1. Sıfatlar adlardan ilkin gelmiş olarak onları sayı, renk, vaziyet, hareket, şekil, yer, işaret ve sual yönlerinden tamamlar; onları nitele...
1. Sıfatlar adlardan ilkin gelmiş olarak onları sayı, renk, vaziyet, hareket, şekil, yer, işaret ve sual yönlerinden tamamlar; onları niteler ya da belirtir:
"O vakit görmüş oldu ki, minik çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor... Sessiz bir şekilde, titreye titreye ağlıyor. Yanaklarından gözyaşları birbiri arkasına, temiz vagon pencerelerindeki yağmur damlaları nasıl acil acil, sarsıla çarpışa dökülürse o şekilde, bağrının sarsıntılarıyla yerlerinden oynayarak, vuruşarak içlerinde güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor."
-o vakit, minik çocuk, minimini yavru, temiz vagon pencereleri, güneşli mavi gök-
2. Tek başlarına kullanıldıkları vakit isim değerindedirler. Çünkü fakat bir isimden ilkin geldikleri vakit ödat oldukları anlaşılabilir:
yeşil elbise (ödat) yeşili severim (isim)
İhtiyar hanım (ödat) İhtiyarlara iyi davranmalıyız (isim)
Büyük park (ödat) parkların en büyüğü (isim)
3. Tek başlarına kullanıldıklarında isim değerinde oldukları için alabildikleri isim çekim eklerini, şu demek oluyor ki hâl eklerini, iyelik eklerini ve çoğul ekini, bir isimden ilkin gelmiş olarak onu niteledikleri ya da belirttikleri vakit, şu demek oluyor ki ödat olarak kullanıldıkları vakit alamazlar:
Bir basamak yukarı çık. ödat
Birler basamağı isim
Yürüyen merdiven ödat
Yürüyenler ve koşanlar isim
4. Bir sıfatla onun nitelediği ya da belirttiği bir isim arasına noktalama işareti (bilhassa virgül) konmaz. Virgül konursa ilk kelime tek başına kalmış
olur, bu sebeple isimleşir.
Genç adama gülümseyerek baktı. (genç: ödat)
Genç, adama gülümseyerek baktı. (genç: isim, özne)
5. ödat, arka arkaya sıralanarak bir adı niteleyebilir ya da belirtebilir:
Karanlık, büyük, ürkütücü ve nemli bir evdi.
6. Sıfatın varlığından bahsedilmiş olduğu her yerde ne olursa olsun ödat tamlaması vardır; o sıfatla (sual sıfatı da olsa) bir tamlama meydana getirilmiştir.
2. Ödat Türleri
a. Niteleme sıfatları
Varlıkların yapısal özelliklerini ortaya koyan sıfatlardır. Bu tür şeyler varlığın nasıl bulunduğunu bildirir ve isme sorulan “nasıl†sorusuna çözüm verir.“Kurumuş yapraklar yere döküldü.†cümlesindeki altı çizili sözcük, yaprağın nasıl bulunduğunu şu demek oluyor ki niteliğini vurguluyor. İsme “Nasıl yapraklar?†diye sorarsak çözüm olarak “kurumuşâ€ sözünün geldiğini görürüz.
YORUMLAR