nişan isim Farsça nişÂ¥n 1 . İşaret, iz, emare, alamet. 2 . Nişanlanma esnasında meydana getirilen merasim: "Bizi nişana çağı...
nişan
isim Farsça nişÂ¥n
1 . İşaret, iz, emare, alamet.
2 . Nişanlanma esnasında meydana getirilen merasim:
"Bizi nişana çağırdılar."- .
3 . Evlenmek suretiyle birbirine söz verme, nişanlanma:
"Nişanı bozmuşlar."- .
4 . Kurşun, taş vb. ile vurulmak istenen hedef.
5 . Hedefi vurmak için tabanca, ok vb.ne lüzumlu doğrultuyu verme.
6 . Devlet nişanı.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
nişan alabilmek
nişanı (ya da nişanını) atmak (ya da bozmak)
(bir şeyi ya da bir şeye) nişan koymak
nişan takmak
nişan yapmak
Birleşik Sözler
nişangeç
nişan halkası
nişan yüzüğü
ağız nişanı
devlet nişanı
Rüyada Nişan Görmek
Ehvel - Nişan Taşı
Düğün Gelenekleri 
Düğün gelenekleri illere nazaran farklılık gösterse de her insanın bilmiş olduğu ve uyguladığı değişmeyen bir takım adetler vardır. İşte ekranda görülen pencereden bazıları...
Kız istemeSöz kesme:
Ailenin yakınlarından ve hatırı sayılan bir çok şahıs kız istemeye giderler. Birazcık sohbetten sonrasında, “Allah''ın emri ve Peygamberin kavli†ile kız istenir. Kız evi, “Kısmetse olur†diye fikretmek için süre ister ya da daha evvel anlaşılmışsa onay bir aile büyü tarafınca verilir. Mühlet istenmişse, oğlanın durumunu incelem eden kız evi, münasip görmediyse veremeyeceklerini, beğenmişlerse nişan gününü tespit için tekrardan görüşürler.
Nişan:
Tespit edilen güne kadar oğlan evi tarafınca nişan giysileri ve yüzük alınır.Nişan bohçası hazırlanmış olur ve kız evine götürülür.Nişan organizasyonu genel anlamda kız evine aittir. Nişan yüzükleri daha evvel belirlenen bir aile büyüğü tarafınca takılır. Taraflar nişan esnasında gelin ve damada türlü hediyeler verebilirler. Nişan esnasında ebeveynler tarafınca takılacak takılar daha evvel belirlenmiş olmalıdır.Nişan pastası,müzik ve eğlence nişan organizasyonuna dahildir.
Kına Gecesi:
Gelinin arkadaşları ve yakın aile çevresinin iştirak ettiği bir eğlencedir. Genel anlamda kız evinde yiyecek verilir. Yemekten sonrasında eğlence başlar. Kına yakılacak müzik eşliğinde dans eden hanımlar oynarken kına getirilir. Kızın başına kırmızı ve yeşil tülbent örtüp, sağ elinin ortasına kına yakılır.Gelinin kınası yakıldıktan sonrasında eğlence devam eder.
Düğün:
Düğün tarihinin aylar öncesinden belirlenmesi eksiklerin giderilmesi ve hazırlıkların tamamlanması açısından önemlidir. Gelin ve damadın yakınlarına düğünden ilkin hediyeler getirilmesi yaygın adetlerdendir.Düğün haftasının başlangıcında oğlan evinin damına bayrak dikilir. Böylelikle düğün olacak ev belirlenmiş ve duyuru edilmiş olur.Gelin kardeşi tarafınca beline al dönem bağlanarak evinden çıkarılır.Evden çıkarken genel anlamda evin kapısı birisi tarafınca kiitlenir. Damadın bu kişiye bir miktar para vermesiyle kapı açılır.Gelin otomobiline binerken dualar eşliğinde başlarına pirinç atılır. Pirinç nerede ise tüm kültürlerde bu bolluğun sembolü olarak kabul edilir.Nikah kıyılırken çiftlerden hangisi ötekinin ayağına basarsa evlilikte onun sözünün geçeceğine inanılması da düğünlerin keyifli anılarından biridir.Merasim sonlandıktan sonrasında gelinin uketini havaya atmasından sonrasında yakalayan kişinin sonraki düğünün gelini olacağı inanç kadar gelinin ayakkabısının altına isim yazılmasından sonrasında adı silinenlerin de kısmetlerinin açık olduğu başka geleneksel inançlardandır.
Düğün gelenekleri illere nazaran farklılık gösterse de her insanın bilmiş olduğu ve uyguladığı değişmeyen bir takım adetler vardır. İşte ekranda görülen pencereden bazıları...Kız istemeSöz kesme:
Ailenin yakınlarından ve hatırı sayılan bir çok şahıs kız istemeye giderler. Birazcık sohbetten sonrasında, “Allah''ın emri ve Peygamberin kavli†ile kız istenir. Kız evi, “Kısmetse olur†diye fikretmek için süre ister ya da daha evvel anlaşılmışsa onay bir aile büyü tarafınca verilir. Mühlet istenmişse, oğlanın durumunu incelem eden kız evi, münasip görmediyse veremeyeceklerini, beğenmişlerse nişan gününü tespit için tekrardan görüşürler.
Nişan:
Tespit edilen güne kadar oğlan evi tarafınca nişan giysileri ve yüzük alınır.Nişan bohçası hazırlanmış olur ve kız evine götürülür.Nişan organizasyonu genel anlamda kız evine aittir. Nişan yüzükleri daha evvel belirlenen bir aile büyüğü tarafınca takılır. Taraflar nişan esnasında gelin ve damada türlü hediyeler verebilirler. Nişan esnasında ebeveynler tarafınca takılacak takılar daha evvel belirlenmiş olmalıdır.Nişan pastası,müzik ve eğlence nişan organizasyonuna dahildir.
Kına Gecesi:
Gelinin arkadaşları ve yakın aile çevresinin iştirak ettiği bir eğlencedir. Genel anlamda kız evinde yiyecek verilir. Yemekten sonrasında eğlence başlar. Kına yakılacak müzik eşliğinde dans eden hanımlar oynarken kına getirilir. Kızın başına kırmızı ve yeşil tülbent örtüp, sağ elinin ortasına kına yakılır.Gelinin kınası yakıldıktan sonrasında eğlence devam eder.
Düğün:
Düğün tarihinin aylar öncesinden belirlenmesi eksiklerin giderilmesi ve hazırlıkların tamamlanması açısından önemlidir. Gelin ve damadın yakınlarına düğünden ilkin hediyeler getirilmesi yaygın adetlerdendir.Düğün haftasının başlangıcında oğlan evinin damına bayrak dikilir. Böylelikle düğün olacak ev belirlenmiş ve duyuru edilmiş olur.Gelin kardeşi tarafınca beline al dönem bağlanarak evinden çıkarılır.Evden çıkarken genel anlamda evin kapısı birisi tarafınca kiitlenir. Damadın bu kişiye bir miktar para vermesiyle kapı açılır.Gelin otomobiline binerken dualar eşliğinde başlarına pirinç atılır. Pirinç nerede ise tüm kültürlerde bu bolluğun sembolü olarak kabul edilir.Nikah kıyılırken çiftlerden hangisi ötekinin ayağına basarsa evlilikte onun sözünün geçeceğine inanılması da düğünlerin keyifli anılarından biridir.Merasim sonlandıktan sonrasında gelinin uketini havaya atmasından sonrasında yakalayan kişinin sonraki düğünün gelini olacağı inanç kadar gelinin ayakkabısının altına isim yazılmasından sonrasında adı silinenlerin de kısmetlerinin açık olduğu başka geleneksel inançlardandır.
NİŞAN a. (fars. nişan).
1. Emare, iz, işaret.
2. Bir şeyi belirgin etmek amacıyla üstüne konulmuş olan işaret.
3. Vurulmak istenen hedef.
4. Görmüş olduğu mühim işlerden dolayı bir kimseyi onurlandırmak amacıyla verilen madalya.
5. Bir olayın anısına dikilen taş.
6. Evlenmek suretiyle ve belirgin bir törenle karşılıklı verilen söz.
7. Bu sözle evlilik içinde geçen süre: Nişanı uzatmak.
8. Bu sözün kutlandığı, duyurulduğu ve nişan yüzüklerinin takıldığı toplantı, eğlence: Bir nişana davet edilmek. (Bk. ansiki. böl. Folk.)
9. Esk. Yara izi.
10. Nişan alabilmek, top, tüfek vb. bir yakıcı silahı, atılan mermi hedefi bulacak şekilde yöneltmek; bakışı, vurulacak hedef üstünde toplamak, hedefi özenle tespit etmek: Kalbine nişan aldı ama isabet ettiremedi. Gözünü kısarak geminin omurgasına nişan aldı; bir başarı ya da etkinliğinden dolayı kendisine madalya verilmek. || Nişan atmak, belirgin bir noktaya silahla ateş etmek. || Nişan koymak, bir şeyi ileride tanıyabilmek ya da ölçebilmek için üstüne belli başlı bir işaret koymak: Buğday yığınlarına nişan koymuş, çalınıp çatınmadığını denetlemişti. || Nişan takmak, nişanlanacak çiftin nişan yüzüklerini parmaklarına geçirmek; bir kimsenin göğsüne madalya takmak. || (Herhangi birine) nişan vermek, bir kimseyi, bir başarısından dolayı nişanla ödüllendirmek. || Nişan yapmak, kızla adamın evlenme isteklerini kesinleştirmek ve bu konuyu kutlamak için nişan töreni tanzim etmek: Aile içinde nişan yaptılar. || Nişan yüzüğü ya da halkası, evlenmek suretiyle verilen sözün emaresi olarak takılan yüzük. (Eşanl. ALYANS.)
*-*Ask. Nişan ali, askerlere, atış durumuna geçmeleri ve yanakla yapmaları için verilen komut. || Gece görüş nişan aleti, karanlık koşullarda nişancının hedefi görmesini, nişan almasını, düşmanı gözetlemesini, hedefe uzak mesafeden etkili atış yapmasını elde eden aygıt.
*-*Ask. denize. Armaya nişan alabilmek, bir düşman gemisinin direklerini hedef alıp ateş etmek. || Su hattına nişan alabilmek, düşman gemisinin su hattını hedefleyip ateş açmak. (Bir geminin su hattı, nişan alma için daha belirgin bir hedef oluşturur; bununla birlikte mesafe uzun olsa dahi isabet ihtimali yüksektir.)
*-*Balis. Nişan hattı, atış esnasında, bir silahla hedefini birleştiren doğru çizgi.
*-*Esk. spor. Nişan taşı, okçulukta üstünde ok menzilleri, atış zamanı, kemankeş'in ismi bulunan, 1-3 m yüksekliğinde, türlü görünüşteki taş. (OsmanlIlar döneminde, Okmeydanı'nda en uzun ok atan kemankeşin adına dikilirdi.)
*-*Folk. Nişan ardı, bir takım yörelerde nişan töreninin ertesi günü kız evinden oğlan evine gönderilen armağanlara verilen isim. (Bk. ansiki. böl.) || Nişan pastası, nişan töreni esnasında nişanlılar tarafınca kesilen ve konuklara ikram edilen, çoğu zaman çok kattan oluşan pasta. || Nişan şekeri, nişan töreni sebebiyle oğlan evinin ktz evine götürmüş olduğu oluşan ekip. || Nişanı atmak, evlenmekten vazgeçerek nişanlılık durumunu sona erdirmek. (Bu durumda verilen armağanlar karşılıklı olarak geri gönderilir.) [Nişan bozmak da denir.] || Büyük nişan, bir takım yörelerde nişan törenine verilen isim. || Ufak nişan, bir takım yörelerde söz kesme törenine verilen isim.
*-*Hayvc. Hayvanlara yaralanan işaret. (Çoğu zaman hayvanların kulakları bıçakla çentilerek, kesilerek ya da delinerek nişan konur. Bu işarete bir takım yörelerde "en" denir.)
*-*Kur. tar. Nişan alayı, yeniçeri zorbalarından birinin işletmek suretiyle açmış olduğu kahveye kendi ortasının nişanını alayla götürüp asması töreni. (Yasa gereğince yeniçerilerin sanat ve ticaretle uğraşmaları yasaktı. Fakat, sonradan ocak bozulunca, söz konusu işler yapanlarla beraber nişan alayı düzenleyenler de çoğaldı). || Nişan kalemi, OsmanlI devletinde vezir beylerbeyi, sancakbeyi, mevali beratlarının, zeamet ve tımar kayıtlarının yapıldığı daire. ("Tahvil kalemi" ya da "Kese kalemi" denen bu dairede, tımar ya da zeamet verildiğine ilişkin belgeler, ilkin "derkenar†yazılmak suretiyle defterhaneye [tapu dairesi] gönderilir, bu işlem tamamlanıp buyrultusu alındıktan sonrasında tekrardan Nişan kalemi'ne teslim edilirdi.) || Nişan tahtası, yapılmakta olan binalara ve limana mal getiren gemilere yeniçerilerin koydukları balta biçimindeki işaret. (BALTA ASMAK.) || Nışan-ı hümayun, OsmanlI devletinde padişahın ismini içeren ve imzası yerine geçen hususi işaret, tuğra. (Buyruk ve resmi belgelerdeki “nişanı şerifi alişanı sultaniâ€, "tevkii hümayunâ€, “tevkii refiâ€, "misali meymun", "alameti şerife†benzer biçimde terimlerin tümü de “tuğra†anlamını taşırlardı.)
*-*Nümism. Devlet tarafınca herhangi bir -üstün hizmete karşılık ödül olarak verilen onur belgesi, takı. (Bk. ansiki. böl.)
*-*Sil. Nişan aleti, üstünde iki dik karşılaştırma çizgisi bulunan ve bir topu ya da ha- vantopunu hedefe tevcih (ya da tespit) etmeyi elde eden merceksel alet. || Nişan dairesi, yatay açıları ölçmeye yarayan gözlem aleti. (Merkezinde, bir alidat ya da pe- riskopik bir dürbün desteği dönen, bir iletkiyle kaplı bir tabladan oluşur.) || Nişan düzlemi, silahta, nişan aygıtının düşey karşılaştırma çizgisinden ve nişancının bakış açısından geçen düşey düzlem. || Nişan hattı, bir tevcih aletinde, nişan aygıtının düşey ve yatay karşılaştırma çizgilerinin kesişme noktalarını atıcının gözüyle birleştiren çizgi. || Nişan hattı bozulmak, bir silahtan söz ederken, belirgin bir noktaya tevcih edilmiş konumundan ayrılmak. || Nişan hattını bozmak, belirgin bir hedefe tevcih edilmiş bir silahın konumunu değişiklik yapmak. || Nişan hattı denetim aleti, nişan hatlarını doğrulamak için, bir namlunun eksenini belirginleştirmeyi elde eden ufak alet. || Nişan noktası, yakıcı bir silahla atış yaparak, vurulmak istenen nokta. || Nişan sehpası, tüfeği yatay ya da düşey düzlemde belli başlı bir hedef üstünde tespit olanağı elde eden, üç ayaklı ya da üstünde tüfek yatağı bulunan, sandık şeklinde atış eğitim gereci. (Nişan çizgisini bulmayı ve belli başlı bir noktaya nişan almayı elde eden, nişancılık eğitiminin mühim gereçlerinden biridir.) || Belli başlı bir noktaya nişan alabilmek, nişan hattını, hedefe ya da destek bir tevcih noktasına yöneltmek.
*-*Yerbil. Nişan ekseni, bir dürbünün nişan doğrultusu, optik ekseni.
*-*ANSİKL. Folk. Nişan töreni, yörelere nazaran farklılıklar gösterir. Bir takım yörelerde söz kesme töreniyle beraber yapılır ve mütevazi bir törendir. Bir takım yörelerdeyse bir tür düğün provası niteliği taşır. Nişan günü evvel komşu ve akrabalara haber verilir. Kız giydirilip süslendikten sonrasında köşeye oturtulur. Davetlilerin tümü ulaştıktan sonra her iki ailenin de saygı ve sevgisini kazanmış birisi ya da bir akraba nişan yüzüklerini takar. Bir takım yörelerde de kızla oğlana ayrı ayrı odalarda yüzük takılır, bu durumda kızın yüzüğünü çoğu zaman kayınvalide takar. Yüzük takıldıktan sonrasında el öpülür; akraba ve yakınlar kıza türlü takılar ve armağanlar verir; kimi zaman hanım adam bir arada, kimi zaman de ayrı ayrı eğlenilir. Konuklara şeker, kurabiye, kolonya, şerbet, limonata, meyve vb. ikram edilir. Bir takım yörelerde eğlence konuklar gittikten sonrasında kızın arkadaşları tarafınca sabaha değin sürdürülür. Nişan töreni çoğu zaman kız evinde yapılır ve nişan, kız evinin yapması ihtiyaç duyulan bir merasim olarak kabul edilir. Harcamaları kız babası karşılar. Nişan için salon tutma da yaygın uygulamalardandır. Kentlerde de nişan töreni farklılıklar gösterir. Salon tutularak düzenlenen törenler yanında, evde ya da nişanlanacak gençlerin kendi aralarında yaptıkları ufak törenlere de rastlanır. Nişan töreni derhal her yörede evliliğe hazırlık periyodunun başlangıcı olarak kabul edilir.
*Nişan ardı, nişanın ertesi günü, kız evinden oğlan evine bir çok sini kurabiyeyle beraber türlü armağanlar gönderilir Bu armağanlardan bazıları ayrı ayrı bohçalanıp, ufak bir bakır tasa konan kurabiyelerle beraber nişan töreninde kıza takı takan oğlan evi yakınlarına götürülür. Bohçalar kişiler için değildir, haneler içindir. Her hane ferdi için bohçada bir hediye bulunmaktadır. Kurabiyeler ağız tadını simgeler. Nişan ardını çoğu zaman kız yengesi ve kızın yakınları götürür, oğlan evine yaklaştıklarında havaya tabanca atılarak ya da gürültü yapılarak yaklaştıkları bildirilir.
*-*Nümism. Osmanlılar'da her alanda yararlılıkları ve üstün hizmetleri görülenlere nişan verilmesi madalyadan sonrasında başladı. Kısa süre önce bu maksatla kılıç, hilat, sorguç, çelenk vb. veriliyordu. Mahmut II döneminde (1808-1839) çıkarılan Nişanı iftihar bu alanda ilk örnektir (1832). Bu durumu pırlanta süslemeli, minyatürlü Tasviri hümayun nişanı izledi (1832). Bir çok derecesi ve murassası olan nişanlar altın, gümüş benzer biçimde metallerden yapılıyor ve çok kıymetli taşlarla süsleniyordu; kimilerinin de şemseleri vardı. Bu nişanlar hususi bir nizamnameyle veriliyor, çoğunun beratı bulunuyordu. Bir süre sonra Abdülmecit (tekrardan çıkarılan Nişanı iftihar. Nişanı füruğ efşan, Nişanı ayrıcalık, Mecidi nişanı), Abdülaziz (Nişanı âli ayrıcalık, Nişanı osma- ni), Abdülhamit II (Nişanı şefkat, Nişanı âli ayrıcalık, Hanedanı âli osman, Ertuğrul nişanı) ve Mehmet V (Nişanı maarif, Artam nişanı, Meclisi mebusan azalarına mahsus nişan) dönemlerinde türlü nişanlar çıkarıldı. 1850'deki para darlığı esnasında tüm nişanlar ve madalyalar toplatılarak darphaneye gönderildi, altın ve gümüş para basımında kullanıldı. Nişanlar bir kurdeleyle boyna asılabildiği benzer biçimde, çoğu zaman göğsün sol tarafına takılıyordu. OsmanlI padişahları nişan verir, ama kendileri nişan kabul etmezlerdi. Bu anane Abdülmecit'in Fransa'nın gönderilmiş olduğu Lagion d'honneur nişanını kabul etmesiyle terk edildi.
Cumhuriyet kurulduktan sonrasında 26 kasım 1934 tarih ve 2590 sayılı yasa'yla tüm sivil rütbelerle beraber nişan ve madalyalar kaldırılarak, kullanılmaları yasaklandı.
Aynı yasada Türkler'in yabancı devlet nişanları taşımayacakları da açıklandı. 24 ekim 1983 tarih ve 2933 sayılı madalya ve nişanlar yasası'ndâ ise, günümüzde verilebilecek nişanlar açıklandı: Devlet nişanı, Türkiye Cumhuriyeti ile dostça ilişkilerin geliştirilmesi ve ulusların birbirlerine yakınlaşmalarını elde eden ülkelerin devlet baş- kanlarına: Cumhuriyet nişanı aynı amaçlarla bu ülkelerin başbakanları, bakanları ve dış temsilcilik çalışanlarına; Liyakat nişanı ilim ve sanatta Türkiye Cumhuriyetinin internasyonal alanda tanıtılması ve yüceltilmesini elde eden yabancı kişilere. Bu yasaya nazaran başka devletlerce türk yurttaşlarına verilen nişanlar, Başbakanlık personel genel müdürlüğü'nce tescil edildikten sonrasında takılabilmektedir.
1. Emare, iz, işaret.
2. Bir şeyi belirgin etmek amacıyla üstüne konulmuş olan işaret.
3. Vurulmak istenen hedef.
4. Görmüş olduğu mühim işlerden dolayı bir kimseyi onurlandırmak amacıyla verilen madalya.
5. Bir olayın anısına dikilen taş.
6. Evlenmek suretiyle ve belirgin bir törenle karşılıklı verilen söz.
7. Bu sözle evlilik içinde geçen süre: Nişanı uzatmak.
8. Bu sözün kutlandığı, duyurulduğu ve nişan yüzüklerinin takıldığı toplantı, eğlence: Bir nişana davet edilmek. (Bk. ansiki. böl. Folk.)
9. Esk. Yara izi.
10. Nişan alabilmek, top, tüfek vb. bir yakıcı silahı, atılan mermi hedefi bulacak şekilde yöneltmek; bakışı, vurulacak hedef üstünde toplamak, hedefi özenle tespit etmek: Kalbine nişan aldı ama isabet ettiremedi. Gözünü kısarak geminin omurgasına nişan aldı; bir başarı ya da etkinliğinden dolayı kendisine madalya verilmek. || Nişan atmak, belirgin bir noktaya silahla ateş etmek. || Nişan koymak, bir şeyi ileride tanıyabilmek ya da ölçebilmek için üstüne belli başlı bir işaret koymak: Buğday yığınlarına nişan koymuş, çalınıp çatınmadığını denetlemişti. || Nişan takmak, nişanlanacak çiftin nişan yüzüklerini parmaklarına geçirmek; bir kimsenin göğsüne madalya takmak. || (Herhangi birine) nişan vermek, bir kimseyi, bir başarısından dolayı nişanla ödüllendirmek. || Nişan yapmak, kızla adamın evlenme isteklerini kesinleştirmek ve bu konuyu kutlamak için nişan töreni tanzim etmek: Aile içinde nişan yaptılar. || Nişan yüzüğü ya da halkası, evlenmek suretiyle verilen sözün emaresi olarak takılan yüzük. (Eşanl. ALYANS.)
*-*Ask. Nişan ali, askerlere, atış durumuna geçmeleri ve yanakla yapmaları için verilen komut. || Gece görüş nişan aleti, karanlık koşullarda nişancının hedefi görmesini, nişan almasını, düşmanı gözetlemesini, hedefe uzak mesafeden etkili atış yapmasını elde eden aygıt.
*-*Ask. denize. Armaya nişan alabilmek, bir düşman gemisinin direklerini hedef alıp ateş etmek. || Su hattına nişan alabilmek, düşman gemisinin su hattını hedefleyip ateş açmak. (Bir geminin su hattı, nişan alma için daha belirgin bir hedef oluşturur; bununla birlikte mesafe uzun olsa dahi isabet ihtimali yüksektir.)
*-*Balis. Nişan hattı, atış esnasında, bir silahla hedefini birleştiren doğru çizgi.
*-*Esk. spor. Nişan taşı, okçulukta üstünde ok menzilleri, atış zamanı, kemankeş'in ismi bulunan, 1-3 m yüksekliğinde, türlü görünüşteki taş. (OsmanlIlar döneminde, Okmeydanı'nda en uzun ok atan kemankeşin adına dikilirdi.)
*-*Folk. Nişan ardı, bir takım yörelerde nişan töreninin ertesi günü kız evinden oğlan evine gönderilen armağanlara verilen isim. (Bk. ansiki. böl.) || Nişan pastası, nişan töreni esnasında nişanlılar tarafınca kesilen ve konuklara ikram edilen, çoğu zaman çok kattan oluşan pasta. || Nişan şekeri, nişan töreni sebebiyle oğlan evinin ktz evine götürmüş olduğu oluşan ekip. || Nişanı atmak, evlenmekten vazgeçerek nişanlılık durumunu sona erdirmek. (Bu durumda verilen armağanlar karşılıklı olarak geri gönderilir.) [Nişan bozmak da denir.] || Büyük nişan, bir takım yörelerde nişan törenine verilen isim. || Ufak nişan, bir takım yörelerde söz kesme törenine verilen isim.
*-*Hayvc. Hayvanlara yaralanan işaret. (Çoğu zaman hayvanların kulakları bıçakla çentilerek, kesilerek ya da delinerek nişan konur. Bu işarete bir takım yörelerde "en" denir.)
*-*Kur. tar. Nişan alayı, yeniçeri zorbalarından birinin işletmek suretiyle açmış olduğu kahveye kendi ortasının nişanını alayla götürüp asması töreni. (Yasa gereğince yeniçerilerin sanat ve ticaretle uğraşmaları yasaktı. Fakat, sonradan ocak bozulunca, söz konusu işler yapanlarla beraber nişan alayı düzenleyenler de çoğaldı). || Nişan kalemi, OsmanlI devletinde vezir beylerbeyi, sancakbeyi, mevali beratlarının, zeamet ve tımar kayıtlarının yapıldığı daire. ("Tahvil kalemi" ya da "Kese kalemi" denen bu dairede, tımar ya da zeamet verildiğine ilişkin belgeler, ilkin "derkenar†yazılmak suretiyle defterhaneye [tapu dairesi] gönderilir, bu işlem tamamlanıp buyrultusu alındıktan sonrasında tekrardan Nişan kalemi'ne teslim edilirdi.) || Nişan tahtası, yapılmakta olan binalara ve limana mal getiren gemilere yeniçerilerin koydukları balta biçimindeki işaret. (BALTA ASMAK.) || Nışan-ı hümayun, OsmanlI devletinde padişahın ismini içeren ve imzası yerine geçen hususi işaret, tuğra. (Buyruk ve resmi belgelerdeki “nişanı şerifi alişanı sultaniâ€, "tevkii hümayunâ€, “tevkii refiâ€, "misali meymun", "alameti şerife†benzer biçimde terimlerin tümü de “tuğra†anlamını taşırlardı.)
*-*Nümism. Devlet tarafınca herhangi bir -üstün hizmete karşılık ödül olarak verilen onur belgesi, takı. (Bk. ansiki. böl.)
*-*Sil. Nişan aleti, üstünde iki dik karşılaştırma çizgisi bulunan ve bir topu ya da ha- vantopunu hedefe tevcih (ya da tespit) etmeyi elde eden merceksel alet. || Nişan dairesi, yatay açıları ölçmeye yarayan gözlem aleti. (Merkezinde, bir alidat ya da pe- riskopik bir dürbün desteği dönen, bir iletkiyle kaplı bir tabladan oluşur.) || Nişan düzlemi, silahta, nişan aygıtının düşey karşılaştırma çizgisinden ve nişancının bakış açısından geçen düşey düzlem. || Nişan hattı, bir tevcih aletinde, nişan aygıtının düşey ve yatay karşılaştırma çizgilerinin kesişme noktalarını atıcının gözüyle birleştiren çizgi. || Nişan hattı bozulmak, bir silahtan söz ederken, belirgin bir noktaya tevcih edilmiş konumundan ayrılmak. || Nişan hattını bozmak, belirgin bir hedefe tevcih edilmiş bir silahın konumunu değişiklik yapmak. || Nişan hattı denetim aleti, nişan hatlarını doğrulamak için, bir namlunun eksenini belirginleştirmeyi elde eden ufak alet. || Nişan noktası, yakıcı bir silahla atış yaparak, vurulmak istenen nokta. || Nişan sehpası, tüfeği yatay ya da düşey düzlemde belli başlı bir hedef üstünde tespit olanağı elde eden, üç ayaklı ya da üstünde tüfek yatağı bulunan, sandık şeklinde atış eğitim gereci. (Nişan çizgisini bulmayı ve belli başlı bir noktaya nişan almayı elde eden, nişancılık eğitiminin mühim gereçlerinden biridir.) || Belli başlı bir noktaya nişan alabilmek, nişan hattını, hedefe ya da destek bir tevcih noktasına yöneltmek.
*-*Yerbil. Nişan ekseni, bir dürbünün nişan doğrultusu, optik ekseni.
*-*ANSİKL. Folk. Nişan töreni, yörelere nazaran farklılıklar gösterir. Bir takım yörelerde söz kesme töreniyle beraber yapılır ve mütevazi bir törendir. Bir takım yörelerdeyse bir tür düğün provası niteliği taşır. Nişan günü evvel komşu ve akrabalara haber verilir. Kız giydirilip süslendikten sonrasında köşeye oturtulur. Davetlilerin tümü ulaştıktan sonra her iki ailenin de saygı ve sevgisini kazanmış birisi ya da bir akraba nişan yüzüklerini takar. Bir takım yörelerde de kızla oğlana ayrı ayrı odalarda yüzük takılır, bu durumda kızın yüzüğünü çoğu zaman kayınvalide takar. Yüzük takıldıktan sonrasında el öpülür; akraba ve yakınlar kıza türlü takılar ve armağanlar verir; kimi zaman hanım adam bir arada, kimi zaman de ayrı ayrı eğlenilir. Konuklara şeker, kurabiye, kolonya, şerbet, limonata, meyve vb. ikram edilir. Bir takım yörelerde eğlence konuklar gittikten sonrasında kızın arkadaşları tarafınca sabaha değin sürdürülür. Nişan töreni çoğu zaman kız evinde yapılır ve nişan, kız evinin yapması ihtiyaç duyulan bir merasim olarak kabul edilir. Harcamaları kız babası karşılar. Nişan için salon tutma da yaygın uygulamalardandır. Kentlerde de nişan töreni farklılıklar gösterir. Salon tutularak düzenlenen törenler yanında, evde ya da nişanlanacak gençlerin kendi aralarında yaptıkları ufak törenlere de rastlanır. Nişan töreni derhal her yörede evliliğe hazırlık periyodunun başlangıcı olarak kabul edilir.
*Nişan ardı, nişanın ertesi günü, kız evinden oğlan evine bir çok sini kurabiyeyle beraber türlü armağanlar gönderilir Bu armağanlardan bazıları ayrı ayrı bohçalanıp, ufak bir bakır tasa konan kurabiyelerle beraber nişan töreninde kıza takı takan oğlan evi yakınlarına götürülür. Bohçalar kişiler için değildir, haneler içindir. Her hane ferdi için bohçada bir hediye bulunmaktadır. Kurabiyeler ağız tadını simgeler. Nişan ardını çoğu zaman kız yengesi ve kızın yakınları götürür, oğlan evine yaklaştıklarında havaya tabanca atılarak ya da gürültü yapılarak yaklaştıkları bildirilir.
*-*Nümism. Osmanlılar'da her alanda yararlılıkları ve üstün hizmetleri görülenlere nişan verilmesi madalyadan sonrasında başladı. Kısa süre önce bu maksatla kılıç, hilat, sorguç, çelenk vb. veriliyordu. Mahmut II döneminde (1808-1839) çıkarılan Nişanı iftihar bu alanda ilk örnektir (1832). Bu durumu pırlanta süslemeli, minyatürlü Tasviri hümayun nişanı izledi (1832). Bir çok derecesi ve murassası olan nişanlar altın, gümüş benzer biçimde metallerden yapılıyor ve çok kıymetli taşlarla süsleniyordu; kimilerinin de şemseleri vardı. Bu nişanlar hususi bir nizamnameyle veriliyor, çoğunun beratı bulunuyordu. Bir süre sonra Abdülmecit (tekrardan çıkarılan Nişanı iftihar. Nişanı füruğ efşan, Nişanı ayrıcalık, Mecidi nişanı), Abdülaziz (Nişanı âli ayrıcalık, Nişanı osma- ni), Abdülhamit II (Nişanı şefkat, Nişanı âli ayrıcalık, Hanedanı âli osman, Ertuğrul nişanı) ve Mehmet V (Nişanı maarif, Artam nişanı, Meclisi mebusan azalarına mahsus nişan) dönemlerinde türlü nişanlar çıkarıldı. 1850'deki para darlığı esnasında tüm nişanlar ve madalyalar toplatılarak darphaneye gönderildi, altın ve gümüş para basımında kullanıldı. Nişanlar bir kurdeleyle boyna asılabildiği benzer biçimde, çoğu zaman göğsün sol tarafına takılıyordu. OsmanlI padişahları nişan verir, ama kendileri nişan kabul etmezlerdi. Bu anane Abdülmecit'in Fransa'nın gönderilmiş olduğu Lagion d'honneur nişanını kabul etmesiyle terk edildi.
Cumhuriyet kurulduktan sonrasında 26 kasım 1934 tarih ve 2590 sayılı yasa'yla tüm sivil rütbelerle beraber nişan ve madalyalar kaldırılarak, kullanılmaları yasaklandı.
Aynı yasada Türkler'in yabancı devlet nişanları taşımayacakları da açıklandı. 24 ekim 1983 tarih ve 2933 sayılı madalya ve nişanlar yasası'ndâ ise, günümüzde verilebilecek nişanlar açıklandı: Devlet nişanı, Türkiye Cumhuriyeti ile dostça ilişkilerin geliştirilmesi ve ulusların birbirlerine yakınlaşmalarını elde eden ülkelerin devlet baş- kanlarına: Cumhuriyet nişanı aynı amaçlarla bu ülkelerin başbakanları, bakanları ve dış temsilcilik çalışanlarına; Liyakat nişanı ilim ve sanatta Türkiye Cumhuriyetinin internasyonal alanda tanıtılması ve yüceltilmesini elde eden yabancı kişilere. Bu yasaya nazaran başka devletlerce türk yurttaşlarına verilen nişanlar, Başbakanlık personel genel müdürlüğü'nce tescil edildikten sonrasında takılabilmektedir.
Kaynak: Büyük Larousse
Rüyada Nişan Görmek
Ehvel - Nişan Taşı
YORUMLAR