Maden nedir? Madenin tanımı nasıldır? Madenleri özellikleri nedir? maden filizleri ve maden ocakları ile ilgili genel bilgilerin yer almış o...
Maden nedir? Madenin tanımı nasıldır? Madenleri özellikleri nedir? maden filizleri ve maden ocakları ile ilgili genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
Dünyanın büyük bir kısmını madenler mey dana getirir. Yerkabuğunda %8 alüminyum %5 demir, %4 kalsiyum bulunmuş olduğu sanılıyor. Bununla birlikte, potasyum, sodyum, magnezyum da mühim bir yer meblağ. Dünyanın çekirdeği ise daha ağırdır. Bilginlere gore bu kısmı başlıca nikel ve demirden meydana gelmiştir
Madenlerin Özellikleri
Kimyada, bir maddenin maden olup ol madiğini idrak etmek için «elektroliz» deneyi yapılır. Bu deney elemanı bir asitte eritmek, eriyiğin içinden elektrik akımı geçirmekten ibarettir. Eğer eriyikteki eleman madense po zitif elektrikle yüklenir, eriyikte negatif elek triğin girmiş olduğu yere toplanır. Bu bakımdan, kim yada, pozitif elektrik yükü taşımayı madenlerin özelliği olarak kabul edilir, bu hususi likte olan madenlere «metal» ismi verilir.
Tüm madenlerin gümüş benzer biçimde bir rengi vardır, parlaktırlar, genel olarak, sudan ağırdırlar. Altın, bakır, stronsiyum benzer biçimde maden renklidir Pek çok madenler de sudan hafiftir. Bunların içinde lityum, sodyum potasyumu sayabiliriz.
Madenler iyi bir ısı ve elektrik iletkenidir Oksijenle birleşince bazal asitler meydana getirirler. Oksijen, hidrojen benzer biçimde elemanlar maden değildir.
Maden Filizleri
Madenler tabiatta nadiren sâf halde mevcuttur. Büyük bölümü başka elemanlarla bileşikler halindedir, minerallerle karışıktır. İçinde maden bulunan bu bileşiklere «filiz» denir. Filizlerdeki maden oranı bazan çok az olabilir. Bu benzer biçimde durumlarda az bir miktar maden elde edebilmek için tonlarca filizi islemek gerekir.
Maden filizinden, bir tek maden değildir, başka türlü maddeler de elde edilir. Madenle başka maddelerin filizlerden ayrılması zama nımızda başlı başına bir ilim haline gelmiş tir. Bu iş «metalürji»nin bir safhasını teşkil eder.
Madenin filizden ayrılması, o maden cevherinin içinde bulunmuş olduğu bileşiklerin cinsine bağlıdır. Madenler oksit, sülfit, silikat, karbonat, klorür benzer biçimde bileşimler halinde bulunabilirler Madenlerin ayrılmasında dikkate alınan bir başka özellik de başka elemanlarla yan yana bulundukları vakit saflıklarını muhafaza edip edememeleridir. Madenin filizden ayrılması için yapılacak işlemde bunun da büyük önemi vardır.
Madenlerin bir bölümü bîr tek işlemle filizden ayrılamaz. Bir takım durumlarda ilkin filizdeki istenmiyen maddeleri ayırmak gerekir Bu işlemden sonrasında filizdeki cevher daha yoğun bir hal almış olur. Madeni filizden ayırmak için bir sürü usul vardır. Bunların başlıcaları, eritmek, ısıtmak, damıtmak ve elektrolizdir.
Filizlerden ayrılan madenler türlü şekillerde kalıplara dökülerek piyasaya sevkedilir. Ham madenler bu hale ulaştıktan sonra metalürjinin ikinci kısmının işi başlar. «Fizikî metalürji» denen bu ilim kolunun görevi, elde edilmiş madenleri insanların kullanabileceği hale getirmektir. Madenlerin işlenerek direkt doğruya kullanılabilecek hale gelinceye kadar geçirdiği safhalar bu kısma girer. Türlü madenler birbirine katılarak alaşımlar yapılır, madenlere istenen özellikler verilir.
Maden Ocakları
Toprak altında maden filizlerinin bulunmuş olduğu bölgelere «maden yatağı», filizlerin topraktan çıkarıldığı yere de «maden ocağı» denir.
Maden filizleri yeraltında ya kayalar halindeki yataklarda, ya da başka kayaları kesen damarlarda mevcuttur. Filizler yeryüzüne yakın olabileceği benzer biçimde yüzlerce metre derinliklerde de olabilir.
Buğu makinelerinin, benzin ve elektrik motorlarının keşfi madenciliğe büyük gelişmeler getirmiştir. Bu gelişmelerin en önemlî kısmı toprağın kazılışında görülür. Eskiden bir işçi kürekle günde en fazla bir ton toprak kazabilirken bugün dev boyda makineler günde 15.000 ton toprak atabilecek şekilde kazı yapmaktadır.
Zamanımızda elde edilmiş altının bir bölümü ilkel usullerle çıkarılmaktaysa da, Cenup Afrika’da altın çok derin maden ocaklarından çıkarılır. Buradaki maden işçileri. 2.000 metreye yaklaşan derinlikte çalışırlar İşçiler «kafes» ismi verilen asansörlerle maden yatağının bulunmuş olduğu derinliklere inerler. Ya el’erinde bir karpit lâmbası vardır, ya da başlıklarına bir elektrik feneri takarlar. Filizlerin bulunmuş olduğu yerin havası sürekli olarak değiştirildiği benzer biçimde, yerin derinliklerine inildikçe ısı artacağı îçin bununla birlikte serinletme tertibatı da yapılır.
Altın madenlerinin tersine, kömür madenlerinin çoğunun derinliği 600 m.’yi geçmez, hattâ bir takım tür kömür yatakları direkt doğruya yeryüzünde mevcuttur, buradaki işçiler açık havada çalışırlar. Boksit ve demir benzer biçimde madenler bir takım bakır madenleri de yeraltında değildir. Potasyum, kükürt benzer biçimde madenler, yataklara su basmak, maden cevherini eriterek yeryüzüne çıkarmak suretiyle elde edilir.
Petrol madenlerinin işletilmesi de apayrı bir tekniğe gereksinim gösterir. Verin binlerce metre derinliğine açılan kuyulardaki petrol hususi usullerle dışarı çıkarılır.
Maden Filizlen Iyi mi Bulunmaktadır
Maden filizlerinden bazısı tesadüfen mevcuttur, büyük bölümü da jeologlar, mühendisler tarafınca keşfedilir, Yeraltındaki yatakların da, yeryüzündeki yatakların da bulunması çok güçtür, hususi bilgi ister. Maden arayıcı tıpkı bir avcı benzer biçimde, bölgenin özelliklerini, ne benzer biçimde madenlerin bulunabileceğini bilmelidir. Tıpkı av hayvanları benzer biçimde madenlerin de kendilerine gore izleri vardır. Arayıcılar bu izlerden maden filizlerini bulurlar.
Toprak yüzündeki bakır yatağı yağmur, kar, ısı değişiklikleriyle eriyerek yamaçlar süresince akar, tekrardan billûrlaşır. Demir de bazan bakırla karışık olarak mevcuttur. Maden arayıcıları işte yeryüzündeki bu paslanmış, kararmış maden izlerini arıyarak aslolan cevheri bulmaya çalışırlar Petrol araştırmaları için daha hususi usuller kullanılır.
Altın, daha çok, dere kıyılarındaki kumlarda aranır. Kalay, platin, krom, daha başka madenin araştırma işlerinde de nehirlerin, derelerin taşıyıp getirmiş olduğu kumlardan faydalanılır. Bu kumların içinde maden billurlarını görmek maden filizlerinin nerede bulunacağı hakkında bir düşünce verebilir. Ote taraftan, kurşun, gümüş direkt doğruya kayaların içinde bulunan yataklardan çıkarılır.
Maden İşçiliği
Madenlerin işlenmesi de keşfi benzer biçimde tarih öncesi devirlerde adım atmıştır. Bakırın bulunmasının insanların haaytına çok büyük bir farklılık getirmiş olduğu şüphesizdir. Bakırın bulunması ile süregelen maden devrinde insanoğlu bu madenden sayısız eşya yapmışlardır Bakır kadar eski olan bir başka maden de altındır
YORUMLAR