SENKROTRON a. (fr. synchrotron). Tem. parç. EŞZAMANLI HIZLANDlRlCl'nın eşanlamlısı. *Astrofiz. ve Fiz. Senkrotron ışıması, bir ...
SENKROTRON a. (fr. synchrotron). Tem. parç. EŞZAMANLI HIZLANDlRlCl'nın eşanlamlısı.
*Astrofiz. ve Fiz. Senkrotron ışıması, bir manyetik alan içinde hareket eden elektronların yayımladığı elektromanyetik ışıma. (Bk. anslkl. böl.)
*ANSİKL Astrofiz. Senkrotron ışımasının yayım mekanizması çok sayıda gökcisminin (renkküre püsküllülerine birlikte rol alan büyük patlamalar esnasında Güneş, süpernova kalıntıları, pulsar'lar, radyogökada'lar ve kuazar'lar) radyoelektriksel yayım temelini oluşturur.
*Fiz. Eşzamanlı hızlandırıcılarda ya da çarpışma halkalarında hızlandırılan elektronlar, senkrotroh ışıması yayımlayabilir. Mesela, 3,3 m yarıçaplı bir yörünge üstünde 109 elektronvolta (1 GeV) dek hızlandırılan 2,2-1011 elektron, bu halde, 13 kVV'lık bir güç yayımlar. Elde edilmiş yeğinlik, klasik X ışını larıyla elde edilenden yüzlerce kez büyüktür. Bu şekilde üretilen fptonların enerji dağılımı, 400 eV' tan (30 A'lük bir dalga boyu) ortalama 3 keV'a dek yayılır Bu değerler elektronların, kızılaltıdan y ışınlarına dek dalga boylar elde etmeye olanak veren enerjisiyle beraber artar. Işıma, elektronların doğrultusu çevresinde çok yoğundur. Önceleri, çembersel hızlandırıcıların bir sakıncası olarak kabul edilen bu ışımanın, çeşitli bilimsel uygulamalara bilhassa uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun üstüne hızlandırıcılar, bu ışımayı daha verimli halde üretmek ve kullanmak için düzenlenmiş ve ek donanımlarla donatılmıştır. Daha sonraları makineler bilhassa bu amaca uygun olarak tasarlanmıştır. Bu makinelerde yararlı ışıma, bir çok kez, almaşmalı olarak yerleştirilmiş iki tip mıknatısla üretilir. Bu iki mıknatıs tipinden vvigglers (ing. to wiggle, kımıldatmaksan) adı verilenleri yeğin alanlı birkaç almaşmalı kutup taşır ve ışımanın yeğinliğini ve enerjisini artırmaya olanak verir. Evirici isminde olan diğer mıknatıslarda fotonların çok ince bir tutam halinde ve girişim vakaları yardımıyla nerede ise monokromatik olarak yayımlanmalarını elde eden onlarca kutup bulunur. (Bk. biçim.) Bu ların, bilhassa X ışını ve morötesi ışın biçiminde kullanımı, kataliz, arayüzeyler, biyolojik yapılar, metalürji vb. benzer biçimde çeşitli alanlarda, maddenin incelenme yöntemlerine mühim seviyede çeşitlilik ve yenilik getirmiştir. Bu kullanım. tıpta ve entegre devrelerin minyatür- leştirilmesinde de bazı gelişmelere olanak vermiştir.
*Astrofiz. ve Fiz. Senkrotron ışıması, bir manyetik alan içinde hareket eden elektronların yayımladığı elektromanyetik ışıma. (Bk. anslkl. böl.)
*ANSİKL Astrofiz. Senkrotron ışımasının yayım mekanizması çok sayıda gökcisminin (renkküre püsküllülerine birlikte rol alan büyük patlamalar esnasında Güneş, süpernova kalıntıları, pulsar'lar, radyogökada'lar ve kuazar'lar) radyoelektriksel yayım temelini oluşturur.
*Fiz. Eşzamanlı hızlandırıcılarda ya da çarpışma halkalarında hızlandırılan elektronlar, senkrotroh ışıması yayımlayabilir. Mesela, 3,3 m yarıçaplı bir yörünge üstünde 109 elektronvolta (1 GeV) dek hızlandırılan 2,2-1011 elektron, bu halde, 13 kVV'lık bir güç yayımlar. Elde edilmiş yeğinlik, klasik X ışını larıyla elde edilenden yüzlerce kez büyüktür. Bu şekilde üretilen fptonların enerji dağılımı, 400 eV' tan (30 A'lük bir dalga boyu) ortalama 3 keV'a dek yayılır Bu değerler elektronların, kızılaltıdan y ışınlarına dek dalga boylar elde etmeye olanak veren enerjisiyle beraber artar. Işıma, elektronların doğrultusu çevresinde çok yoğundur. Önceleri, çembersel hızlandırıcıların bir sakıncası olarak kabul edilen bu ışımanın, çeşitli bilimsel uygulamalara bilhassa uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun üstüne hızlandırıcılar, bu ışımayı daha verimli halde üretmek ve kullanmak için düzenlenmiş ve ek donanımlarla donatılmıştır. Daha sonraları makineler bilhassa bu amaca uygun olarak tasarlanmıştır. Bu makinelerde yararlı ışıma, bir çok kez, almaşmalı olarak yerleştirilmiş iki tip mıknatısla üretilir. Bu iki mıknatıs tipinden vvigglers (ing. to wiggle, kımıldatmaksan) adı verilenleri yeğin alanlı birkaç almaşmalı kutup taşır ve ışımanın yeğinliğini ve enerjisini artırmaya olanak verir. Evirici isminde olan diğer mıknatıslarda fotonların çok ince bir tutam halinde ve girişim vakaları yardımıyla nerede ise monokromatik olarak yayımlanmalarını elde eden onlarca kutup bulunur. (Bk. biçim.) Bu ların, bilhassa X ışını ve morötesi ışın biçiminde kullanımı, kataliz, arayüzeyler, biyolojik yapılar, metalürji vb. benzer biçimde çeşitli alanlarda, maddenin incelenme yöntemlerine mühim seviyede çeşitlilik ve yenilik getirmiştir. Bu kullanım. tıpta ve entegre devrelerin minyatür- leştirilmesinde de bazı gelişmelere olanak vermiştir.
Kaynak: Büyük Larousse
Senkrotron
YORUMLAR