örs isim 1 . Biçimleri yapılacak işe gore değişen, üstünde maden dövülen, çelik yüzeyli, demir vasıta: "Demir yalım şeklinde kı...
örs
isim
1 . Biçimleri yapılacak işe gore değişen, üstünde maden dövülen, çelik yüzeyli, demir vasıta:
"Demir yalım şeklinde kızarmıştı. Küçücük örsünün üzerine koydu, dövmeye başladı."- Y. Kemal.
İbrahim Örs
Aydın Örs
Türkan Örs Baştuğ
ÖRS a. Metalürj.
1. Dövülerek meydana getirilen çeşitli işlemlerde kullanılan ve darbelere dayanabilecek özellikte hazırlanan metal kütle (demirci örsü çilingir örsü, kaplamacı örsü, kunduracı örsü, vb.).
2. Metal kütükleri ezmeye yarayan düz yüzeyli dövme matrisi. || Demirci örsü, üstünde metal dövülen, dökme demir ya da çelikten yapılmış, bir tarafı yuvarlak, öteki tarafı koni biçiminde düz yüzeyli vasıta; büyük örsler, çoğu zaman yere çakılı bir kütük üstüne oturtulur. || Kazancı örsü, metal sacı biçimlendirmede kullanılan ufak örs.
*Anat. Memelilerin ortakulağında bulunan kemikçiklerden biri. (Çekiç ve üzengi kemikçikleriyle eklemlenir. Memeli olmayan omurgalılarda altçenenin üstçe- neyle eklemlenmesini elde eden kare kemiğin homoloğudur.) [ÖRSKEMİĞİ de denir]
*Ayakkc. Ayakkabı tamirinde kullanılan, ayak biçiminde, demir kunduracı aleti.
*El sant. Ay kenar örsü, sini kenarlarına ay biçimli çukurluklar yapmada kalıp olarak kullanılan bakırcı örsü. (Kalıp örs de denir.) || Badem örsü, kap üstündeki kabartma süsleri halletmeye yarayan bakırcı örsü. (50-60 santimetre uzunluğunda olan örsün kafasındaki düz yüzeyin ortasında bir yarık bulunur. Tezgâhta yere paralel olarak tutturularak çalışılan bir örstür. Kafa kısmı kabartma süsler oluşturacak halde yuvarlaktır.) || Dip örsü, bakır kapların dip kısımlarının yapımında kullanılan örs. (Ayrı bir kütüğe çakılarak yerde kullanılır. 35-60 santimetre içinde değişen çeşitli boylan vardır. Tüm bakır kapların dip kısmı bu örs üstünde dövülür.) [Taban örsü, helvahane örsü de denir.) || Emzik örsü, ince uzun ibrik emziklerini yapmada kullanılan “L†harfi biçimli ve sivri uçlu örs. (40-45 santimetre uzunluğunda, 20-25 santimetre yüksekliğindedir) || Sahan örsü - KUNDRES. || Semaver örsü, semaver onarımında kullanılan 35-40 santimetre uzunluğunda yassı örs. || Tırnak örsü, etekli güğüm ve ibriklerin eteklerindeki keskin dönüşleri yapmada kullanılan 60 -65 santimetre uzunluğunda, ucu hafifçe kıvrık örs. (Tezgâha, yere paralel olarak tutturularak kullanılır.) || Top ibrik örsü, ince boyunlu ibriklerin gövdelerini düzeltmede kullanılan bir onarım örsü. (60-80 santimetre uzunluğunda, kafasının üst yüzeyi yuvarlakça, iki yanları düz ve boynu kıvrıktır.) || T örsü - ZAVA.
*Nalbantl. Nal yapılacak demiri dövüp buna şekil vermekte kullanılan 150-200 kilogram ağırlığında demir ya da çelik alet (Bk. ansikl. böl.) || Ufak örs, nallık sacları kesmek, nalları kıyılamak, ökçeleri kaldırmak, alaturka mıhları düzeltmek için kullanılan, aynası hafifçe balıksırtı ve yalnızca koni ucu bulunan 3,5 kilogram ağırlığında örs.
*Ziraat. Tırpan örsü, tarlada tırpanın ağzını dövmek için kullanılan taşınabilir ufak örs.
*Teknol. Kuyumcu örsü, kuyumculukta kullanılan, demir ya da dökme demirden ufak örs. (Bk. ansikl. böl.)
*Teknol. ve Folk. Tenekeci örsü, üstünde yuvarlak ya da oval bir bölüm bulunan ve tenekeciler, kazancılar tarafınca kullanılan düz ya da kıvrık ufak örs.
*ANSİKL. El sant. Metallerin dövülmesinde yapılacak işe gore çeşitli biçimlerde çelik örsler kullanılır. En yaygını T biçiminde örslerdir. Bilhassa yükseltme yöntemi uygulanacaksa işlem devamlı T-örs üstünde adım atar. Büyük boy T-örslerin kolları 30 santimetre kadar uzunluktadır, kesitleri ovaldir, sadece bir kol ötekisinden birazcık daha enlidir. Ufak boy T-örslerin ise bir kolunun üstü düz, ötekisi dışbükeydir; kollar uçlara doğru hafifçe incelir. Ek olarak daire kesitli, aşağıdan yukarıya doğru hafifçe genişleyen, üstleri düz kural örsleri vardır Bunlar dibi düz olan tasların işlenmesinde kullanılır. Kare kesitli, L biçimindeki örsler üstünde her şekil uygulanabilir. Yuvarlak başlı örsler de çeşitli işlerde kullanılır. Maden işlemcilerinin kullandığı bir başka örs at* denilen türdür Örslerin yüzeylerinin pürüzsüz ve cilalı olması gereklidir.
*Nalbantl. Örsün üst yüzüne ayna denir; bir ucu koni biçiminde sivri, öteki ucu da köşelidir Balyozcunun önünde bulunan tarafa örs önü ya da göğsü, demircinin ya da ustanın önünde bulunan tarafa da örs arkası ya da sırtı denir. Örsler, örsaltı ya da örs kütüğü üstüne yerleştirilir; bu altlık ağaç, içi boş dökme demir, taş ya da betondan yapılır, kimi süre içine toprak ya da kum doldurularak örsün fazla ses çıkarması engellenir.
*Teknol. Kuyumcu örsü. Demirci örsü şeklinde, direkt taşıyıcı bloğa dayanmayan kuyumcu örsü, ana metalin uzantısı olan ve daha çok gömülmesini önleyen bir satmaca taşıyan çubuk yardımıyla blok içinde tespit edilmiştir.
Kuyumcu örsünün başlarından biri yuvarlaktır; bir başka tipinde, yüzeyde iki oluk bulunur Ek olarak kıymetli metallerden yapılmış eşyaların markalanmasında kul
lanılan kuyumcu örslerinin yüzeyinde, kabartma olarak eşyaya geçecek olan kazınmış işaretler bulunur; güvence markası ise bir zımbayla işlenir.
1. Dövülerek meydana getirilen çeşitli işlemlerde kullanılan ve darbelere dayanabilecek özellikte hazırlanan metal kütle (demirci örsü çilingir örsü, kaplamacı örsü, kunduracı örsü, vb.).
2. Metal kütükleri ezmeye yarayan düz yüzeyli dövme matrisi. || Demirci örsü, üstünde metal dövülen, dökme demir ya da çelikten yapılmış, bir tarafı yuvarlak, öteki tarafı koni biçiminde düz yüzeyli vasıta; büyük örsler, çoğu zaman yere çakılı bir kütük üstüne oturtulur. || Kazancı örsü, metal sacı biçimlendirmede kullanılan ufak örs.
*Anat. Memelilerin ortakulağında bulunan kemikçiklerden biri. (Çekiç ve üzengi kemikçikleriyle eklemlenir. Memeli olmayan omurgalılarda altçenenin üstçe- neyle eklemlenmesini elde eden kare kemiğin homoloğudur.) [ÖRSKEMİĞİ de denir]
*Ayakkc. Ayakkabı tamirinde kullanılan, ayak biçiminde, demir kunduracı aleti.
*El sant. Ay kenar örsü, sini kenarlarına ay biçimli çukurluklar yapmada kalıp olarak kullanılan bakırcı örsü. (Kalıp örs de denir.) || Badem örsü, kap üstündeki kabartma süsleri halletmeye yarayan bakırcı örsü. (50-60 santimetre uzunluğunda olan örsün kafasındaki düz yüzeyin ortasında bir yarık bulunur. Tezgâhta yere paralel olarak tutturularak çalışılan bir örstür. Kafa kısmı kabartma süsler oluşturacak halde yuvarlaktır.) || Dip örsü, bakır kapların dip kısımlarının yapımında kullanılan örs. (Ayrı bir kütüğe çakılarak yerde kullanılır. 35-60 santimetre içinde değişen çeşitli boylan vardır. Tüm bakır kapların dip kısmı bu örs üstünde dövülür.) [Taban örsü, helvahane örsü de denir.) || Emzik örsü, ince uzun ibrik emziklerini yapmada kullanılan “L†harfi biçimli ve sivri uçlu örs. (40-45 santimetre uzunluğunda, 20-25 santimetre yüksekliğindedir) || Sahan örsü - KUNDRES. || Semaver örsü, semaver onarımında kullanılan 35-40 santimetre uzunluğunda yassı örs. || Tırnak örsü, etekli güğüm ve ibriklerin eteklerindeki keskin dönüşleri yapmada kullanılan 60 -65 santimetre uzunluğunda, ucu hafifçe kıvrık örs. (Tezgâha, yere paralel olarak tutturularak kullanılır.) || Top ibrik örsü, ince boyunlu ibriklerin gövdelerini düzeltmede kullanılan bir onarım örsü. (60-80 santimetre uzunluğunda, kafasının üst yüzeyi yuvarlakça, iki yanları düz ve boynu kıvrıktır.) || T örsü - ZAVA.
*Nalbantl. Nal yapılacak demiri dövüp buna şekil vermekte kullanılan 150-200 kilogram ağırlığında demir ya da çelik alet (Bk. ansikl. böl.) || Ufak örs, nallık sacları kesmek, nalları kıyılamak, ökçeleri kaldırmak, alaturka mıhları düzeltmek için kullanılan, aynası hafifçe balıksırtı ve yalnızca koni ucu bulunan 3,5 kilogram ağırlığında örs.
*Ziraat. Tırpan örsü, tarlada tırpanın ağzını dövmek için kullanılan taşınabilir ufak örs.
*Teknol. Kuyumcu örsü, kuyumculukta kullanılan, demir ya da dökme demirden ufak örs. (Bk. ansikl. böl.)
*Teknol. ve Folk. Tenekeci örsü, üstünde yuvarlak ya da oval bir bölüm bulunan ve tenekeciler, kazancılar tarafınca kullanılan düz ya da kıvrık ufak örs.
*ANSİKL. El sant. Metallerin dövülmesinde yapılacak işe gore çeşitli biçimlerde çelik örsler kullanılır. En yaygını T biçiminde örslerdir. Bilhassa yükseltme yöntemi uygulanacaksa işlem devamlı T-örs üstünde adım atar. Büyük boy T-örslerin kolları 30 santimetre kadar uzunluktadır, kesitleri ovaldir, sadece bir kol ötekisinden birazcık daha enlidir. Ufak boy T-örslerin ise bir kolunun üstü düz, ötekisi dışbükeydir; kollar uçlara doğru hafifçe incelir. Ek olarak daire kesitli, aşağıdan yukarıya doğru hafifçe genişleyen, üstleri düz kural örsleri vardır Bunlar dibi düz olan tasların işlenmesinde kullanılır. Kare kesitli, L biçimindeki örsler üstünde her şekil uygulanabilir. Yuvarlak başlı örsler de çeşitli işlerde kullanılır. Maden işlemcilerinin kullandığı bir başka örs at* denilen türdür Örslerin yüzeylerinin pürüzsüz ve cilalı olması gereklidir.
*Nalbantl. Örsün üst yüzüne ayna denir; bir ucu koni biçiminde sivri, öteki ucu da köşelidir Balyozcunun önünde bulunan tarafa örs önü ya da göğsü, demircinin ya da ustanın önünde bulunan tarafa da örs arkası ya da sırtı denir. Örsler, örsaltı ya da örs kütüğü üstüne yerleştirilir; bu altlık ağaç, içi boş dökme demir, taş ya da betondan yapılır, kimi süre içine toprak ya da kum doldurularak örsün fazla ses çıkarması engellenir.
*Teknol. Kuyumcu örsü. Demirci örsü şeklinde, direkt taşıyıcı bloğa dayanmayan kuyumcu örsü, ana metalin uzantısı olan ve daha çok gömülmesini önleyen bir satmaca taşıyan çubuk yardımıyla blok içinde tespit edilmiştir.
Kuyumcu örsünün başlarından biri yuvarlaktır; bir başka tipinde, yüzeyde iki oluk bulunur Ek olarak kıymetli metallerden yapılmış eşyaların markalanmasında kul
lanılan kuyumcu örslerinin yüzeyinde, kabartma olarak eşyaya geçecek olan kazınmış işaretler bulunur; güvence markası ise bir zımbayla işlenir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR