Kip Nedir?

Kip Kip, bir dilbilgisi terimidir. Fiil kök veya gövdelerinin zaman ve şekillere göre türlü eklerle girdikleri kalıplara kip denir....

Kip

Kip, bir dilbilgisi terimidir. Fiil kök veya gövdelerinin zaman ve şekillere göre türlü eklerle girdikleri kalıplara kip denir. Türkçede bütün fiiller, iki büyük kipte toplanır: Haber veya bildirme kipleri, dilek kipleri.

Haber (bildirme) kipleri
Bir fiilin (eylemin) yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını haber verirler. Haber kiplerinin ekleri fiil köklerine zaman kavramı kazandırırlar. Bunlara zaman kipleri de denir. Ekleri: -di, -miş, -yor, -r(-ar), -acak olan zaman kipleri beşe ayrılır:

Görülen geçmiş zaman (gir-di-m),
Öğrenilen geçmiş zaman (al-mış-sın),
Şimdiki zaman (gez-i-yor-lar),
Geniş zaman (tıka-r-sın, sor-ar),
Gelecek zaman (anlat-acak-sın).

Dilek kipleri
İstenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz. Ekleri: -meli, -se, -e ve eksiz emir haliyle birlikte dilek kipleri dörde ayrılır:

Gereklilik kipi (düş-meli),
Dilek şart kipi (gül-se),
İstek kipi (gel-e),
Emir kipi. Emir kipinin eki yoktur. Emir kipinde çekilen bir fiilde sadece fiil kökü ve şahıs eki bulunur (gel, gel-sin, gel-iniz gibi).

Çekimli bir fiilde sırayla şu üç bölüm bulunur:
Fiil kök veya gövdesi,
Kip eki,
Şahıs eki.

Kip ekleri, fiil kökünden sonra gelerek ona zaman manası veya tasarlanan, istenen bir hareketle ilgili mana kazandırır. Bu durumda fiil, yalnız üçüncü teklik şahıs ifade eder. Emirde ise, kök veya gövde halinde kalır ve ikinci teklik şahsı verir.

Fiil çekimi [değiştir]Kip eki almış bir fiilin altı şahısta söylenmesi veya yazılması demektir:
çalış-ı-yor-um,
çalış-ı-yor-sun,
çalış-ı-yor,
çalış-ı-yor-uz,
çalış-ı-yor-sunuz,
çalış-ı-yor-lar
gibi.

Bir çekimli fiilde bir kip eki olabildiği gibi, iki kip eki de bulunabilir. Kip eklerinin sayısına göre çekimli fiiller ikiye ayrılır:
Basit zamanlı çekimli fiiller,
Bileşik zamanlı çekimli fiiller.

Tek kip eki alan çekimli fiillere basit zamanlı; iki kip eki alan çekimli fiillere ise bileşik zamanlı çekimli fiil denir. Bileşik çekimlerde (imek) fiili dediğimiz (idi, imiş, ise) şekilleriyle kullanılır (görür idi, bakacak imiş, koşuyor ise gibi).

Yani, bileşik zamanlı çekimli fiillerde üç kip vardır:
Hikaye (eki: -di)
Rivayet (eki: -miş)
Şart (eki: -se)

Basit zamanlı fiillerin hepsinin ve emir kipinin hiç bileşik zamanı yoktur. Dilek kiplerinin ise hikaye ve rivayeti vardır; şartı yoktur. Yine -dili geçmiş, yani görülen geçmiş zamanın rivayeti yoktur.

kip
isim, dil bilgisi

1 . Fiillerde belirli bir zamanla birlikte konuşanın, dinleyenin ve hakkında konuşulanın, teklik veya çokluk olarak belirtilmiş biçimi, sıyga.

2 . felsefe Değişebilen, geçici nitelik, san karşıtı:
"Bir maddenin biçimi bir kiptir, ağırlığı ise sanlarından biridir."- .

3 . sıfat, halk ağzında Uygun, tıpatıp gelen.

4 . sıfat, halk ağzında Sağlam, dayanıklı.

5 . eskimiş Örnek, kalıp.

Atasözü, deyim ve birleşik fiiller

kip gelmek

Birleşik Sözler

dilek kipi

emir kipi

gelecek zaman kipi

gereklik kipi

haber kipi

şart kipi

bildirme kipi

isteme kipleri

dilek şart kipi -se eki gelir

emir kipi hiçbir ek almaz

gelecek zaman kipi -ecek eki gelir

gereklilik kipi -meli eki alır

istek kipi -e eki alır

Fiillerde Kip Nedir?-Kip Hakkında


Fiillerde zaman şahıs veya dilek bildiren ek almış biçimlerine KİP denir. Dilimizde fiil kipleri ikiye ayrılır: A. Haber Kipleri: Haber kipleri işin oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara BİLDİRME KİPLERİ de denir.
1. Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemin sözün söylendiği andan önceden yapıldığını söyleyenin kesin inancıyla tam anlatır:
Fiillerde bulunan "-di -du -dü -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler.
Öğretmenimiz sınıfa geldi. Bütün çocuklar bahçeye koştu ...
2. Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş işitmiştir. Bu kip masallara yakışır.
Fiillerde bulunan "-muş -mış -miş -müş" ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler.
Okul bahçesinde üç tur koşmuş. Havalar soğuyunca üşütmüş...
3. Şimdiki Zaman Kipi: Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır Ders çalışıyorum. Alış veriş yapıyorum.
Şimdiki zaman kipinin eki "-yor" fiillere hiç değişikliğe uğramadan eklenir.
4. Gelecek Zaman Kipi: Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır
Aynur tiyatroya gidecek. Birlikte eğleneceğiz.
Gelecek zaman kipinin ses uyumuna göre "-ecek -acak" tır
5. Geniş Zaman Kipi: Eylem her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır
Akşamları trene binerim. Her gece oyun

oynarım.

Gelecek zaman kipinin ekleri "-ar -er -ır -ir -or -ör ur -ür -r" dir.
B. Dilek Kipleri: Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun meydana gelmesini dilek anlamı vererek anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır:
1. Gereklilik Kipi: Bir iş oluş veya hareketin gerekliliğini anlatır. Ekleri ses uyumuna göre "-meli -malı" dır.
Haftada bir kitap okumalıyım
Kestikten sonra affımı istirham etmelisin
2. İstek Kipi: Bir iş oluş veya hareketin yapılmasının olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e -a" dır
Şimdi affını yazayım
İstirhamım kabul olunmazsa kendi başımın kesilmesini isteyeyim.
3. Dilek Şart Kipi: Bir dilek ve şartın anlamı bulunmaktadır. İş veya oluşun hareketin meydan gelmesi bir şarta bağlıdır. Ekleri ses uyumuna göre "-se -sa" dır.
Babam gelirse gideceğiz
Okusa da babası gibi adam olsa.
4. Emir Kipi: Bir iş oluş veya hareketin olmasını yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır.
Hayır bey hayır!... Padişahın emrinden çıkma. Beni kes... Kestikten sonra affımı istirham et.

İnsan kendine emir veremeyeceğinden bu kipin birinci tekil ve çoğul şahısları yoktur.

Kip, dilbilgisinde fiilin kök veya gövdelerinin zaman, yargı ve konuşmacının niyetine göre girdiği geçici kalıp. Kip bir fiilin haber veya dilek kipi eklerinden birini almış hâlidir.

Kip halindeki bir fiilde şahıs eki olmak zorunda değildir. Şahıs eki almamış kipler genellikle ilgili fiilin 3. tekil şahıs çekimi ile aynıdır:

geldi, gitmiş, çalışır, duyacak, koş, yapmalı, alışsa vs.

Fiil çekiminde kipe şahıs ekleri de eklenir:

geldim, geldin, geldi, geldik, geldiniz, geldiler