ÖNDERLİK a. Önder olma durumu, bir grubu yönetme ve yönlendirme işi. *Topruhbil Kişinin yetkisi, tanınmışlığı sonucu ya da seçilmiş...
ÖNDERLİK a. Önder olma durumu, bir grubu yönetme ve yönlendirme işi.
*Topruhbil Kişinin yetkisi, tanınmışlığı sonucu ya da seçilmiş ya da kabul ettirilmiş bir şef olması sebebiyle bir grup içinde otorite kazanma ya da kullanma kabiliyeti. (Bk. anşikl. böl.)
*Ansİkl Önderliğin incelenmesi, bilhassa ABD lı birçok deneysel çalışmanın mevzusu olmuştur. Bu çalışmaların sorunsalı şu üç soruyla özetlenebilir:
1. Kim önder olabilir? Önder durumuna gelen ferdin, bir taraftan fizik özellikleri, kabiliyetleri ve kişilik özellikleri, öte taraftan grubun diğeri üyeleri üstündeki tesir derecesi içinde bağıntılar kurulur. Dolayısıyla bireyler içinde kurulan tesir bağıntısının belirleyicileri olarak bireylerin davranışları ve özellikleri üstünde durulur. Bilhassa ilk konuşan, en büyük güvenle en fazlaca konuşan şahıs önder durumuna gelmektedir; tesir derecesi geniş seviyede içinde yaşanılan genel duruma da bağlıdır;
2. Önder ve grup arasındaki karşılıklı tesir bağıntıları nedir? Başlangıçta eşitlikçi olan bir grupta, fert ilkin grubun normlarına, değerlerine ve kurallarına uygun olarak davranmalıdır; sırası vardığında grubu etkileyerek değişimler ve yenilikler getirmeden ilkin, grup tarafınca bütünüyle kabul edilmelidir (E R Hollander, 1971);
3. Önderin özellik ve davranışlarının grubun işleyişi üstündeki tesirleri nedir? üç önderlik üslubu vardır: otoriter üslup, demokratik üslup ve bırakın yapsınlar üslu
bu (R. Lippitt ve R. White, 1965). Mesela otoriter üsluba bakılırsa yönetilen çocuk gruplarındaki ergin önder, grubun tüm örgütlenme ve etkinliklerini saptayıp belirler ve grubun her türlü etkin iştirakından uzakta kalır. Demokratik önderse, tersine, kararları grubun incelemesine sunar ve grup ergin önderin yardımı ve etkin katılımıyla bu kararları tartışır. Bırakın yapsınlar üslubuna bakılırsa yönetilen gruplarda da ergin daha çok edilgen davranır ve kendinden istenmedikçe ne yardımda bulunur ne de lüzumlu detayları-bilgileri verir. Çocuklar kendi etkinliklerini ve grubun örgütlenmesini kararlaştırmakta özgürdür.
Otoriter bir ortamda evlatların önderleri karşısında diğeri durumlarda olduğundan daha belirgin bir bağımlılık ve otoriter öndere yönelik belli bir saldırganlık gösterdikleri saptanır. Demokratik bir ortamda, çocuklar kendilerini çok daha özgür hissetmekte ve diğeri gruplarda görülmeyen bir halde telkinlerde bulunmaya ve sorumluluklar almaya yönelmektedirler. Öte taraftan, grubun diğeri çocuklarına karşı öfkelilik ve saldırganlık emareleri, otoriter ve bırakın yapsınlar» durumlarda, demokratik ortamlardakinden çok daha sık ortaya çıkar.
Günümüzde en fazlaca benimsenen önderlik modeli, F. Fiedler'ın bu üç görünümü birleştirmek isteyen modelidir Bu yazar, önderin kişiliğini olmasıyla birlikte, kişilerarası ilişkiler ortamı, önderin iktidar derecesi ve işin yapılanma düzeyi benzer biçimde durum özelliklerini de dikkate alır. Gerçekte, mesela S. Moscovici ve C. Faucheux'nün deneyimleri (1960), daima her grupta önder olmadığını ortaya koymuştur. Böylece önderlik, yalnız bir tesir bağıntısı olarak değil, ek olarak grubun bir örgütlenme görünümü, ereklerine ulaşmak için lüzumlu bir vasıta olarak da kabul edilebilir.
*Topruhbil Kişinin yetkisi, tanınmışlığı sonucu ya da seçilmiş ya da kabul ettirilmiş bir şef olması sebebiyle bir grup içinde otorite kazanma ya da kullanma kabiliyeti. (Bk. anşikl. böl.)
*Ansİkl Önderliğin incelenmesi, bilhassa ABD lı birçok deneysel çalışmanın mevzusu olmuştur. Bu çalışmaların sorunsalı şu üç soruyla özetlenebilir:
1. Kim önder olabilir? Önder durumuna gelen ferdin, bir taraftan fizik özellikleri, kabiliyetleri ve kişilik özellikleri, öte taraftan grubun diğeri üyeleri üstündeki tesir derecesi içinde bağıntılar kurulur. Dolayısıyla bireyler içinde kurulan tesir bağıntısının belirleyicileri olarak bireylerin davranışları ve özellikleri üstünde durulur. Bilhassa ilk konuşan, en büyük güvenle en fazlaca konuşan şahıs önder durumuna gelmektedir; tesir derecesi geniş seviyede içinde yaşanılan genel duruma da bağlıdır;
2. Önder ve grup arasındaki karşılıklı tesir bağıntıları nedir? Başlangıçta eşitlikçi olan bir grupta, fert ilkin grubun normlarına, değerlerine ve kurallarına uygun olarak davranmalıdır; sırası vardığında grubu etkileyerek değişimler ve yenilikler getirmeden ilkin, grup tarafınca bütünüyle kabul edilmelidir (E R Hollander, 1971);
3. Önderin özellik ve davranışlarının grubun işleyişi üstündeki tesirleri nedir? üç önderlik üslubu vardır: otoriter üslup, demokratik üslup ve bırakın yapsınlar üslu
bu (R. Lippitt ve R. White, 1965). Mesela otoriter üsluba bakılırsa yönetilen çocuk gruplarındaki ergin önder, grubun tüm örgütlenme ve etkinliklerini saptayıp belirler ve grubun her türlü etkin iştirakından uzakta kalır. Demokratik önderse, tersine, kararları grubun incelemesine sunar ve grup ergin önderin yardımı ve etkin katılımıyla bu kararları tartışır. Bırakın yapsınlar üslubuna bakılırsa yönetilen gruplarda da ergin daha çok edilgen davranır ve kendinden istenmedikçe ne yardımda bulunur ne de lüzumlu detayları-bilgileri verir. Çocuklar kendi etkinliklerini ve grubun örgütlenmesini kararlaştırmakta özgürdür.
Otoriter bir ortamda evlatların önderleri karşısında diğeri durumlarda olduğundan daha belirgin bir bağımlılık ve otoriter öndere yönelik belli bir saldırganlık gösterdikleri saptanır. Demokratik bir ortamda, çocuklar kendilerini çok daha özgür hissetmekte ve diğeri gruplarda görülmeyen bir halde telkinlerde bulunmaya ve sorumluluklar almaya yönelmektedirler. Öte taraftan, grubun diğeri çocuklarına karşı öfkelilik ve saldırganlık emareleri, otoriter ve bırakın yapsınlar» durumlarda, demokratik ortamlardakinden çok daha sık ortaya çıkar.
Günümüzde en fazlaca benimsenen önderlik modeli, F. Fiedler'ın bu üç görünümü birleştirmek isteyen modelidir Bu yazar, önderin kişiliğini olmasıyla birlikte, kişilerarası ilişkiler ortamı, önderin iktidar derecesi ve işin yapılanma düzeyi benzer biçimde durum özelliklerini de dikkate alır. Gerçekte, mesela S. Moscovici ve C. Faucheux'nün deneyimleri (1960), daima her grupta önder olmadığını ortaya koymuştur. Böylece önderlik, yalnız bir tesir bağıntısı olarak değil, ek olarak grubun bir örgütlenme görünümü, ereklerine ulaşmak için lüzumlu bir vasıta olarak da kabul edilebilir.
Kaynak: Büyük Larousse
Mustafa Kemal'in önderlik özelliğine örnekler verebilir misiniz?
YORUMLAR