Nazım Hikmet`in edebiyatımıza tesiri nedir, ne benzer biçimde yenilikler yapmıştır? üslubu ve Başarıları İlk şiirlerini hece vezn...
Nazım Hikmet`in edebiyatımıza tesiri nedir, ne benzer biçimde yenilikler yapmıştır?
üslubu ve Başarıları
İlk şiirlerini hece vezni ile yazmaya başlamasında karşın içerik bakımından başka hececilerden uzaktı. Şiirsel gelişimi arttıkça hece vezninin sınırlarıyla doygunluk olmamaya ve şiiri için yeni formlar aramaya başladı. Sovyetler Birliğinde yaşamış olduğu ilk seneler olan 1922-1925 arası bu arama tepe noktasına ulaştı.
Hece vezninden ayrılarak Türkçe'nin vokal özellikleri ile harmoni oluşturan serberst vezini benimsedi. Mayakovski ve gelecekçilik taraftarı genç Sovyet şairlerindenden esinlendi. Şiirlerinden bir pek çok müzisyen Zülfü Livaneli tarafınca bestelendi. Bir kaç şiiri ise Yunanlı besteci Manos Loizos tarafınca bestelendi.
BAKINIZ:
Türklerin İslamiyeti kabulü ne benzer biçimde değişimler getirmiştir?
Nazım Hikmet Ran
Kuvay-i Milliye Destanı - Nazım Hikmet
Bu bildiri 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
üslubu ve Başarıları
İlk şiirlerini hece vezni ile yazmaya başlamasında karşın içerik bakımından başka hececilerden uzaktı. Şiirsel gelişimi arttıkça hece vezninin sınırlarıyla doygunluk olmamaya ve şiiri için yeni formlar aramaya başladı. Sovyetler Birliğinde yaşamış olduğu ilk seneler olan 1922-1925 arası bu arama tepe noktasına ulaştı.
Hece vezninden ayrılarak Türkçe'nin vokal özellikleri ile harmoni oluşturan serberst vezini benimsedi. Mayakovski ve gelecekçilik taraftarı genç Sovyet şairlerindenden esinlendi. Şiirlerinden bir pek çok müzisyen Zülfü Livaneli tarafınca bestelendi. Bir kaç şiiri ise Yunanlı besteci Manos Loizos tarafınca bestelendi.
BAKINIZ:
Nazım Hikmet`in Edebiyatımıza Tesiri
Nâzım Hikmet'in Memleketimden İnsan Manzaraları'nın yaşanmış tarihin ve yaşamın şiirle kuşatılması güç alanlarını içselleştiren yepyeni bir ifade şekli olarak ortaya çıkışı normal olarak büyük yenilikti. Hem Nâzım Hikmet'in şiirinin, hem de yeni Türk edebiyatının dönüm noktalarından birisi ve düzyazıyla şiirin olanaklarını iç içe geçiren bir destan oluşu, niçin sonrasında birbirlerinden sıcak dört siyasal dönem yaşamış olan ülkenin edebiyatta bulabileceği karşılıklar için simgesel bir mana taşımış, ama o anlamdan yansıyan yazınsal karşılıklar yaratamamıştır. Memleketimden İnsan Manzaraları şiirin kendine diğeri yazınsal türlerden yararlanarak yepyeni bir şekil kazandırmanın örneğiydi ve şiirimizin o güne dek girmiş olduğu tüm yollardan değişik bir arayışın göstergesi oldu.
Mehmet Fuat, Memleketimden İnsan Manzaraları'nın örnek alınabileceğini sık sık düşünmüş ve belirtmiştir, ama hem onu örnek almanın güçlüğü yüzünden sonraki kuşakların şairleri aynı yoldan gitmemiş, hem de şiir sanatımızın geçirdiği niteliksel evrim aynı şekli suni kılabilecek yeni yazınsal koşulların oluşumunu elde etmiştir. Ne Orhan Veli için örnek olabilirdi Memleketimden İnsan Manzaraları ne de günümüz şairleri için. Örnek alınmaya kalmadan aşılmış bir deney olarak dururken Memleketimden İnsan Manzaraları, şiirimizin bilhassa 1970'lerden sonraki seyrini ki bununla beraber Nâzım Hikmet'in gerçek mealde keşfedildiği senelerdir düşünsel olarak derinden etkilemiştir.
Düşünsel olarak Nâzım Hikmet'in etkisinden söz edince, normal olarak onun cumhuriyet periyodu edebiyatımızın uluslaşma bilincini tamamlamaya çalışmış olduğu yıllara beklenmedik düşünsel müdahalesinin yarattığı kopuş üstünde de durmak gerekir. Kendini tüm benliğiyle ait görmüş olduğu siyasal kutbun niçin sonrasında sarsak bir sosyalizm dünyası yarattığını gördükten sonrasında, Sovyet sosyalizmini değildir de Marksizmi çıkış noktası alabilmek kurtarmıştır onu. Ekim Devrimi'nin ülkenin aydınları ve yazarları üstündeki tesirinin sınırı olan bir çevreyi içine alması, sonraki seneler süresince korunma güçlüğünün de üzüntü şekilde yaşanmasına niçin oldu. Kemalizmin devlet ideolojisi oluşu 1930'lar Türkiyesinin toplumcu aydınları için samimi bir tedirginlik membaı yaratmıştı. Ama Nâzım Hikmet'in sosyalizmle şiiri birleştiren, birisi için öbüründen taviz vermeyen, ama ikisini birbirlerinden ayrı tutmayı da başaran ozan kimliği sonraki tüm edebiyat kuşaklarının üzerine gölgesini düşürdü. Bugün hâlâ Nâzım Hikmet üzerine düşünüp tartışıyorsak, bunun ayırt edici sebebi Türk şiirini asla bilmediği bir serüvene çıkarması ve orada geleneksel şiir anlayışının tamamıyla haricinde, yenilikçi bir şiir yaratmasıdır. Ondan sonrasında Türk şiiri Nâzım Hikmet'e bakmadan kendini tanıyamadı.
Türk edebiyatının geleneksel ana damarında ilk çatlağı yaratıp ayrı bir varoluş yolu çizmiş, en büyük değişimi başlatmış, ilk büyük yenilikçiydi Nâzım Hikmet. Memet Fuat, "Yeni Türk şiiri hangi şairle adım atmıştır?" sorusuna verilen yanıtlar içinde, Yahya Kemal, Ahmet Haşim ve Orhan Veli'nen isimleri da verilmekle beraber, Nâzım Hikmet'in o başlangıcı yaratan aslolan ozan bulunduğunu belirtir. Özgür nazmın Türk şiirinde daha 1920'lerdeki yaratıcısı olmakla kalmayıp edebiyatımızda bilinmeyen bir özgür nazım şekli yaratmanın da öncüsüdür Nâzım Hikmet.
835 Satır yayımlandığı süre (1929), bir edebiyatın beklediği şairin, beklenen yenilikçi şiirin ne olabileceği de görüldü. Moskova'da keşfedilen füturizm, değildir mi ki eski şekilleri yıkma ve yeni bir içerikle bu yeni içeriğe uygun şekiller bulmayı amaçlıyordu, Nâzım Hikmet'in Türk edebiyatının o günlerinin, dikkatli şekilde olmasa da, tarihsel olarak beklediği ozan olduğu da kuşkusuzdu. Fakat verili ve geleneksel olana yıkıcı karşı koyuşlar bir edebiyatı dinginlikten çıkarıp irili ufaklı kollara böler, her birinin debisi değişik yeni akarsular oluşturur. Bizde korkulan bu olmuştur, oysa birbirlerinden ayrılan suların tümü sonunda denize dökülür, sonunda varlıklı, verimli bir delta yaratarak.
Tesiri gitgide artan ozan
Sonrasında gelen Jokond ile Si-Ya-U, Varan 3, 1+1=1 ve Sesini Kaybeden Kent özgür nazmı yalnızca biçimsel bir yenilik olmaktan çıkarırken Türk şiirinde insanı ve yaşamı o güne dek şiir içinde görülmemiş şekilde anlatmanın yollarını gösteriyordu. Bu ne Yahya Kemal'in duruş şekline benziyordu, ne de Ahmet Haşim başta, devrin diğeri etkin şairlerininkine. Tam da ulusal ve ulusalcı bir edebiyatın egemenliğinin belirgin şekilde hissedilmeye başlandığı koşullarda, aykırı bir çıkıştı bu. Bu konuyu yapmanın en uygun şekli şiiri özgür nazım içinde kullanmaktı; öyleki ki aynı içinde ne olduğu Yahya Kemal ya da Tevfik Fikret'in şiir yapısı içinde dile getirmek hem aynı etkiyi yaratmayacaktı, hem de o şiir şekli içinde Nâzım Hikmet'in yazdıklarını yazmak olanaksızdı.
Aynı devrin etkili özgür nazım örneklerini yazan Ercümend Behzad Lav ya da Mümtaz Parlak zeka Taşkın'ın Gerçeküstücülük, Dadacılık benzer biçimde Garp'da ortaya çıkan akımlardan etkilenerek yazdıkları şiir, hem kendi dönemlerinde, hem de devamlı olduğu benzer biçimde, sözgelimi 1970'lerin sıcak siyasal dünyası içinde, "yozlaşmış edebiyat" örnekleri olarak nitelendi ki, geleneksel ana akım eğilimi bu şekilde yenilikçi arayışları köşeye sıkıştırmayı her dönemde denemiştir. Sanırım o günlerde bu deneysel arayışları "yozlaşma" olarak niteleyenler, bugün aynı suçlamayı yapmayacaktır.
Nâzım Hikmet'in gençlik yıllarından başlayarak gitgide etkinliği artan bir ozan oluşu, Memleketimden İnsan Manzaraları ve Kurtuluş Savaşı Destanı'nda, ülkesinin evveliyatına benzeri olmayan bir boyut kazandırdığı benzer biçimde, Şeyh Bedreddin Destanı'nda olduğu benzer biçimde, geçmişe dönük bir dünya görüşünün şiirde ne denli etkisi altına alan sonuçlar verebileceğini de gösterdi. Bu tür şeyler normal olarak o güne dek görülmemiş bir şiir anlayışını getirirken edebiyatımıza, şairinde de büyük değişimlere niçin oluyordu.
Nedim Gürsel de Dünya Şairi Nâzım Hikmet adlı kıymetli incelemesinde, "Nâzım Hikmet'in aslolan önemi, bence, Türk şiirinde yol açmış olduğu yenilikçi hareket ve gelişiminin belirgin bir evresinde geleneksel halk yazınıyla kurduğu bağ etrafında aranmalıdır," şeklinde bir saptama yapar ki, münakaşaya kıymet. Bir ihtimal Nâzım Hikmet'in aslolan önemi değildir orada gösterilen de, geleneksel halk edebiyatıyla kurduğu ilişkiden ve bunun pozitif neticelerinden söz etmek daha doğru olur. Jokond ile Si-Ya-U'dan Rubailer'e, Şeyh Bedreddin Destanı'na, halk şiirinin şekil özelliklerine, Divan şiirinin deyiş biçimlerine, yalnızca kendi şiirinin biçimsel yapısını yaratmak için başvurması dahi onun ozan kimliğini bütünüyle gösterir.
Uygar Türk şiirinin yenilikçi atılımları, onunla aynı düzeyde bulunmasa dahi, tavır olarak onun açmış olduğu yoldan yürümüş, aynı ataklığı, aynı arayış derinliğinde göstermiştir. Nâzım Hikmet, hem de asla öykünmeden, füturizmle Türk şiirinin biçimsel özelliklerini ve sesini bireştirmiştir. Dünya görüşünü sınıfsal bir boyut içinde şiire taşımak; o güne dek şiirimizde anlatılmamış mevzulara, sorunlara dalmak; düşünsel olarak sert bir kararlılığı şiirin ritim, ses ve uyaklı söyleyişi içinde dile getirmek; gelenekten yararlanmanın en ileri örneğini vermek; özgür nazmı kimi zaman tipografiden, dizelerin kırılmasından, değişik hizalara yerleştirilmiş tam ve kırık dizelerin uyumundan, uyaklara yüklenen ses zenginliğinden yararlanarak yepyeni şekilde oluşturmak, tamamıyla kendine özgü bir şiirin yaratılmasını sağlamıştı.
Yahya Kemal ve Ahmet Haşim başta, Faruk Nafiz, Necip Fazıl, Yedi Meşaleciler, Fecr-i Atî ve Cumhuriyet edebiyatının ideolojik taşıyıcıları olan romancıların etkin bulunmuş olduğu koşullarda, sürüden ayrılmaktı Nâzım Hikmet'inki. Reşat Nuri Güntekin, Peyami Safa, Sadri Ertem, Reşat Enis, Mahmut Yesari, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar benzer biçimde romancıların çevresini kuşattığı edebiyat anlayışının da dışındaydı Nâzım Hikmet. üstelik onun kendisini ulusal edebiyat içinde gördüğüne de şüphe yok, Türkçenin kendinden önceki şairlerin anladığının ötesinde bir şiir dili olduğuna inancını taşıdığına da.
Selahattin Hilav, Nâzım Hikmet'in Türkçeyi başkalarına ait kullandığı deyiş ve sözcüklere birer nesneye yaklaşır benzer biçimde yaklaşıp hem onların içinde saklı tatlar ve çağrışımlardan yararlandığını, hem de onları aşarak kendi şiirinde içselleştirdiğini belirtir. Dil, Nâzım Hikmet için verili olandan yararlanıp şairin ona yüklemek istediği anlamı saran bir biçimdir. Nedim Gürsel'in en o kadar da Şeyh Bedreddin Destanı'na dayanarak açıklamış olduğu geleneksel halk edebiyatından ve dilin geleneksel mana ve kalıplarından yararlandığını belirttiği düzey de budur.
Nâzım Hikmet'in edebiyatımızın ana akımından ilk büyük kopuşu gerçekleştirmesinin anlamı üstünde durmak, bugüne ışık tutacaktır.
Türklerin İslamiyeti kabulü ne benzer biçimde değişimler getirmiştir?
Nazım Hikmet Ran
Kuvay-i Milliye Destanı - Nazım Hikmet
YORUMLAR