Mürekkep nedir, mürekkep türleri nedir? Mürekkebin özellikleri, icadı, tarihte kullanılışı, hakkında bilgi. MÜREKKEP Yazı yazmakta, kitap ...
Mürekkep nedir, mürekkep türleri nedir? Mürekkebin özellikleri, icadı, tarihte kullanılışı, hakkında bilgi.
MÜREKKEP
Yazı yazmakta, kitap basmakta kullanılan, türlü renklerde sıvı bir boyadır. Kullanıldığı işe nazaran türlü türleri vardır.
Mürekkebi ilk olarak M.Ö. 2500 yıllarında Çinlilerle Mısırlılar yapmışlardır. Mürekkebin buluş edildiği tarih kati olarak bilinmiyorsa da, bugün bir sürü müzelerde günümüzden 400 yıl ilkin mürekkeple yazılmış el yazıları mevcuttur. Eski Roma’nın ünlü yazarlarından birisi olan Cicero‘nun anlattığına nazaran o çağlarda mürekkep, mürekkep balığının vücudundaki bir bezden çıkan salgıdan elde ediliyordu. Mısırlılarla Çinlilerin ise ilk mürekkebi, kömür tozu ile tutkalı birleştirerek yaptıkları sanılıyor. Mürekkep çeşitlerinden birisi olan «mazı mürekkebi» XI. yüzyılda yapılmış, ondan sonrasında bu tür mürekkepler başka mürekkep çeşitlerinin yerini almıştır.
Eski çağlarda mürekkep hazır olarak bulunmaz, yazı yazanlar kendileri yaparlardı. Hattâ okula giden evlatların mürekkeplerini babaları evde hazırlardı. Eski Türk hattatlarının kullandıkları mürekkebin en iyisi, bezir yağının bir fitille yakılmasından elde edilmiş isten yapılırdı. «Bezir isi mürekkebi» denilen bu mürekkep, kalemden yavaşça akar, koyu siyahtır, uzun bir süre, hatta yüzyıllar süresince rengini kaybetmez. XVIII. yüzyılın ikinci yarısından bu zamana kadar mürekkep fabrikalarda yapılmaya başlandı, ilkel usullerle meydana getirilen mürekkepler yavaş yavaş ortadan kalktı.
Mürekkep Türleri
Mazı Mürekkebi. — Mazıdan yapılır, takma uçla kullanılan mürekkep kalemleri içindir, mavimtırak siyah renktedir. Bu mürekkeple yazılmış yazılar güneşte solmaz, tersine rengi koyulaşır. Bu bakımdan mazı mürekkepleri en iyi mürekkep çeşitlerinden biridir.
Mürekkep hayata geçirmeye yarayan mazı, farkında olduğumuz mazı bitkisi değildir. «Mazı» bir takım ağaçlarda, ayrıca en fazlaca mazı meşesinde meydana gelen bir urdur. «Mazı böceği» (sinips) denilen minik bir böcek bu ağaçların yumuşak dallarını oyup yumurtalarını bu oyuklara bırakır. Ağaç zaman içinde bu oyukları kendi tabii dokuları ile örter. Böylelikle 2-2,5 santimetre. çapında minik topaklar meydana gelir. Bu tür durumlar toplanıp ilkin ezilir, sonrasında sıcak suyla, «kara boya» denilen demir sulfatlarıyla, tutkalla, karbolik asitle karıştırılır. Mazı, demir sulfatlarıyla karıştırılınca kimyasal bir değişme meydana gelir, mürekkep rengini alır. Sonradan katılan asit ise mürekkebin pıhtılaşmasını önler.
Kopya Mürekkebi. — Bu tür mürekkeplerde daha az su mevcuttur. Bununla birlikte şeker, tutkal, gliserin iştirak ettiği için, kopya mürekkepleri havanın oksitleme etkisine karşı koyar.
Renkli Mürekkep. — Bir sıvının içinde renk veren bir takım maddelerin eritilmesiyle elde edilir. Örneğin kırmızı mürekkep, «karmin» denilen kırmızı bir maddenin amonyak içinde eritilmesiyle, ya da bir takım tür kaktüslerden alınan, «kokinol» denilen minik kırmızı böcekleri toz haline getirip eritmekle yapılır.
Tabii Mürekkep. — «Sepya mürekkebi» da denir, mürekkep balığından çıkarılan siyah bir boya olan «sepya»dan yapılır.
Dolma Kalem Mürekkebi. — «Nigrosin» denilen siyah anilin boyadan yapılır. Koyulaşmadığı, tortu bırakmadığı için dolma kalemlere en uygun mürekkeptir. Bununla birlikte, anilin boyalarla istenilen renkte mürekkepler yapmak mümkündür. Bu anilin boyaların içine hızlı uçan bir takım maddeler de katılarak yazının derhal kuruması sağlanır.
Baskı Mürekkebi. — Kitap, dergi, gazete basımında kullanılır. Başlıca Is, keten tohumu yağı, kurşun ve kobalt tozlan benzer biçimde maddelerden yapılır. Ucuza elde edilmesi için daha kalitesiz olarak yapılanlarında, keten tohumu yağı yerine madeni yağlar, siyah boya kullanılır. Bu mürekkep, macun halindedir. Baskı makinesindeki merdanelerin üstüne sürülür.
Gizli saklı Mürekkep. — Genel olarak gözle görülmeyen, fakat ısı, ya da ışık benzer biçimde etkisinde bırakır altında renklenerek görünen bir tür mürekkeptir. Bir takım gizli saklı işlerde, yazıları düşmanlardan, ilgililerin dışındaki kimselerden saklamak için kullanılır. Bu tür mürekkeplerin en fazlaca kullanılan örneği, su içinde kobalt kloridin eritilmesi ile yapılanıdır. Bu mürekkeple yazılan kâğıt ısıtılınca mürekkep mavi bir renk alır, yazılar meydana çıkar. Bundan başka daha bir sürü tür gizli saklı mürekkep vardır. Kurşun asetatından yapılanı kükürtlü hidrojenin etkisiyle siyah olarak görünür; kobalt nitratla yapılanı oksolik asitinin etkisiyle mavi olarak meydana çıkar; kobalt kloridi ile yapılanı ısıtılınca yeşil olarak görünür; pirinç suyu ile yapılanı ise iyotla banyo edilince belirir; limon özsuyu ile meydana getirilen, ısıtılınca koyu kahverengi olarak görünen bir gizli saklı mürekkep de vardır.
Çini Mürekkebi. — Daha çok ressamların kullandığı koyu siyah renkli bir mürekkeptir. M. Ö. 2600 yılından bu zamana kadar Çin’de kullanılmaktaydı. Çini mürekkebi, susam yağından elde edilmiş isten yapılır. Bu is eşek, ya da öküz derisinden çıkarılan bir tutkalla karıştırılır, macun haline getirilir, kurutulur, sonrasında da su ile karıştırılır.
YORUMLAR