pres isim, teknik Fransızca presse 1 . İşletme, onarma, düzletme vb. işlemlerin uygulanması için bir nesneyi, iki ağırlık içinde ...
pres
isim, teknik Fransızca presse
1 . İşletme, onarma, düzletme vb. işlemlerin uygulanması için bir nesneyi, iki ağırlık içinde mekanik olarak sıkıştırmaya yarayan alet, mengene, cendere.
2 . üzüm, elma, zeytin vb. meyve ve sebzeleri sıkarak suyunu, yağını çıkarmakta kullanılan alet ya da araç.
3 . spor Baskı.
PRES a. (fr. presse).
1. Suyunu çıkarmak için üzüm, elma şeklinde meyveleri, yağını çıkarmak için zeytin, yerfıstığı şeklinde ürünleri sıkmaya yarayan alet. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bu aletin bulunmuş olduğu oda ya da bölüm.
*Ciltç. içine, uygulanmakta olan işlem sebebiyle sıkıştırılması ihtiyaç duyulan (mesela kambura işlemi) kitabın konulduğu parçalar ya da aygıtlar bütünü. (Eşanl. CENDERE.) || Pres tahtası, içbükey uçları, kambura işleminden sonrasında cildin sırt yüzeyini eşitlemeye yarayan kâğıt ıstakası şeklinde sert ağaç parçası. || Darbeli pres, ahşap ya da dökümden yapılmış, bir vida ve bir volanla kumanda edilen tablaları arasına, perdahlanacak kâğıtların, kat yerlerinin ve baskının arka yüzüne çıkan kabarıklıkların ezilmesi için birleştirilmiş cildin ya da kaplanma ve paketleme aşamasındaki ciltlerin konulduğu yatay pres. (Endüstriyel ten atölyeleri bunların yerine hidrolik ve havalı presler kullanmaktadır.) || Yaldız presi, ten kapaklarının plaka ile basımı ve yaldızlanması işleminde kullanılan makine. (Bir takım yaldız preslerinin, yaldız kalıplarını lüzumlu sıcaklığa yükseltecek ısıtma düzenekleri vardır ve bu makineler renk, tunç ya da altın yaldız merdanelerini otomatikman ilerleten bir sistemle donatılmıştır.)
*Hidr. bağl. Beton presi, hazır beton sanayisinde, çoğu zaman güçlü bir titreştirme işlemiyle beraber uygulanan sıkıştırma yardımıyla kalıpları içinde beton üretmeyi elde eden makine. (Dökümden derhal sonrasında kalıptan çıkarılan oldukça kuru beton, bloklar, bordür taşları, kanallar, döşeme kaplamaları yapmada kullanılır.)
*Kâğ. san. Emici pres, tflri, içi dolu, öbürü, üstü kauçuk kaplı metal bir kovandan oluşan iki valsten meydana gelen pres; içi boş valsin tüm yüzeyi boyunce delinen delikler bir vakum uygulamaya olanak verir. (Emici pres, hem tazyik hem de bir pompanın oluşturduğu vakum etkisiyle suyu alır.) || Filigran presi, üstünde kabartma ya da oyuk bir biçim bulunan ve kâğıt makinesinin pres kısmında yer edinen bir başka valsle beraber bir filigran oluşturmak için kullanılan, üstü kauçuk kaplı vals. || Kuşeleme presi, içi dolu iki valsten oluşan yaş pres. || Ofset presi, kurutma biriminin girişine yerleştirilen ve kâğıt ya da kartonun yüzeyine daha düzgün bir görünüm vermeye yarayan içi dolu iki valsten oluşan pres. || Tutkal presi, kâğıt makinesi kurutucusunun iki bataryası arasına yerleştirilen ve içinden geçen kâğıt yaprağına düzgün bir tutkal katmanı, kuşeleme karışımı ya da başka bir madde devam eden iki valsten oluşan pres. (Eşanl. SİZE PRESS.) || Yaş pres, yüzeyleri kauçuk, bez, keçe ya da parlatılmış granitle kaplı iki ya da daha çok valsten oluşan ve yaş yaprağın suyunu alabilmek ve onu daha tıkız bir hale getirmek için kullanılan pres. (Yaş pres kurutma biriminin derhal önünde yer alır.)
*Mak. san. Temel olarak, mekanik ya da hidrolik kumandayla birbirine yaklaşabilen ve aralarına yerleştirilecek bir malzemeyi sıkıştırmaya yarayan iki tabladan oluşmuş makine. (Bk. ansikl. böl. Mak. san. ve Polim.) || C gövdeli pres, başı, tek bir düşey dikme üstüne desteksiz olarak bağlanmış, çoğu zaman minik boyutlu pres. || Deveboynu pres gövdesi deveboynu şeklinde olan, az ve orta kuvvetli kesme ve çekme presi. || El presi, elle uygulanan mekanik kuvvetin, mekanik ya da hidrolik bir sistemle yükseltildiği pres. || Hidrolik pres, basıncın bir akışkan vasıtasıyla ve bir yük akümülatörü, bir pompa ya da bir kompresör yardımıyla elde edildiği pres. || Tekparça pres, lüzumlu gücün, prese bağlı bir pompa yardımıyla elde edildiği hidrolik pres.
*Nümism. Sikke presi, para ve madalya basımında kullanılan ilk darbeli makine. (Bk. ansikl. böl.)
*Parac. Para basma presi, bilhassa para basımında kullanılmak suretiyle yapılmış, kumanda kollu ya da eksantrikli tipte mekanik pres. (Bk. ansikl. böl.)
*Spor. Futbolda adam adama uygulanan müdafa taktiği; baskı. || Tam saha pres, futbolda sahanın tamamında uygulanan adam adama müdafa taktiği. || Yan saha pres, futbolda bir takımın kendi yarı kendi alanında uyguladığı adam adama müdafa taktiği.
*Süslem. sant. Durağan tablalı, üstünde yapma çiçek oyma (oyma cenderesi), bu çiçekleri basma (basma cenderesi), rengi saptamak için sıkma (sıkma cenderesi) işini görebilen hareketli bir parçası olan alet.
*Sütç. Peynirin sıkılmasında kullanılan alet.
*Şek. san. Küspe presi, pancar küspelerinde kalan suyun bir kısmını sıkarak farklı kılan alet.
*Ziraat mak. Tarımsal bir ürünün taşınmasını kolaylaştırmak suretiyle sıkıştırarak hacmini küçültmeye ve geometrik bir biçime sokulmasına yarayan makine. (Kuru yem bitkilerini ya da unları toprak haline getirmek için kullanılan ve içinden geçen ürünü döner makaralarla sıkıştırarak kesik koni biçimindeki deliklerden geçiren silindirik hadde presler vardır. Eskiden görülen durağan konumlu kuru ot preslerine günümüzde yalnız balya makinelerinde rastlanır.)
*Tekst. Birbiri üstüne bastıran ve tarama makinesi girişinde sıyrılmış keten saplarını tutan, iki metal plakadan oluşmuş tüm. || Buharlı pres, aprelemek ve satış için lüzumlu görünümü vermek amacıyla, kumaşları ya da trikoları sıcak etkisiyle düzleştirmede kullanılan ısıtmalı ve buharlı tablalara haiz makine.
*Tic. Pres makinesi, birbirine bağlı iki levha içinde elbise ütûlemeye yarayan endüstri makinesi. (Bir kazana bağlı olan levhalardan birisi kumaşa buğu verirken, diğeri levha da emme kanalıyla onu kurutur.)
*ANSİKL. Bağc. Pres eski bir ziraat aletidir ve şimdiye kadar türlü şekiller almıştır. iki kalınca kalasın kaldıraç şeklinde iş görmüş olduğu kaldıraçtı pres, yatay pres, vb. Çağıl presler iki tipe ayrılır: devamlı presler ve aralıklı çalışan presler. Devamlı preslerde üzümler, içinde aşamaları küçülen vidanın döndüğü delikli bir silindire devamlı olarak doldurulur. Aralıklı çalışan preslerde alet üzümle ağzına kadar doldurulur, sonrasında, yivli bir hidrolik kriko (ya da eski presterde vida) ile çalışan bir piston yukardan aşağı bastırılarak sıkıştırılır. Bundan kafa
ka yan kapakları birbirine yaklaşan ve döndürücü ekseninde posaları ufalayan zincirlerin bulunmuş olduğu silindir şeklinde yatay presler de vardır. Son olarak geliştirilen havalı presler, evvelde üzümün yerleştirildiği delikli bir silindirin içinde bulunan su sızdırmaz bir torbanın şişirilmesiyle çalışır.
*Mak. san.
*Mekanik kumandalı presler. Bu makineler kızağın kumanda organlarını (krank mili, volan, biyel, kavrama vb.) hidrolik dikey pres ve işlenecek malzemeyi taşıyan dökme demir, dökme çelik ya da haddelenmiş, dövülmüş ve lanmış çelik bir gövdeden oluşur. Bir ötelenme hareketi meydana getiren, kızak yollarıyla kılavuzlanmış ve uygun bir düzenekle tahrik edilen hareketli organ kızak, gövdeye tespit edilmiş bir dişikalıp ve kızağa bağlı bir zımbadan oluşan bazı içine sıkıştırılmış malzemeye dayanır. Bir kavrama, bir volanın dairesel hareketini kızağa iletir Sürtünmek ya da elektropnömatik kumandalı olabilen bu kavrama, darbeli çabalama esnasında, zımba dişikalıptan ayrıldığında, kızağın hareketini, kursunun üst ölü noktasında avaraya alabilme üstünlüğünü taşır. Bu presler, gerçekleştirilecek işe bağlı olan beden şekline (deveboynu eğik gövdeli, çift dikmeli ya da plaketli, sûtunlu vb. pres) ve kızak kumanda sistemine nazaran birbirlerinden ayırt edilir.
Kızağın kursu çoğu zaman sınırlıdır; bu durumda, kolay etkili, eksantrikli denen pres, yürütülmesi kolay minik işlerde kullanılır; çift etkili (çift eksantrik) pres, kesme ve soğuk çekme işlerine uygundur. Manivelalı ya da mafsallı presten, ağır işlerde yararlanılır.
Derin soğuk çekme işleri yapılmak istendiğinde, özgür kurslu, kısaca kursu sınırı olan olmayan bir pres kullanmakta fayda vardır Friksiyon presi, söz konusu makineler kategorisine girer. Kızak, gövdeye tespit edilmiş bir somun içinde dönen vidalı bir'düzeneğe bağlıdır. Bu kızağı yükseltmek ya da indirmek için, vidalı düzenekten yararlanılır.
*Hidrolik kumandalı presler. Bu makine türünde kızak, gövdeye bağlı bir silindir içinde hareket eden bir pistonun ucuna tespit edilmiştir Devindirici akışkan olarak mineral yağ ya da su kullanılır. Bu şekilde 5 000 ile 15 000 t düzeyinde, hatta daha yüksek itme güçleri elde edilebilir Çok büyük güçler sözkonusu olduğunda, devindirici akışkan silindir içine, ağırlık akümülatörlerine bağlı bir pompayla basılır. Hidrolik presin kullanımı, kimi işler için çok lüzumlu olan dereceli bir kuvvet verebilmesi sebebiyle büyük seviyede yaygınlaşmıştır; oysa, mekanik kumandalı presin anlık bir tesiri vardır.
Fışkırtma presi de denen çekme presi, metallere ya da plastik maddelere bir kalıp içinde, soğuk ya da sıcak sıkıştırma uygulayarak, karmaşık profilli çubuklar ya da parçalar elde etmeye olanak verir.
*Nümism. Sikke presinin, XVI. yy.'da, “Kutsal Mezar Şövalyesi†adıyla tanınan augsburglu bir "makine teknisyeni" tarafınca buluş edildiği sanılmaktadır.
Zaman içinde bu makinede mühim düzeltmeler yapılmış oldu. Makine, ilk başlarda, ana çizgileriyle madeni bir kural üstüne oturtulmuş plaket şeklinde masif bir gövdeden oluşuyordu. Plaketin üst tarafında bronzdan bir somun yer ediniyor ve somunun içinden çelik bir vida geçiyordu. Vidanın başı, yatay bir kolun ortasına gömülmüştü. Bu şekilde, yatay kolun çevriliş istikametine nazaran vida aşağı ya da yukarı inip çıkıyordu.
1803'ten sonrasında, yatay kolun yerini çelik volan aldı. Bu çelik volan, bir mile monte edilmiş olan ve volanın iki yanında yer edinen iki düşey disk tarafınca hareket ettirilmekteydi. Bu mil, bundan böyle elektrik motoruyla hareket ettirilmektedir Bu tip sikke preslerine "sürtünmeli sikke presi" denir.
Günümüzde madeni paralar, işleyiş ilkesi değişik olan otomatik preslerde basılmakta, fakat madalyaların basımında hâlâ sikke presi kullanılmaktadır.
*Parac. Bir para basma presi başlıca şu parçalardan oluşur: bir beden; iki para kalıbından birinin takılı bulunmuş olduğu, almaşık hareketli bir sürgü kolu; metal pula yataklık eden halkanın yerleştirildiği bir tabla; diğeri para kalıbını taşıyan bir örs ve son olarak, bir doldurma ve boşaltma düzeneği. Sürgü kolunun hareket eksenine nazaran, para basma presine "düşey vuruşlu†ya da "yatay vuruşlu†denir. Madeni paraların üstündeki kabartılar tek bir vuruşla elde edilebilecek kadar hafifçe olduğundan, üretim hızı dakikada 450 madeni parayı bulabilir: bir metal pul halkanın önüne gelir ve sürgü kolunun ucundaki kalıp tarafınca halkanın içine itilerek orada iki kalıp içinde basılır. Basılan para halkadan çıkarılarak atılır; buna “boşaltma" işlemi denir. Madeni para, arkadan gelen metal puldan ilkin bir oluğa fırlatılır ve bu işlem bu şekilde sürer "Kırık halka†ismi verilen yöntemde ise, halka üç parçadan yapılmıştır. Bu parçalar, baskı esnasında mekanik olarak kapanır ve sonrasında açılarak paranın halkayı boşaltmasını sağlar. Para basımında presler ama 1840-1845'ten bu zamana kadar kullanılmaya başlanmış ve buğu makinesiyle beraber gelişebilmiştir.
*Polim. Plastik maddelerin biçimlendirilmesinde pres kullanılması, temel olarak kalıplama tekniklerine bağlıdır Sıkıştırmayla kalıplamada presin aslolan işlevi, tablalar üstüne tazyik uygulayarak kalıbın kapanmasını ve bu şekilde kalıplanacak malzenin dişikalıp ile zımba (adam kalıp) tarafınca belirlenen kati biçimini almasını sağlamaktır. Tazyik, mekanik (kollu ya da motorlu) ya da hidrolik bir sistemle sağlanır. Büyük bir kuvvetin uygulanması ihtiyaç duyulan tüm işlemlerde hidrolik presler yeğlenir; çünkü en emniyetlileri söz konusu preslerdir. Sıkıştırmak bir presin en mühim özellikleri, kapanma kuvveti (50 -1 0001), kalıp bağlama tablalarının kullanılabilen geniş yüzeylerin olması ve hareketli tablanın kursudur (açılma büyüklüğü). Gerek kalıplamada kullanılan preslerde gerekse sıkıştırmak preslerde maddenin aktanlmasına yarayan ikinci bir piston vardır (50-150 MPa). Enjeksiyonla kalıplamada enjeksiyon presleri kullanılır; ama bunlarla uygulanan kalıplama süreci, öncekilerden çok değişik olduğundan bunlara enjeksiyon makineleri demek daha doğrudur.
1. Suyunu çıkarmak için üzüm, elma şeklinde meyveleri, yağını çıkarmak için zeytin, yerfıstığı şeklinde ürünleri sıkmaya yarayan alet. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bu aletin bulunmuş olduğu oda ya da bölüm.
*Ciltç. içine, uygulanmakta olan işlem sebebiyle sıkıştırılması ihtiyaç duyulan (mesela kambura işlemi) kitabın konulduğu parçalar ya da aygıtlar bütünü. (Eşanl. CENDERE.) || Pres tahtası, içbükey uçları, kambura işleminden sonrasında cildin sırt yüzeyini eşitlemeye yarayan kâğıt ıstakası şeklinde sert ağaç parçası. || Darbeli pres, ahşap ya da dökümden yapılmış, bir vida ve bir volanla kumanda edilen tablaları arasına, perdahlanacak kâğıtların, kat yerlerinin ve baskının arka yüzüne çıkan kabarıklıkların ezilmesi için birleştirilmiş cildin ya da kaplanma ve paketleme aşamasındaki ciltlerin konulduğu yatay pres. (Endüstriyel ten atölyeleri bunların yerine hidrolik ve havalı presler kullanmaktadır.) || Yaldız presi, ten kapaklarının plaka ile basımı ve yaldızlanması işleminde kullanılan makine. (Bir takım yaldız preslerinin, yaldız kalıplarını lüzumlu sıcaklığa yükseltecek ısıtma düzenekleri vardır ve bu makineler renk, tunç ya da altın yaldız merdanelerini otomatikman ilerleten bir sistemle donatılmıştır.)
*Hidr. bağl. Beton presi, hazır beton sanayisinde, çoğu zaman güçlü bir titreştirme işlemiyle beraber uygulanan sıkıştırma yardımıyla kalıpları içinde beton üretmeyi elde eden makine. (Dökümden derhal sonrasında kalıptan çıkarılan oldukça kuru beton, bloklar, bordür taşları, kanallar, döşeme kaplamaları yapmada kullanılır.)
*Kâğ. san. Emici pres, tflri, içi dolu, öbürü, üstü kauçuk kaplı metal bir kovandan oluşan iki valsten meydana gelen pres; içi boş valsin tüm yüzeyi boyunce delinen delikler bir vakum uygulamaya olanak verir. (Emici pres, hem tazyik hem de bir pompanın oluşturduğu vakum etkisiyle suyu alır.) || Filigran presi, üstünde kabartma ya da oyuk bir biçim bulunan ve kâğıt makinesinin pres kısmında yer edinen bir başka valsle beraber bir filigran oluşturmak için kullanılan, üstü kauçuk kaplı vals. || Kuşeleme presi, içi dolu iki valsten oluşan yaş pres. || Ofset presi, kurutma biriminin girişine yerleştirilen ve kâğıt ya da kartonun yüzeyine daha düzgün bir görünüm vermeye yarayan içi dolu iki valsten oluşan pres. || Tutkal presi, kâğıt makinesi kurutucusunun iki bataryası arasına yerleştirilen ve içinden geçen kâğıt yaprağına düzgün bir tutkal katmanı, kuşeleme karışımı ya da başka bir madde devam eden iki valsten oluşan pres. (Eşanl. SİZE PRESS.) || Yaş pres, yüzeyleri kauçuk, bez, keçe ya da parlatılmış granitle kaplı iki ya da daha çok valsten oluşan ve yaş yaprağın suyunu alabilmek ve onu daha tıkız bir hale getirmek için kullanılan pres. (Yaş pres kurutma biriminin derhal önünde yer alır.)
*Mak. san. Temel olarak, mekanik ya da hidrolik kumandayla birbirine yaklaşabilen ve aralarına yerleştirilecek bir malzemeyi sıkıştırmaya yarayan iki tabladan oluşmuş makine. (Bk. ansikl. böl. Mak. san. ve Polim.) || C gövdeli pres, başı, tek bir düşey dikme üstüne desteksiz olarak bağlanmış, çoğu zaman minik boyutlu pres. || Deveboynu pres gövdesi deveboynu şeklinde olan, az ve orta kuvvetli kesme ve çekme presi. || El presi, elle uygulanan mekanik kuvvetin, mekanik ya da hidrolik bir sistemle yükseltildiği pres. || Hidrolik pres, basıncın bir akışkan vasıtasıyla ve bir yük akümülatörü, bir pompa ya da bir kompresör yardımıyla elde edildiği pres. || Tekparça pres, lüzumlu gücün, prese bağlı bir pompa yardımıyla elde edildiği hidrolik pres.
*Nümism. Sikke presi, para ve madalya basımında kullanılan ilk darbeli makine. (Bk. ansikl. böl.)
*Parac. Para basma presi, bilhassa para basımında kullanılmak suretiyle yapılmış, kumanda kollu ya da eksantrikli tipte mekanik pres. (Bk. ansikl. böl.)
*Spor. Futbolda adam adama uygulanan müdafa taktiği; baskı. || Tam saha pres, futbolda sahanın tamamında uygulanan adam adama müdafa taktiği. || Yan saha pres, futbolda bir takımın kendi yarı kendi alanında uyguladığı adam adama müdafa taktiği.
*Süslem. sant. Durağan tablalı, üstünde yapma çiçek oyma (oyma cenderesi), bu çiçekleri basma (basma cenderesi), rengi saptamak için sıkma (sıkma cenderesi) işini görebilen hareketli bir parçası olan alet.
*Sütç. Peynirin sıkılmasında kullanılan alet.
*Şek. san. Küspe presi, pancar küspelerinde kalan suyun bir kısmını sıkarak farklı kılan alet.
*Ziraat mak. Tarımsal bir ürünün taşınmasını kolaylaştırmak suretiyle sıkıştırarak hacmini küçültmeye ve geometrik bir biçime sokulmasına yarayan makine. (Kuru yem bitkilerini ya da unları toprak haline getirmek için kullanılan ve içinden geçen ürünü döner makaralarla sıkıştırarak kesik koni biçimindeki deliklerden geçiren silindirik hadde presler vardır. Eskiden görülen durağan konumlu kuru ot preslerine günümüzde yalnız balya makinelerinde rastlanır.)
*Tekst. Birbiri üstüne bastıran ve tarama makinesi girişinde sıyrılmış keten saplarını tutan, iki metal plakadan oluşmuş tüm. || Buharlı pres, aprelemek ve satış için lüzumlu görünümü vermek amacıyla, kumaşları ya da trikoları sıcak etkisiyle düzleştirmede kullanılan ısıtmalı ve buharlı tablalara haiz makine.
*Tic. Pres makinesi, birbirine bağlı iki levha içinde elbise ütûlemeye yarayan endüstri makinesi. (Bir kazana bağlı olan levhalardan birisi kumaşa buğu verirken, diğeri levha da emme kanalıyla onu kurutur.)
*ANSİKL. Bağc. Pres eski bir ziraat aletidir ve şimdiye kadar türlü şekiller almıştır. iki kalınca kalasın kaldıraç şeklinde iş görmüş olduğu kaldıraçtı pres, yatay pres, vb. Çağıl presler iki tipe ayrılır: devamlı presler ve aralıklı çalışan presler. Devamlı preslerde üzümler, içinde aşamaları küçülen vidanın döndüğü delikli bir silindire devamlı olarak doldurulur. Aralıklı çalışan preslerde alet üzümle ağzına kadar doldurulur, sonrasında, yivli bir hidrolik kriko (ya da eski presterde vida) ile çalışan bir piston yukardan aşağı bastırılarak sıkıştırılır. Bundan kafa
ka yan kapakları birbirine yaklaşan ve döndürücü ekseninde posaları ufalayan zincirlerin bulunmuş olduğu silindir şeklinde yatay presler de vardır. Son olarak geliştirilen havalı presler, evvelde üzümün yerleştirildiği delikli bir silindirin içinde bulunan su sızdırmaz bir torbanın şişirilmesiyle çalışır.
*Mak. san.
*Mekanik kumandalı presler. Bu makineler kızağın kumanda organlarını (krank mili, volan, biyel, kavrama vb.) hidrolik dikey pres ve işlenecek malzemeyi taşıyan dökme demir, dökme çelik ya da haddelenmiş, dövülmüş ve lanmış çelik bir gövdeden oluşur. Bir ötelenme hareketi meydana getiren, kızak yollarıyla kılavuzlanmış ve uygun bir düzenekle tahrik edilen hareketli organ kızak, gövdeye tespit edilmiş bir dişikalıp ve kızağa bağlı bir zımbadan oluşan bazı içine sıkıştırılmış malzemeye dayanır. Bir kavrama, bir volanın dairesel hareketini kızağa iletir Sürtünmek ya da elektropnömatik kumandalı olabilen bu kavrama, darbeli çabalama esnasında, zımba dişikalıptan ayrıldığında, kızağın hareketini, kursunun üst ölü noktasında avaraya alabilme üstünlüğünü taşır. Bu presler, gerçekleştirilecek işe bağlı olan beden şekline (deveboynu eğik gövdeli, çift dikmeli ya da plaketli, sûtunlu vb. pres) ve kızak kumanda sistemine nazaran birbirlerinden ayırt edilir.
Kızağın kursu çoğu zaman sınırlıdır; bu durumda, kolay etkili, eksantrikli denen pres, yürütülmesi kolay minik işlerde kullanılır; çift etkili (çift eksantrik) pres, kesme ve soğuk çekme işlerine uygundur. Manivelalı ya da mafsallı presten, ağır işlerde yararlanılır.
Derin soğuk çekme işleri yapılmak istendiğinde, özgür kurslu, kısaca kursu sınırı olan olmayan bir pres kullanmakta fayda vardır Friksiyon presi, söz konusu makineler kategorisine girer. Kızak, gövdeye tespit edilmiş bir somun içinde dönen vidalı bir'düzeneğe bağlıdır. Bu kızağı yükseltmek ya da indirmek için, vidalı düzenekten yararlanılır.
*Hidrolik kumandalı presler. Bu makine türünde kızak, gövdeye bağlı bir silindir içinde hareket eden bir pistonun ucuna tespit edilmiştir Devindirici akışkan olarak mineral yağ ya da su kullanılır. Bu şekilde 5 000 ile 15 000 t düzeyinde, hatta daha yüksek itme güçleri elde edilebilir Çok büyük güçler sözkonusu olduğunda, devindirici akışkan silindir içine, ağırlık akümülatörlerine bağlı bir pompayla basılır. Hidrolik presin kullanımı, kimi işler için çok lüzumlu olan dereceli bir kuvvet verebilmesi sebebiyle büyük seviyede yaygınlaşmıştır; oysa, mekanik kumandalı presin anlık bir tesiri vardır.
Fışkırtma presi de denen çekme presi, metallere ya da plastik maddelere bir kalıp içinde, soğuk ya da sıcak sıkıştırma uygulayarak, karmaşık profilli çubuklar ya da parçalar elde etmeye olanak verir.
*Nümism. Sikke presinin, XVI. yy.'da, “Kutsal Mezar Şövalyesi†adıyla tanınan augsburglu bir "makine teknisyeni" tarafınca buluş edildiği sanılmaktadır.
Zaman içinde bu makinede mühim düzeltmeler yapılmış oldu. Makine, ilk başlarda, ana çizgileriyle madeni bir kural üstüne oturtulmuş plaket şeklinde masif bir gövdeden oluşuyordu. Plaketin üst tarafında bronzdan bir somun yer ediniyor ve somunun içinden çelik bir vida geçiyordu. Vidanın başı, yatay bir kolun ortasına gömülmüştü. Bu şekilde, yatay kolun çevriliş istikametine nazaran vida aşağı ya da yukarı inip çıkıyordu.
1803'ten sonrasında, yatay kolun yerini çelik volan aldı. Bu çelik volan, bir mile monte edilmiş olan ve volanın iki yanında yer edinen iki düşey disk tarafınca hareket ettirilmekteydi. Bu mil, bundan böyle elektrik motoruyla hareket ettirilmektedir Bu tip sikke preslerine "sürtünmeli sikke presi" denir.
Günümüzde madeni paralar, işleyiş ilkesi değişik olan otomatik preslerde basılmakta, fakat madalyaların basımında hâlâ sikke presi kullanılmaktadır.
*Parac. Bir para basma presi başlıca şu parçalardan oluşur: bir beden; iki para kalıbından birinin takılı bulunmuş olduğu, almaşık hareketli bir sürgü kolu; metal pula yataklık eden halkanın yerleştirildiği bir tabla; diğeri para kalıbını taşıyan bir örs ve son olarak, bir doldurma ve boşaltma düzeneği. Sürgü kolunun hareket eksenine nazaran, para basma presine "düşey vuruşlu†ya da "yatay vuruşlu†denir. Madeni paraların üstündeki kabartılar tek bir vuruşla elde edilebilecek kadar hafifçe olduğundan, üretim hızı dakikada 450 madeni parayı bulabilir: bir metal pul halkanın önüne gelir ve sürgü kolunun ucundaki kalıp tarafınca halkanın içine itilerek orada iki kalıp içinde basılır. Basılan para halkadan çıkarılarak atılır; buna “boşaltma" işlemi denir. Madeni para, arkadan gelen metal puldan ilkin bir oluğa fırlatılır ve bu işlem bu şekilde sürer "Kırık halka†ismi verilen yöntemde ise, halka üç parçadan yapılmıştır. Bu parçalar, baskı esnasında mekanik olarak kapanır ve sonrasında açılarak paranın halkayı boşaltmasını sağlar. Para basımında presler ama 1840-1845'ten bu zamana kadar kullanılmaya başlanmış ve buğu makinesiyle beraber gelişebilmiştir.
*Polim. Plastik maddelerin biçimlendirilmesinde pres kullanılması, temel olarak kalıplama tekniklerine bağlıdır Sıkıştırmayla kalıplamada presin aslolan işlevi, tablalar üstüne tazyik uygulayarak kalıbın kapanmasını ve bu şekilde kalıplanacak malzenin dişikalıp ile zımba (adam kalıp) tarafınca belirlenen kati biçimini almasını sağlamaktır. Tazyik, mekanik (kollu ya da motorlu) ya da hidrolik bir sistemle sağlanır. Büyük bir kuvvetin uygulanması ihtiyaç duyulan tüm işlemlerde hidrolik presler yeğlenir; çünkü en emniyetlileri söz konusu preslerdir. Sıkıştırmak bir presin en mühim özellikleri, kapanma kuvveti (50 -1 0001), kalıp bağlama tablalarının kullanılabilen geniş yüzeylerin olması ve hareketli tablanın kursudur (açılma büyüklüğü). Gerek kalıplamada kullanılan preslerde gerekse sıkıştırmak preslerde maddenin aktanlmasına yarayan ikinci bir piston vardır (50-150 MPa). Enjeksiyonla kalıplamada enjeksiyon presleri kullanılır; ama bunlarla uygulanan kalıplama süreci, öncekilerden çok değişik olduğundan bunlara enjeksiyon makineleri demek daha doğrudur.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR