PLANYA a. (yun. plane'den) 1. Marangl. Ağaç rendelemekte ve uzun parçaların alıştırılmasında kullanılan, uzun marangoz rendesi....
PLANYA a. (yun. plane'den)
1. Marangl. Ağaç rendelemekte ve uzun parçaların alıştırılmasında kullanılan, uzun marangoz rendesi. (Planyanın uzunluğu 75 cm, tığ genişliği 6 cm'dir. Ağaç ya da demirden yapılan gövdesinin üzerinde bir tutamak bulunur. Ağır olduğundan normal rendeleme işlemlerinde kullanılmaz. Ağacı elle rendelerken önce kaba rendeyle parçanın kabası alınır, sonra planya ile düzeltilir; işlem rendeyle bitirilir.) [Eşanl. KüŞ- TERE.]
2. Planya makinesi, ağacı rendelemenin yanı sıra yüz ve cumba açmak uzun parçaları alıştırmak, kenar almak ve pahlandırmak, ender olarak da lamba ve kordon açmak için kullanılan takım tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.)
*Mak. san. Planya tezgâhı, büyük parçaları işlemede kullanılan ve kesme hareketi takımın doğrusal yer değiştirmesiyle elde edilen rendeleme tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.) || Dik planya, kanal ve kama yuvası açmada, kimi kez de dik planyalamada kullanılan takım tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.) || Pah planyası, sacları ve kimi makine parçalarını pahlamada kullanılan planya tezgâhı.
*ANSİKL. Mak. san. Planya tezgâhı, düşey bir düzlem içinde hareket eden parça taşıyıcı bir tablayı taşıyan bir gövde ile manivelalı bir volanın tahrik ettiği kızak yollu bir biyel yardımıyla bu düzleme dik almaşık bir hareket yapan takım taşıyıcı bir kızaktan oluşur.
Takım her kursta bir miktar talaş kaldı- rır've dönüşte, kesici ağzının parçaya sürtünmemesi için hafifçe kalkarak geri gelir. Tablanın, enine ya da yüksekliğine yaptığı ilerleme hareketi, takımın geri gelişi sırasında kesintili bir biçimde gerçekleşir.
Bir planya tezgâhında, yatay ya da düşey bir yüzey ile takım taşıyıcının kafası eğilerek, eğik bir yüzey işlenebilir.
Planya tezgâhında büyük parçalar puntaya bağlanmadan işlenir; ayrıca kursu sınırlıdır ve 0,80 m'yi geçmez. Vargel tezgâhlarından üstünlüğü daha az yer kaplaması ve hareketli bölümünün daha küçük olmasıdır Buna karşılık, yaptığı iş vargel tezgâhındaki kadar hassas değildir. Planya tezgâhı, yalnız küçük seriler halinde parçaların ve düz yüzeyleri düzeltmede ya da doğrusal kanal açmada kullanılan takımların yapımında ya da onarım işlerinde kullanılır. ( PLANYALAMA.)
*Dik planya. Metal işlerinde, kullanılan dik planya, takımı düşey doğrultuda hareket eden bir planya tezgâhına benzer.
Dik planya, kuğu boynu biçiminde dökme demir bir gövdeden meydana gelir; gövdenin alt bölümünde takım taşıyıcı bir tabla ile kumanda kolu, üst bölümünde ise düşey bir kızak yolu bulunur. Bu kızak yolunun içinde, hareket eden kızağın ucunda ise, takıma mümkün olan her konumu vermeyi sağlayan takım taşıyıcı bir blok bulunur. Bir mekanizma, takımın ağır bir almaşık hareket yapmasını sağlar; takım aşağı inerken parçadan talaş kaldırır, çıkarken geri çekilir. Parça taşıyıcı tabla, biri ilerleme, diğeri paso hareketi olmak üzere dik iki doğrultuya göre yer değiştirebilir. Öte yandan parça, çembersel döner bir tabla üzerine tespit edilebilir; bu tablanın dönüşü, düşey doğuruculu silindirsel bir yüzeyi işlemeyi sağlar.
Dik planya özellikle, delik işleme işlemlerinde kamalama kanalları açmayı sağlar, ama genellikle, işlenecek parça sayısı gerekli tığların yapılmasına olanak veriyorsa, bu kanalların tığ çekme işlemiyle açılması yeğlenir. Dik planya, daha çok küçük atölyelerde ya da takım işlerinde kullanılan tek parça üretim tezgâhıdır.
Ağaç işlerinde kullanılan dik planya eski doğramacılık tekniklerinden yararlanır ve zıvana genişliğinde ardışık delikler açmayı sağlar; daha sonra bu deliklerin yanakları, ağaç, kursun dip tarafına tutturulmuş delginin altında gezdirilerek düzleştirilir; uçlar bir kumanda koluyla çalıştırılan bir ıskarpelayla çaplanır. Diğer tezgâhlar, birbirinden zıvana boyu kadar uzakta bulunan iki ıskarpelayı çalıştırır; kalem denilen üçüncü takım, hızlı almaşık bir hareketle yavaş yavaş zıvananın dibim oyar. Zincirli dik planya ise, genellikle düşey olan bir kılavuz yataktan meydana gelir; bu yatağın üzerinde, kesici baklaları olan bir zincir 4 ile 5 m/sn'lik bir hızla yer değiştirir. Zıvananın dibi zorunlu olarak yarı küreseldir.
*Marangl. Planya makinesi dökümden yapılmış bir gövde, iki metal tabla, bıçakları taşıyan bir mil ve 2-4 kW gücündeki bir motordan oluşur. Tablaların boyu 100 ile 250 cm, genişliği 30 ile 90 cm arasında değişir. üzerinde 2 ile 4 bıçak taşıyan mil dakikada 3 600 ile 6 000 devir yapar. Rendeleme işlemi ön tabla üzerine yerleştirilen iş parçasını bıçaklara doğru ilerletmeye dayanır. Ön ve arka tablalar arasındaki yükseklik farkı, planyalama düzlemini ve talaş kalınlığını belirler. Tablaların yüksekliği, volanlar ve sonsuz vidalarla, tablaları, bulundukları iki eğik düzlem boyunca kaydırarak ayarlanır. Ûn tabla üzerine bağlanmış siper, ış parçasının rendelenmiş yüzünü, dayanarak ilerletmeye ve komşu yüzeyi dik olarak ya da istenen açıda düzgünce rendelemeye yarar. Planya makinesi ağaçişleri sanayisinin temel makinelerinden biridir.
1. Marangl. Ağaç rendelemekte ve uzun parçaların alıştırılmasında kullanılan, uzun marangoz rendesi. (Planyanın uzunluğu 75 cm, tığ genişliği 6 cm'dir. Ağaç ya da demirden yapılan gövdesinin üzerinde bir tutamak bulunur. Ağır olduğundan normal rendeleme işlemlerinde kullanılmaz. Ağacı elle rendelerken önce kaba rendeyle parçanın kabası alınır, sonra planya ile düzeltilir; işlem rendeyle bitirilir.) [Eşanl. KüŞ- TERE.]
2. Planya makinesi, ağacı rendelemenin yanı sıra yüz ve cumba açmak uzun parçaları alıştırmak, kenar almak ve pahlandırmak, ender olarak da lamba ve kordon açmak için kullanılan takım tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.)
*Mak. san. Planya tezgâhı, büyük parçaları işlemede kullanılan ve kesme hareketi takımın doğrusal yer değiştirmesiyle elde edilen rendeleme tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.) || Dik planya, kanal ve kama yuvası açmada, kimi kez de dik planyalamada kullanılan takım tezgâhı. (Bk. ansikl. böl.) || Pah planyası, sacları ve kimi makine parçalarını pahlamada kullanılan planya tezgâhı.
*ANSİKL. Mak. san. Planya tezgâhı, düşey bir düzlem içinde hareket eden parça taşıyıcı bir tablayı taşıyan bir gövde ile manivelalı bir volanın tahrik ettiği kızak yollu bir biyel yardımıyla bu düzleme dik almaşık bir hareket yapan takım taşıyıcı bir kızaktan oluşur.
Takım her kursta bir miktar talaş kaldı- rır've dönüşte, kesici ağzının parçaya sürtünmemesi için hafifçe kalkarak geri gelir. Tablanın, enine ya da yüksekliğine yaptığı ilerleme hareketi, takımın geri gelişi sırasında kesintili bir biçimde gerçekleşir.
Bir planya tezgâhında, yatay ya da düşey bir yüzey ile takım taşıyıcının kafası eğilerek, eğik bir yüzey işlenebilir.
Planya tezgâhında büyük parçalar puntaya bağlanmadan işlenir; ayrıca kursu sınırlıdır ve 0,80 m'yi geçmez. Vargel tezgâhlarından üstünlüğü daha az yer kaplaması ve hareketli bölümünün daha küçük olmasıdır Buna karşılık, yaptığı iş vargel tezgâhındaki kadar hassas değildir. Planya tezgâhı, yalnız küçük seriler halinde parçaların ve düz yüzeyleri düzeltmede ya da doğrusal kanal açmada kullanılan takımların yapımında ya da onarım işlerinde kullanılır. ( PLANYALAMA.)
*Dik planya. Metal işlerinde, kullanılan dik planya, takımı düşey doğrultuda hareket eden bir planya tezgâhına benzer.
Dik planya, kuğu boynu biçiminde dökme demir bir gövdeden meydana gelir; gövdenin alt bölümünde takım taşıyıcı bir tabla ile kumanda kolu, üst bölümünde ise düşey bir kızak yolu bulunur. Bu kızak yolunun içinde, hareket eden kızağın ucunda ise, takıma mümkün olan her konumu vermeyi sağlayan takım taşıyıcı bir blok bulunur. Bir mekanizma, takımın ağır bir almaşık hareket yapmasını sağlar; takım aşağı inerken parçadan talaş kaldırır, çıkarken geri çekilir. Parça taşıyıcı tabla, biri ilerleme, diğeri paso hareketi olmak üzere dik iki doğrultuya göre yer değiştirebilir. Öte yandan parça, çembersel döner bir tabla üzerine tespit edilebilir; bu tablanın dönüşü, düşey doğuruculu silindirsel bir yüzeyi işlemeyi sağlar.
Dik planya özellikle, delik işleme işlemlerinde kamalama kanalları açmayı sağlar, ama genellikle, işlenecek parça sayısı gerekli tığların yapılmasına olanak veriyorsa, bu kanalların tığ çekme işlemiyle açılması yeğlenir. Dik planya, daha çok küçük atölyelerde ya da takım işlerinde kullanılan tek parça üretim tezgâhıdır.
Ağaç işlerinde kullanılan dik planya eski doğramacılık tekniklerinden yararlanır ve zıvana genişliğinde ardışık delikler açmayı sağlar; daha sonra bu deliklerin yanakları, ağaç, kursun dip tarafına tutturulmuş delginin altında gezdirilerek düzleştirilir; uçlar bir kumanda koluyla çalıştırılan bir ıskarpelayla çaplanır. Diğer tezgâhlar, birbirinden zıvana boyu kadar uzakta bulunan iki ıskarpelayı çalıştırır; kalem denilen üçüncü takım, hızlı almaşık bir hareketle yavaş yavaş zıvananın dibim oyar. Zincirli dik planya ise, genellikle düşey olan bir kılavuz yataktan meydana gelir; bu yatağın üzerinde, kesici baklaları olan bir zincir 4 ile 5 m/sn'lik bir hızla yer değiştirir. Zıvananın dibi zorunlu olarak yarı küreseldir.
*Marangl. Planya makinesi dökümden yapılmış bir gövde, iki metal tabla, bıçakları taşıyan bir mil ve 2-4 kW gücündeki bir motordan oluşur. Tablaların boyu 100 ile 250 cm, genişliği 30 ile 90 cm arasında değişir. üzerinde 2 ile 4 bıçak taşıyan mil dakikada 3 600 ile 6 000 devir yapar. Rendeleme işlemi ön tabla üzerine yerleştirilen iş parçasını bıçaklara doğru ilerletmeye dayanır. Ön ve arka tablalar arasındaki yükseklik farkı, planyalama düzlemini ve talaş kalınlığını belirler. Tablaların yüksekliği, volanlar ve sonsuz vidalarla, tablaları, bulundukları iki eğik düzlem boyunca kaydırarak ayarlanır. Ûn tabla üzerine bağlanmış siper, ış parçasının rendelenmiş yüzünü, dayanarak ilerletmeye ve komşu yüzeyi dik olarak ya da istenen açıda düzgünce rendelemeye yarar. Planya makinesi ağaçişleri sanayisinin temel makinelerinden biridir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR