PİYANO a. (ital. pianoforte'nin kısaltılmış şekli piano'dan). 1. Klavyeli-telli çalgılar sınıfından bir çalgı. 2. Duvar piy...
PİYANO a. (ital. pianoforte'nin kısaltılmış şekli piano'dan).
1. Klavyeli-telli çalgılar sınıfından bir çalgı.
2. Duvar piyanosu (konsol piyano da denir), telleri ve armoni tablosı düşey olan piyano. || Elektrikli piyano, rezonansı, çalgının mekanizmasına dahil olan ya da dışardan bağlanan yükselteçlerin sağlamış olduğu piyano. (İki tür elektrikli piyano vardır: geleneksel bir mekanizması ve metal çerçeveye bağlanmış kısa telleri olan, ama armoni tablası bulunmayan elektroakustik piyano ile, salınım üreteçleri yardımıyla çalışan elektronik piyano. Bu üreteçlerin, çözümlendikten sonrasında tekrardan birleştirilen indüklenmiş akımları, hoparlörlerde elektronik titreşimlere dönüşür ve çekiçlerin vurduğu ya da mızrabın çekmiş olduğu tellerin tınısı elde edilir.) || Hazırlanmış piyano, tellerinin arasına, çalgının tınısını değiştirecek nesnelerin (çiviler, tahta, maden ya da kauçuk parçaları) yerleştirildiği piyano. || Kuyruklu piyano, telleri ve armoni tablası yatay olan piyana || Mekanik piyano, 1880'e doğru ABD'da buluş edilen otomatik piyano. (üstünde dişler bulunan tahta bir silindir, bir zemberekle döndürülür ve çekiçleri hareket ettirir.) || Pnömatik piyano, pirinç bir cetvelin (panflüt denir) delikleriyle uyuşan karton bir rulonun deliklerinden çalgının içine hızla giren havanın basıncıyla çekiçlerin hareket etmiş olduğu otomatik piyano. Yerini, kimi süre bir elektrik motoruna bırakan iki pedal, rulonun dönmesini sağlar. Freiburglu Edvvin VVelte'nin gerçekleştirdiği ilk model (VVelte-Mignon) 1904 tarihini taşır.
*ANSİKL. Çağdaş sınıflandırmaya bakılırsa piyano kitharalar sınıfına girer. Hakikaten de telleri, kolu olmayan bir gövdenin içindeki bir ses (ya da armoni) tablasına koşut olarak tınlar.
Bu çelik, pirinç ya da bakır sargılı çelik teller, durağan iki nokta arasına gerilmiştir. Tellerin bir ucu, şasi bölümündeki kasanın kenarına yerleştirilmiş metal pimlere, bir ucu da, somyeye (akort çivisi tahtası da denir) gömülmüş (kuyruklu piyanolarda klavye tarafına yerleştirilmiş) olan akort çivilerine takılmıştır. Teller, onları alttan kaldıran, gruplara farklı kılan ve bir düzlem oluşturmalarını elde eden kafa eşikle, eğimi, tellerden her birinin titreşen uzunluğunu belirleyen eşik içinde titreşirler. Ses tablasına yapıştırılan ve tahtadan bir balkonla takviye edilen eşik, yükselttiği titreşimleri balkona iletir. Klavyenin tuşları (85-88 nota), keçeyle kaplanmış çekiçleri ve tellerin titreşimini durduran susturucuları hareket ettiren mekanizmaya kumanda eder Ilk başlarda çok rahat olan bu mekanizma, zaman içinde yetkinleşmiş, mekanizmaya, güç, hız, yumuşaklık ve sağlamlık kazandıran ara parçaların sayısı artmıştır. Çekicin, tele vurduktan sonrasında tek bir hareketle yerine dpnmediği bir mekanizmayı, 1821'de S. Erard geliştirdi. Bu yeni mekanizmada çekiç, dönüş yolunun yalnızca yarısını kateder ve bir lama yay yardımıyla, tuş, tümüyle ilk durumunu almadan, aynı güçle tele tekrardan vurmak suretiyle harekete geçebilir. "Çift itme dilli†diye nitelenen bu sistem, günümüz kuyruklu piyanolarındaki sistemin kökeninde yatar. Böylece notalar, çok süratli olarak yinelenebilir Eski kuyruklu piyanolarda, daha yetkin olan bu mekanizma yoktu; bu piyanolarda, mekanizmanın tüm parçalarının ilk durumlarını alması ve çekici tekrardan hareket ettirebilmesi için parmağın tuştan kaldırılması gerekirdi.
Teller, ses tablası ve mekanizma, tellerin gerılımine (orta boy bir kuyruklu piyanoda ortalama 131) dayanmasını elde eden döküm şasiyle berkitilmiş ahşap bir kasa içinde yer alır. Piyanonun, nüans yapmayı elde eden iki de pedalı (yumuşak ve kuvvetli) vardır. "Ton pedalı†denilen ve 1862 de kuyruklu piyanoya eklenen üçüncü bir pedal, akorların uzatılması için tuşları basılı olarak tutuyordu. Konsol piyanoda, bu üçüncü pedal, çoğu zaman surdindir.
Bir sürü piyano modeli vardır. En eskisi, klavsene benzetilmiş kuyruklu piyano biçimidir. XVIII. yy. sonunun dörtgen piyanolarından (yanlış olarak kare piyano denilmiştir) ve XIX. yy. başının büyük dik piyanolarından sonrasında, 1830'a doğru, bazıları çok minik boyutlarda olan duvar piyanoları yapılmış oldu. 1848 devrimi'ne değin, salon piyanosu modası, bazı mobilya parçalarını (konsol, tek ayaklı yuvarlak masa vb.) yansılamak eden piyanoların yapılmasına yol açtı. Endüstri devriminden sonrasında yalnızca kuyruklu piyano ve duvar piyanosu üretildi.
ilk piyano, italyada XVII. yy.'ın sonunda B. Cristofori tarafınca yapılmış oldu. Cristofori, Ortaçağ cymbalumunun ve klavikor- dun da dayandığı, "tellere vurulması†İlkesini tekrardan ele aldı. Yapmış olduğu çalgının klavyesi, iki karşıt nüans (pıano ve forte, çalgının ilk ismi olan pianoforte de buradan gelir) elde etmeyi sağlıyordu.
Bu tarihten sonrasında, klavsenin yerine, değişik şiddette sesler verebilen bir çalgının konması düşüncesi hızla yayıldı. Fransa' da J. Marius, 1716'da planlarını hazırladı. Saksonyada G. Schröter, ilk piyanosunu 1717'de yapmış oldu. Cristofori'nin buluşundan esinlenen alman G. Silbermann, 1720' den başlayarak pek çok çalgı gerçekleştirmiş oldu. Onun öğrencileri (Friedericı, Zumpe, Stein) İtalya'da, İngiltere'de, Avusturya'da XVIII. yy.'ın büyük yapım okullarını kurdular. Fransa, bu yeni çalgıyı fakat Devrim' den sonrasında kabul etti.
Büyük ve bugüne değin geçerliğini korumuş olan buluşlar, XIX. yy.'da gerçekleşti: "çift itme dili" denilen mekanik (1821), döküm şasi (1825), çekiçlerin keçeyle kaplanması (1826), duvar piyanolarında tellerin çaprazlama yerleştirilmesi (1833).
Piyano, birisi profesyonellerin, öbürü amatörlerin dünyası olmak suretiyle iki ayrı dünyaya mal oldu. Konserlerde, ünlü bir virtüözün çaldırmış olduğu piyano, üretimlerim tanıtmak için, büyük yapımcıların (Erard, Pleyel, Pape, Bösendorfer, Gaveau, Herz) girişimlerine açık yeni salonların boyutları na uyarlandı Burjuvaların evlerinde, salonun mobilyalarından birisi olarak evsahi- bınin toplumsal başarısının göstergesi sayıldı. Halk piyanoya, muhteşem ilgi gösterdi.
1850 den sonrasında, piyano üretimi, standartlara bağlandı. Lüks piyanolar icra eden zanaatkârlar tarihe karıştı ve büyük amerikan ve japon firmaları kuruldu (Steınway, 1853; Baldwın, 1873; Yamaha, 1887); bu tür durumlar, orta büyüklükteki üreticileri, kendileriyle rekabet edebilmek için birleşmek zorunda bıraktılar. Çalgının ses hacmim çoğaltmak amacıyla kimi değişimler daha yapılmış oldu.
İkinci Dünya savaşı'ndan sonrasında, piyano, büyük tüketim ürünlerinin ticaretine katıldı. Piyano üretimi, çoğu zaman, prefabrike öğelerden, bilhassa de mekaniklerden başlayarak sınaileşmiştir. Büyük markalar, son işlemler düzeyinde birbirlerinden ayrılırlar. Ama Garp pazajı, mühim güçlüklerle karşı karşıyadır. Erard ve Gaveau 1960'ta birleştikten sonrasında 1961'de Pleyel, 1971de de Schimmel tarafınca satın alındı.1966'da Kımball'ın almış olduğu Bösendorfer fabrikası, ertesi yıl, anonim ortaklığa dönüştü, hisselerin çoğunu Jasper Corporation aldı. Baldwin ve Bechsteın, 1968'de aynı firmalar topluluğuna katıldılar.
1. Klavyeli-telli çalgılar sınıfından bir çalgı.
2. Duvar piyanosu (konsol piyano da denir), telleri ve armoni tablosı düşey olan piyano. || Elektrikli piyano, rezonansı, çalgının mekanizmasına dahil olan ya da dışardan bağlanan yükselteçlerin sağlamış olduğu piyano. (İki tür elektrikli piyano vardır: geleneksel bir mekanizması ve metal çerçeveye bağlanmış kısa telleri olan, ama armoni tablası bulunmayan elektroakustik piyano ile, salınım üreteçleri yardımıyla çalışan elektronik piyano. Bu üreteçlerin, çözümlendikten sonrasında tekrardan birleştirilen indüklenmiş akımları, hoparlörlerde elektronik titreşimlere dönüşür ve çekiçlerin vurduğu ya da mızrabın çekmiş olduğu tellerin tınısı elde edilir.) || Hazırlanmış piyano, tellerinin arasına, çalgının tınısını değiştirecek nesnelerin (çiviler, tahta, maden ya da kauçuk parçaları) yerleştirildiği piyano. || Kuyruklu piyano, telleri ve armoni tablası yatay olan piyana || Mekanik piyano, 1880'e doğru ABD'da buluş edilen otomatik piyano. (üstünde dişler bulunan tahta bir silindir, bir zemberekle döndürülür ve çekiçleri hareket ettirir.) || Pnömatik piyano, pirinç bir cetvelin (panflüt denir) delikleriyle uyuşan karton bir rulonun deliklerinden çalgının içine hızla giren havanın basıncıyla çekiçlerin hareket etmiş olduğu otomatik piyano. Yerini, kimi süre bir elektrik motoruna bırakan iki pedal, rulonun dönmesini sağlar. Freiburglu Edvvin VVelte'nin gerçekleştirdiği ilk model (VVelte-Mignon) 1904 tarihini taşır.
*ANSİKL. Çağdaş sınıflandırmaya bakılırsa piyano kitharalar sınıfına girer. Hakikaten de telleri, kolu olmayan bir gövdenin içindeki bir ses (ya da armoni) tablasına koşut olarak tınlar.
Bu çelik, pirinç ya da bakır sargılı çelik teller, durağan iki nokta arasına gerilmiştir. Tellerin bir ucu, şasi bölümündeki kasanın kenarına yerleştirilmiş metal pimlere, bir ucu da, somyeye (akort çivisi tahtası da denir) gömülmüş (kuyruklu piyanolarda klavye tarafına yerleştirilmiş) olan akort çivilerine takılmıştır. Teller, onları alttan kaldıran, gruplara farklı kılan ve bir düzlem oluşturmalarını elde eden kafa eşikle, eğimi, tellerden her birinin titreşen uzunluğunu belirleyen eşik içinde titreşirler. Ses tablasına yapıştırılan ve tahtadan bir balkonla takviye edilen eşik, yükselttiği titreşimleri balkona iletir. Klavyenin tuşları (85-88 nota), keçeyle kaplanmış çekiçleri ve tellerin titreşimini durduran susturucuları hareket ettiren mekanizmaya kumanda eder Ilk başlarda çok rahat olan bu mekanizma, zaman içinde yetkinleşmiş, mekanizmaya, güç, hız, yumuşaklık ve sağlamlık kazandıran ara parçaların sayısı artmıştır. Çekicin, tele vurduktan sonrasında tek bir hareketle yerine dpnmediği bir mekanizmayı, 1821'de S. Erard geliştirdi. Bu yeni mekanizmada çekiç, dönüş yolunun yalnızca yarısını kateder ve bir lama yay yardımıyla, tuş, tümüyle ilk durumunu almadan, aynı güçle tele tekrardan vurmak suretiyle harekete geçebilir. "Çift itme dilli†diye nitelenen bu sistem, günümüz kuyruklu piyanolarındaki sistemin kökeninde yatar. Böylece notalar, çok süratli olarak yinelenebilir Eski kuyruklu piyanolarda, daha yetkin olan bu mekanizma yoktu; bu piyanolarda, mekanizmanın tüm parçalarının ilk durumlarını alması ve çekici tekrardan hareket ettirebilmesi için parmağın tuştan kaldırılması gerekirdi.
Teller, ses tablası ve mekanizma, tellerin gerılımine (orta boy bir kuyruklu piyanoda ortalama 131) dayanmasını elde eden döküm şasiyle berkitilmiş ahşap bir kasa içinde yer alır. Piyanonun, nüans yapmayı elde eden iki de pedalı (yumuşak ve kuvvetli) vardır. "Ton pedalı†denilen ve 1862 de kuyruklu piyanoya eklenen üçüncü bir pedal, akorların uzatılması için tuşları basılı olarak tutuyordu. Konsol piyanoda, bu üçüncü pedal, çoğu zaman surdindir.
Bir sürü piyano modeli vardır. En eskisi, klavsene benzetilmiş kuyruklu piyano biçimidir. XVIII. yy. sonunun dörtgen piyanolarından (yanlış olarak kare piyano denilmiştir) ve XIX. yy. başının büyük dik piyanolarından sonrasında, 1830'a doğru, bazıları çok minik boyutlarda olan duvar piyanoları yapılmış oldu. 1848 devrimi'ne değin, salon piyanosu modası, bazı mobilya parçalarını (konsol, tek ayaklı yuvarlak masa vb.) yansılamak eden piyanoların yapılmasına yol açtı. Endüstri devriminden sonrasında yalnızca kuyruklu piyano ve duvar piyanosu üretildi.
ilk piyano, italyada XVII. yy.'ın sonunda B. Cristofori tarafınca yapılmış oldu. Cristofori, Ortaçağ cymbalumunun ve klavikor- dun da dayandığı, "tellere vurulması†İlkesini tekrardan ele aldı. Yapmış olduğu çalgının klavyesi, iki karşıt nüans (pıano ve forte, çalgının ilk ismi olan pianoforte de buradan gelir) elde etmeyi sağlıyordu.
Bu tarihten sonrasında, klavsenin yerine, değişik şiddette sesler verebilen bir çalgının konması düşüncesi hızla yayıldı. Fransa' da J. Marius, 1716'da planlarını hazırladı. Saksonyada G. Schröter, ilk piyanosunu 1717'de yapmış oldu. Cristofori'nin buluşundan esinlenen alman G. Silbermann, 1720' den başlayarak pek çok çalgı gerçekleştirmiş oldu. Onun öğrencileri (Friedericı, Zumpe, Stein) İtalya'da, İngiltere'de, Avusturya'da XVIII. yy.'ın büyük yapım okullarını kurdular. Fransa, bu yeni çalgıyı fakat Devrim' den sonrasında kabul etti.
Büyük ve bugüne değin geçerliğini korumuş olan buluşlar, XIX. yy.'da gerçekleşti: "çift itme dili" denilen mekanik (1821), döküm şasi (1825), çekiçlerin keçeyle kaplanması (1826), duvar piyanolarında tellerin çaprazlama yerleştirilmesi (1833).
Piyano, birisi profesyonellerin, öbürü amatörlerin dünyası olmak suretiyle iki ayrı dünyaya mal oldu. Konserlerde, ünlü bir virtüözün çaldırmış olduğu piyano, üretimlerim tanıtmak için, büyük yapımcıların (Erard, Pleyel, Pape, Bösendorfer, Gaveau, Herz) girişimlerine açık yeni salonların boyutları na uyarlandı Burjuvaların evlerinde, salonun mobilyalarından birisi olarak evsahi- bınin toplumsal başarısının göstergesi sayıldı. Halk piyanoya, muhteşem ilgi gösterdi.
1850 den sonrasında, piyano üretimi, standartlara bağlandı. Lüks piyanolar icra eden zanaatkârlar tarihe karıştı ve büyük amerikan ve japon firmaları kuruldu (Steınway, 1853; Baldwın, 1873; Yamaha, 1887); bu tür durumlar, orta büyüklükteki üreticileri, kendileriyle rekabet edebilmek için birleşmek zorunda bıraktılar. Çalgının ses hacmim çoğaltmak amacıyla kimi değişimler daha yapılmış oldu.
İkinci Dünya savaşı'ndan sonrasında, piyano, büyük tüketim ürünlerinin ticaretine katıldı. Piyano üretimi, çoğu zaman, prefabrike öğelerden, bilhassa de mekaniklerden başlayarak sınaileşmiştir. Büyük markalar, son işlemler düzeyinde birbirlerinden ayrılırlar. Ama Garp pazajı, mühim güçlüklerle karşı karşıyadır. Erard ve Gaveau 1960'ta birleştikten sonrasında 1961'de Pleyel, 1971de de Schimmel tarafınca satın alındı.1966'da Kımball'ın almış olduğu Bösendorfer fabrikası, ertesi yıl, anonim ortaklığa dönüştü, hisselerin çoğunu Jasper Corporation aldı. Baldwin ve Bechsteın, 1968'de aynı firmalar topluluğuna katıldılar.
Kaynak: Büyük Larousse
Piyano Ana Sanat Dalı
Klavyeli (Tuşlu) Çalgılar - Piyano
Piyano nasıl bir çalgıdır?
YORUMLAR