ÖZYÖNETİM a 1. Bir işletmenin, orada çalışan emekçiler tarafından ya doğrudan doğruya ya da kendilerinin seçip görevden alabilecekl...
ÖZYÖNETİM a
1. Bir işletmenin, orada çalışan emekçiler tarafından ya doğrudan doğruya ya da kendilerinin seçip görevden alabilecekleri geçici örgütler aracılığıyla yönetilmesi. (Bk. ansikl. böl.) 2. Bir topluluğun kendi dışındaki bir otoriteye bağlı olmadan kendi kendini yönetmesi.
*Eğit. Pedagojik özyönetim, kurumsal pedagoji akımı ile C. Rogers'in yönlendirici olmayan anlayışının karışımından doğan pedagojik akım. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Özyönetim düşüncesini ilk olarak Proudhon ortaya koydu. Onun çözümlemesine göre kendi kendilerini yöneten işletmeler, tüm toplumu kendine çekecek antikapitalist bir kutup oluşturabilirlerdi. Bunalım dönemlerinde kendi kendilerini yöneten işletmelerin ortaya çıktıkları sık sık görülmüştür, ama bu işletmelerin kurumlaşarak varlıklarını sürdürebildikleri ülkeler azdır. Fransa'da sosyalizmden yana olduklarını söyleyen bazı siyasal gruplar; iktisadi ve örgütlenmesini savunmanladır.
*Eski Yugoslavya'da özyönetim. Özyönetim ilkesi dünyada ilk kez Yugoslavya sosyalist cumhuriyetinde 1974-1990 arasında uygulandı. 1974 Anayasası, işletmelerdeki başlıca işçi yönetim örgütlerinin işlevlerini saptadı. Buna göre her birimin emekçiler topluluğu (ortak çalışma temel örgütü), çeşitli alanlarda bir karar yetkisine sahipti ve işçi konseyinin üyelerini seçiyordu. İşçi konseyi, aralarında kendi başkanının da bulunduğu bazı seçilmiş üyelerden oluşan bir yönetim komitesinin teknik yardımıyla, firmanın günlük işlerini düzenliyor ve yöneticileri saptıyordu; müdürse, işçi konseyi ve yerel yönetim yetkililerinin birlikte belirledikleri bir liste üzerinden, tüm personel tarafından seçiliyordu.
Bu işletmelerdeki özyönetimin gerçek işleyişi üzerinde bir değerlendirmede bulunmak çok güç olmakla birlikte sistemin teoride umulan sonucu vermediği bir gerçektir. Gerçekten de planlı bir sistemin yönetim birimi olarak tanımlanan klasik özyönetim işletmesi, planlama alanının daraltılma sürecinin 1965'teki iktisadi reformlarla yoğunlaştığı bir ülkede sözkonusu olamazdı. Nitekim bu ülkede üç tür işletme vardı: birincisi, iktisadi ve mali güçlükler sonucu, güdümlü yönetim rejimine sokulduğu ve özyönetim rejiminden çıkarıldığı için 'geçici olarak özyönetim dışında kalan' işletme; İkincisi, kararların bir yönetici kadrolar oligarşisi tarafından alındığı ve özyönetimin ancak işin örgütlenme sorunları konusunda işlediği 'teknokratik yönetimli' özyönetim işletmesi; üçüncü- sü, yabancı sermayelere başvuran ve karar yetkisinin işçi konseyinden, işçi konseyi delegeleri ve yabancı yatırımlar temsilcilerinden kurulu bir iş komitesine geçtiği görülen 'karma' işletme. Özyönetimin başarısızlığı üzerine bazı kesimlerde (bankalar, turizm, otelcilik) vakit eçirmeden özelleştirmeye başvuruldu.
Ozyönetimin uygulandığı işletmelerdeyse işçilerin yönetime gerçek katılım derecesi düşürüldü. Çünkü işçi konseyi gerçek anlamda yönetimden çok işletme kârlarının dağılım biçimiyle ilgileniyor, yönetimiyse yönetim komitesine atanan kadrolara bırakıyordu.
*Cezayir'de özyönetim. Cezayir özyönetimin bir süre uygulandığı bir başka sosyalist ülkeydi. Cezayirde 1971'den sonra, yasaya dayanılarak kendi kendini yöneten bir tarım kesiminin yanında, kendi kendini yöneten bir sanayi kesimi de ortaya çıktı. Her üretim biriminin emekçiler meclisince seçilen temsilcileri, yönetiminden sorumlu yönetim konseyine katılmakta, öte yandan emekçiler meclisinin
*Eğit. Georges Lapassade pedagojik özyönetimi şöyle tanımlar (1967): “Bu eğitim sisteminde öğretmen, bir mesaj aktarmaktan vazgeçer: öğrenciler, bugünkü okul du rumunun sınırlan içinde- öğretim program ve yöntemlerini belirler" Özyönetimin uygulandığı sınıfta öğretmen ders vermez, çünkü yönlendirici olmama ilkesi, özyönetim ile birlikte yürür. Özyönetim konusundaki bu denemelere, Georges Lapassade, Renö Lourau, Michel Lobrot ve Raymond Fonvieille girişti. Ama deneyler, genellikle kısa sürdü. G. Lapassade şunları da yazıyor: "özyönetimli sınıf sadece bir bütçenin ve eğlence programlarının düzenlenip yönetilmediği, ama etkinliklerin ve sınıfın günlük yaşamının bütününün de yönetildiği bir okul kooperatifine benzer." Böylece, kooperatif sınıf, danışma kurulu, Freinet'nin teknikleri ve kurumsal pedagoji bir araya gelmiş olur ve sınıflar (gruplar), “özyönetime yönelir" (çünkü bugünkü toplum ve okul sisteminde radikal uygulamalar gerçekleştirmeye kalkışmak sözkonusu değildir). Ama bu yöneliş, öğrenciler ve öğretmen için kurum ve grup olarak demokratik yaşama hazırlanma olanağını yaratır.
1. Bir işletmenin, orada çalışan emekçiler tarafından ya doğrudan doğruya ya da kendilerinin seçip görevden alabilecekleri geçici örgütler aracılığıyla yönetilmesi. (Bk. ansikl. böl.) 2. Bir topluluğun kendi dışındaki bir otoriteye bağlı olmadan kendi kendini yönetmesi.
*Eğit. Pedagojik özyönetim, kurumsal pedagoji akımı ile C. Rogers'in yönlendirici olmayan anlayışının karışımından doğan pedagojik akım. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Özyönetim düşüncesini ilk olarak Proudhon ortaya koydu. Onun çözümlemesine göre kendi kendilerini yöneten işletmeler, tüm toplumu kendine çekecek antikapitalist bir kutup oluşturabilirlerdi. Bunalım dönemlerinde kendi kendilerini yöneten işletmelerin ortaya çıktıkları sık sık görülmüştür, ama bu işletmelerin kurumlaşarak varlıklarını sürdürebildikleri ülkeler azdır. Fransa'da sosyalizmden yana olduklarını söyleyen bazı siyasal gruplar; iktisadi ve örgütlenmesini savunmanladır.
*Eski Yugoslavya'da özyönetim. Özyönetim ilkesi dünyada ilk kez Yugoslavya sosyalist cumhuriyetinde 1974-1990 arasında uygulandı. 1974 Anayasası, işletmelerdeki başlıca işçi yönetim örgütlerinin işlevlerini saptadı. Buna göre her birimin emekçiler topluluğu (ortak çalışma temel örgütü), çeşitli alanlarda bir karar yetkisine sahipti ve işçi konseyinin üyelerini seçiyordu. İşçi konseyi, aralarında kendi başkanının da bulunduğu bazı seçilmiş üyelerden oluşan bir yönetim komitesinin teknik yardımıyla, firmanın günlük işlerini düzenliyor ve yöneticileri saptıyordu; müdürse, işçi konseyi ve yerel yönetim yetkililerinin birlikte belirledikleri bir liste üzerinden, tüm personel tarafından seçiliyordu.
Bu işletmelerdeki özyönetimin gerçek işleyişi üzerinde bir değerlendirmede bulunmak çok güç olmakla birlikte sistemin teoride umulan sonucu vermediği bir gerçektir. Gerçekten de planlı bir sistemin yönetim birimi olarak tanımlanan klasik özyönetim işletmesi, planlama alanının daraltılma sürecinin 1965'teki iktisadi reformlarla yoğunlaştığı bir ülkede sözkonusu olamazdı. Nitekim bu ülkede üç tür işletme vardı: birincisi, iktisadi ve mali güçlükler sonucu, güdümlü yönetim rejimine sokulduğu ve özyönetim rejiminden çıkarıldığı için 'geçici olarak özyönetim dışında kalan' işletme; İkincisi, kararların bir yönetici kadrolar oligarşisi tarafından alındığı ve özyönetimin ancak işin örgütlenme sorunları konusunda işlediği 'teknokratik yönetimli' özyönetim işletmesi; üçüncü- sü, yabancı sermayelere başvuran ve karar yetkisinin işçi konseyinden, işçi konseyi delegeleri ve yabancı yatırımlar temsilcilerinden kurulu bir iş komitesine geçtiği görülen 'karma' işletme. Özyönetimin başarısızlığı üzerine bazı kesimlerde (bankalar, turizm, otelcilik) vakit eçirmeden özelleştirmeye başvuruldu.
Ozyönetimin uygulandığı işletmelerdeyse işçilerin yönetime gerçek katılım derecesi düşürüldü. Çünkü işçi konseyi gerçek anlamda yönetimden çok işletme kârlarının dağılım biçimiyle ilgileniyor, yönetimiyse yönetim komitesine atanan kadrolara bırakıyordu.
*Cezayir'de özyönetim. Cezayir özyönetimin bir süre uygulandığı bir başka sosyalist ülkeydi. Cezayirde 1971'den sonra, yasaya dayanılarak kendi kendini yöneten bir tarım kesiminin yanında, kendi kendini yöneten bir sanayi kesimi de ortaya çıktı. Her üretim biriminin emekçiler meclisince seçilen temsilcileri, yönetiminden sorumlu yönetim konseyine katılmakta, öte yandan emekçiler meclisinin
*Eğit. Georges Lapassade pedagojik özyönetimi şöyle tanımlar (1967): “Bu eğitim sisteminde öğretmen, bir mesaj aktarmaktan vazgeçer: öğrenciler, bugünkü okul du rumunun sınırlan içinde- öğretim program ve yöntemlerini belirler" Özyönetimin uygulandığı sınıfta öğretmen ders vermez, çünkü yönlendirici olmama ilkesi, özyönetim ile birlikte yürür. Özyönetim konusundaki bu denemelere, Georges Lapassade, Renö Lourau, Michel Lobrot ve Raymond Fonvieille girişti. Ama deneyler, genellikle kısa sürdü. G. Lapassade şunları da yazıyor: "özyönetimli sınıf sadece bir bütçenin ve eğlence programlarının düzenlenip yönetilmediği, ama etkinliklerin ve sınıfın günlük yaşamının bütününün de yönetildiği bir okul kooperatifine benzer." Böylece, kooperatif sınıf, danışma kurulu, Freinet'nin teknikleri ve kurumsal pedagoji bir araya gelmiş olur ve sınıflar (gruplar), “özyönetime yönelir" (çünkü bugünkü toplum ve okul sisteminde radikal uygulamalar gerçekleştirmeye kalkışmak sözkonusu değildir). Ama bu yöneliş, öğrenciler ve öğretmen için kurum ve grup olarak demokratik yaşama hazırlanma olanağını yaratır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR