılık duygusunu ortadan kaldırmıştır; antlaşma bu bakımdan da çok zararı dokunan olmuştur. Sulh görüşmelerinde daima İngiltere ve Hollanda büyükelçileri güya yansız birer arabulucu görevi oynadılar. Almanya’yı Osmanlı savaşından kurtarmak, Fransa’ya saldırtmak için çok isteyen bu sefirler büyük rüşvetlerle birden fazla veziri elde edip «sürerdurum’nun muhafazası» şu demek oluyor ki düşman işgalinde bulunan yerlerin konferansta Osmanlıya geçmesi için hiçbir müzakerede bulunulmamasını elde eden yazılı vesikalar almışlardı. Osmanlı, bu şekilde bir siyasal hatanın tarafı olarak da konferansa katıldı. Türk başmurahhası, sonradan sadrazam olan, Reisülküttap (dış işleri bakanı) Ramî Mehmet Efendi, görüşmelere katılan tüm Avrupalıların da belirttikleri benzer biçimde, konferansın en başarıya ulaşmış, en mahir diplomatıydı; buna karşın, Divan-ı Hümayun’dan önceleri alınmış olan «sürerdurum» ya dair protokollar ile bağlanmıştı. Üstelik, Divan, Ramî Mehmet Efendiye sulhu ne pahasına olursa olsun sağlaması için durmadan yazı gönderiyordu.
13 aralık 1698 oturumunda Divan’ın verdiği protokolda «alâ-hâlihî» (statü quo) kaydının mutlak olmadığını çok başarıya ulaşmış bir biçimde ileri devam eden Ramî Mehmet Efendi, Banat eyaletini güçlükle kurtarabildi. Dördü büyük devlet olmak suretiyle, pek çok devletle tek başına 16 yıldan bu yana büyük bir harpte olan Osmanlı, meselâ Lehistan’ı yenilgiden yenilgiye uğratmışken, Podolya’yı (Cenup Lehistan’ı), «Osmanlılar için önemsiz olması durumunda Lehistan’ca hayatî ehemmiyet taşıdığından dolayı» Lehistan’a bırakmak zorunda kalındı. Bu mıntıkadan Türk nüfuzunun kalkması, bilinmiş olduğu benzer biçimde, ileride Rusya’nın Lehistan’ı ilhak etmesini kolaylaştırmıştır.
Antlaşmanın Hükümleri
Karlofça Antlaşması’nın özeti şudur:
1. — Almanya İmparatorluğu ile meydana getirilen antlaşmaya gore, Macaristan, Cenup Slovakya, Slovenya, Erdel (Transilvanya), Almanya’ ya bırakılıyordu . Yalnız Banat (Tımışvar) eyaleti Türklerde kalıyordu (bugün Romanya’ya aitse de ekseriyet Macarlar’dadır.) Belgrat’ın kuzeyinde, Macarlar’ın oturmuş olduğu Voyvodin eyaleti de Osmanlıya kalıyordu. Drava, Almanya ile sınır çiziyordu; şu demek oluyor ki meselâ Novi Sad şehri Almanya’nın, nehrin karşısındaki Petervaradin Osmanlı’nın oluyordu. Drina’yı takiben Sava-Una sınır çizmekte devam ediyor, ayrıca Baçka bölgesi de Almanya’ya geçiyordu. Sırbistan ile Bosna – Hersek’ten hiçbir arazi bırakılmıyordu. Romanya, Besarabya, Moldavya, Bukovina’nın tamamı da Osmanlıya kalıyordu. Bu şekilde, Osmanlının o görkemli Budin Eyaleti’nden yalnız Semendira Sancağı (Vilâyeti) kalabilmişti.
2. — Venedik Cumhuriyeti ile meydana getirilen antlaşmaya gore, Dubrovnik’e kadar Dalmaçya, şu demek oluyor ki Hırvatistan’ın Adriyatik kıyı şeridi, Mora Yarımadası ile güneyindeki Çuha Adası, Yunan Denizi’ndeki İyonya Adaları Venedik’e bırakılıyordu. Venedik harp gemilerinin Türk iç denizi olan Ege’ye girmesi yasaktı.
3. — Lehistan Krallığı ile meydana getirilen Antlaşmaya gore, Podolya, bununla birlikte Ukrayna’nın bir kısımı de bu devlete veriliyordu.
4. — Rusya ile meydana getirilen antlaşmaya gore, Azak Denizi’nin ucundaki Azak ve Rostov şehirleri Rusya’ya bırakılıyordu. Bu şekilde, Karadeniz’i ufak bir uc noktasından gören Rusya, Avrupa politika âlemine girmiş oluyordu.
Almanya’nın, Lehistan’ın, Venedik’in Osmanlıya, Rusya’nın da Osmanlıya tâbi Kırım Hanlığı’na vermekte oldukları vergiler kaldırılıyordu.
Antlaşmadan Sonrasında
Türkiye, bu antlaşmanın ağır şartlarını bozmak için yeni bir politika gütmeye başladı. 1711 ‘de Rusya’yı, 1715’te Venedik’i yenerek bu devletlere Karlofça ile verdiği tüm toprakları geri aldı. Yalnız, Almanya’ya verdiklerini — tüm uğraşmalarına karşın — tekrar alamadı. Lehistan’a bıraktığı ülkeleri geri almayı düşünmedi; çünkü bundan sonraki siyaseti, büyüyen Rus tehlikesine karşı Lehistan’ı candan desteklemek esası üstüne kuruldu.
Antlaşmanın en ağır maddesi, Macaristan’ in kaybıydı. Bu, Macarlar’a da çok ağır geldi. Bir sürü Macar milliyetçisi Osmanlıya gelip sığındı. 1867 bağlaşmasına kadar Almanlık ile Macarlık içinde büyük bir düşmanlık sürüp gitti.
YORUMLAR