Kralların Kralı (Şehinşah) ve Allah’ın Yeryüzündeki Gölgesi (Sayeh-eh-Hodah) gibi imparatorluk unvanlarına sahip Muhammed Rıza Pehlevi, 1941...
Kralların Kralı (Şehinşah) ve Allah’ın Yeryüzündeki Gölgesi (Sayeh-eh-Hodah) gibi imparatorluk unvanlarına sahip Muhammed Rıza Pehlevi, 1941’den, ülkesini terk ettiği 1979’a kadar tahtta kaldı. Batı, özellikle ABD yanlısı bir dış politika sürdüren Pehlevi, İran’ın son monarşik lideridir.
II. Dünya Savaşı yıllarında ülkesini işgal eden İngilizlerin ve Sovyetlerin baskısıyla tahtı bırakan babası Rıza Şah’ın yerine iktidarı aldı. Yönetim yıllarında İran petrolleri, seçimle gelen ve ABD-Britanya darbesiyle görevinden uzaklaştırılacak başbakan Musaddık tarafından kısa süreliğine millileştirildi.
38 yıl süren iktidarına, bir üyesi olduğu Pers İmparatorluğunun 2.500. kuruluş yıl dönümü kutlamaları damgasını vurdu. Hükümdar olarak, İran’ı bölgenin küresel bir güç ve modern bir ülkeye dönüştürme iddiasıyla, içinde kadınlara oy hakkı verilmesi ve çeşitli endüstri kuruluşlarının ulusallaştırılmasının da dahil olduğu bir dizi reformu içeren Beyaz Devrim programını yürürlüğe koydu.
Döneminde izlediği güçlü modernleşme ve sekülerleşme siyaseti, İsrail’le olan münasebetleri, Bazaari dedikleri geleneksel tüccar sınıfıyla çatışmaları; kendisi, ailesi ve yönetici kesimlerle ilgili yolsuzluk hususları nedeniyle dini Şii ruhban sınıfının yanı sıra çalışanların da desteğini yitirmeye başladı. Bunlara ek olarak komünist Tudeh Partisinin kapatılması, İran istihbarat örgütü SAVAK’ın muhalifler üzerindeki baskısı, ABD ve Britanya’nın kendi iktidarına olan desteği, İslamcı ve yükselen komünist yapılarla çatışması iktidarına karşı zamanla oluşan ve yükselen güçlü muhalefetin diğer nedenleri arasındadır.
1979 senesine gelindiğinde, katlanan siyasi huzursuzluk bir devrime dönüşerek Muhammed Rıza Pehlevi’nin 16 Ocak sabahı İran’ı terk etmesine neden oldu. Devamında ülkede monarşi sonlandırılarak Ruhullah Humeyni önderliğinde cumhuriyet tesis edildi. Gıyabında idam cezası alan Şah, siyasi sığınmacı olarak kabul gördüğü Mısır’da 1980’de öldü.
YORUMLAR