SANTAL ya da SANDAL a. (yun. san- talon; ar. sandal'dan). 1. Hindistan, Malezya ve Avustralya'da yetişen yarı asalak ağaç. ...
SANTAL ya da SANDAL a. (yun. san- talon; ar. sandal'dan).
1. Hindistan, Malezya ve Avustralya'da yetişen yarı asalak ağaç. Yaprakları ufak, çiçekleri 3 ya da 4 tipinde ve alt yumurtalıklı, meyvesi tek çekirdekli drupadır. (Bil. a. santalum; san- talgiller familyasının örnek tipi.)
2. Bu ağacın bolca çıralı, çürümez odunu.
3. Bu odundan çıkarılan balsamlı esans.
*El. sant. Santal tespih, santal ağacından meydana getirilen tespih. (En değerlileri ak olanlarıydı ve bu tür şeyler çoğu zaman Hicaz'dan getirilirdi.)
*ANSİKL. Santal başka ağaçlarda asalak ya da ortak yaşayan bodur bir ağaçtır; yapraklan düz ya da hafifçe dişli ve tüysüz olup dalların üstünde karşılıklı yer alır Çiçekleri seyrek salkım durumunda bulunmaktadır ve tüm kısımları dörtlüdür. Meyve küre şeklinde bir drupadır. Odunu çok değerlidir; sert ve sarımtırak renktedir, çürümez; ihtiva ettiği terpenli esans eskiden ürojenital hastalıklarda antiseptik olarak kullanılırdı. Santaldan ufak mobilyalar ve kıymetli kutular yapılır. Çin'de tapınaklarda tütsü olarak yakılır.
Hindistan santal ağacından elde edilmiş uçucu yağ ve reçinemsi madde (odundan benzenle çıkarılan ürün) parfümcülükte kullanılır. Bu ürünlerin kokusu güçlü ve keskindir, kolay kolay kaybolmaz.
Bir de santal esansı veren limon santa- lı ya da ak santal ya da Maysor santalı (Santalum albüm) ve Avustralya santalı (Santalum spicatum ya da Fusanus spicatus [Eucarya spicata]) vardır. Santalum lanceolatum, S. treycinetorum, S. austro caledonicum şeklinde santal türlerinden de balsamlı esanslar elde edilir ya da elde edilebilir. Santal sözcüğü, yanlış olarak, değişik ağaçlardan elde edilmiş türlü ürünler için de kullanılmaktadır: tespiha- ğacıgillerden Guarea cedrata (Afrika san- talı), Epicharis lourieri (Çinhindi santalı), Epicharis baillonı (kırmızı santal) ve baklagillerden pterocarpus ("santal ağacı"), sakızağacıgillerden Amyris balsamifera (Endonezya santalı). Günümüzde santal Ucungpandang, Timor, Yeni Gine ve bilhassa Hindistan'dan ihraç edilir. Avrupa'nın neredeyse tüm ihtiyacı Bombay' dan sağlanır.
*Halk hek. Ak santal odununun taşımış olduğu uçucu yağ ve reçine infusyon halinde dahilen idrar yollan antiseptiği olarak kullanılır Tütsü olarak da yakılır. Kırmızı santal odunu reçine tanen ve renk maddeleri taşır. Kuvvet verici ve peklik verici olarak kullanılır.
1. Hindistan, Malezya ve Avustralya'da yetişen yarı asalak ağaç. Yaprakları ufak, çiçekleri 3 ya da 4 tipinde ve alt yumurtalıklı, meyvesi tek çekirdekli drupadır. (Bil. a. santalum; san- talgiller familyasının örnek tipi.)
2. Bu ağacın bolca çıralı, çürümez odunu.
3. Bu odundan çıkarılan balsamlı esans.
*El. sant. Santal tespih, santal ağacından meydana getirilen tespih. (En değerlileri ak olanlarıydı ve bu tür şeyler çoğu zaman Hicaz'dan getirilirdi.)
*ANSİKL. Santal başka ağaçlarda asalak ya da ortak yaşayan bodur bir ağaçtır; yapraklan düz ya da hafifçe dişli ve tüysüz olup dalların üstünde karşılıklı yer alır Çiçekleri seyrek salkım durumunda bulunmaktadır ve tüm kısımları dörtlüdür. Meyve küre şeklinde bir drupadır. Odunu çok değerlidir; sert ve sarımtırak renktedir, çürümez; ihtiva ettiği terpenli esans eskiden ürojenital hastalıklarda antiseptik olarak kullanılırdı. Santaldan ufak mobilyalar ve kıymetli kutular yapılır. Çin'de tapınaklarda tütsü olarak yakılır.
Hindistan santal ağacından elde edilmiş uçucu yağ ve reçinemsi madde (odundan benzenle çıkarılan ürün) parfümcülükte kullanılır. Bu ürünlerin kokusu güçlü ve keskindir, kolay kolay kaybolmaz.
Bir de santal esansı veren limon santa- lı ya da ak santal ya da Maysor santalı (Santalum albüm) ve Avustralya santalı (Santalum spicatum ya da Fusanus spicatus [Eucarya spicata]) vardır. Santalum lanceolatum, S. treycinetorum, S. austro caledonicum şeklinde santal türlerinden de balsamlı esanslar elde edilir ya da elde edilebilir. Santal sözcüğü, yanlış olarak, değişik ağaçlardan elde edilmiş türlü ürünler için de kullanılmaktadır: tespiha- ğacıgillerden Guarea cedrata (Afrika san- talı), Epicharis lourieri (Çinhindi santalı), Epicharis baillonı (kırmızı santal) ve baklagillerden pterocarpus ("santal ağacı"), sakızağacıgillerden Amyris balsamifera (Endonezya santalı). Günümüzde santal Ucungpandang, Timor, Yeni Gine ve bilhassa Hindistan'dan ihraç edilir. Avrupa'nın neredeyse tüm ihtiyacı Bombay' dan sağlanır.
*Halk hek. Ak santal odununun taşımış olduğu uçucu yağ ve reçine infusyon halinde dahilen idrar yollan antiseptiği olarak kullanılır Tütsü olarak da yakılır. Kırmızı santal odunu reçine tanen ve renk maddeleri taşır. Kuvvet verici ve peklik verici olarak kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR