Sığır Nedir?

Sığır isim, hayvan bilimi 1 . Geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı. 2 . ( hakaret yollu ) Anlayış...

Sığır

isim, hayvan bilimi

1 . Geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı.

2 . (hakaret yollu) Anlayışsız, kaba saba kimse.

Birleşik Sözler

• sığır çobanı
• sığırdili
• sığır eti
• sığırgözü
• sığırkuyruğu
• sığır mantarı
• sığırödü
• sığır sineği
• sığır şeridi
• sığır tenyası
• sığır vebası
• karasığır
• et sığırı
• su sığırı
• Tibet sığırı

• 
  Sığır Yetiştiriciliği


• 
  Sığır Dili (Anchusa)


• 
  Sığır Sinekleri (Tabanidae)

SIĞIR a. Bos cinsinden, boynuzlu, büyükbaş evcil hayvanların genel adı. (Bk. ansikl. böl.)

*Kasapl. Sığır eti, inek, öküz, manda benzer biçimde büyükbaş kasaplık hayvanlardan elde edilmiş et. (Bk. ansikl. böl.)

*Mutf. Sığır kebabı, minik doğranmış sığır etini pişirip, üstüne kendi suyunda pişmiş sebze püresi dökülerek hazırlanan bir tür tencere kebabı. (Sebze püresi yerine üstüne beşamel sos dökülerek de yapılır.) || Sığır söğüş, soğuk olarak yenen haşlanmış sığır eti dilimleri. || Strogonofl ya da Stroganov usulü sığır, soğan ve mantarla kavrulup krema karıştırılarak hazırlanan ince ve uzun doğranmış minik et parçalarından oluşan yiyecek (rus mutfağı).


*Ziraat. Sığır gübresi, sığır dışkısı. (Bk. ansikl. böl.)

*ANSİKL. Bugünkü evcil sığırlar yabani sığırın evcilleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Evcil sığırların atası olduğu sanılan yabani sığırın (Bos primigenius) soyu XVII. yy.'ın ortalarına doğru tükenmiştir. Evcil sığırların bugün iki türü vardır: sırtı düz olan avrupa sığırı (Bos taurus) ve sırtı hörgüçtü olan hint sığırı ya da zebu (Bos indicus). Birinci türden olanlar daha çok ılıman bölgelerde bulunur ve ıslah edilmiş bir çok ırkı vardır. Zebular ise sıcak iklime uyarlanmıştır Dönenceler arası bölgelere özgü olarak sığır sürülerinin çoğunluğunu oluşturur. Tropikal bölgelerde ve uygun bulunan yörelerde her iki türün karakterlerini taşıyan yeni ırklar meydana getirmek amacı ile bazı ıslah çaprazlamaları da yapılmıştır, ilk amerikan sığır ırkı olan Santa Gertrudis ırkı, bir zebu sığırı olan brahman ırkı ile bir avrupa sığır ırkı olan shorthorn ırkının melezlenmesinden dünyaya gelmiştir. Çok eskiden beri evcilleştirilmiş olan sığırlardan değişinim ve ıslah ve bunların gereği olan seçme ve ayıklama uygulamalarının sonucu olarak yeni birçok ırk ortaya çıkmıştır. Elde edilmiş ırkların bazıları süt verimi için (jersey, holştayn, friz vb.), bazıları et verimi için (shorthorn, hereford, angus vb.), bazıları hem süt, hem et verimi için (shorthorn, red polis, esmer ırk vb.) geliştirilmiş, hatta bir kısmı bu ırklardan ayrı olarak, işe elverişli güçleri sebebiyle ziraat ve çeki işleri için oluşturulmuştur (boz ırk benzer biçimde). Sığırlarda, doğumdan 6. ayın sonuna kadar olan adam ve dişi yavrulara buzağı; 6 aylıktan 12 aylığa kadar olan adam ve dişi genç sığırlara dana; 12 aylıktan 30 aylığa ya da doğum yapana kadar olan dişilere düve; bu yaştan sonrasında ve doğum yapanlara inek; 12 aylıktan 2 yaşına ya da damızlıkta kullanılana kadar, enenmiş adam sığırlara tosun, enenmemiş ve damızlıkta kullanılan adam'ere boğa; 2 yaştan yukarı enenmiş erkeklere öküz denir. Öküzler 2 -3 yaşlarına doğru işe koşulur. Bunlar ağır işlerde, yavaş olmalarına karşın daha kuvvetli ve dayanıklıdır Son yıllarda ziraat

da makineleşmenin yaygınlaşması sebebiyle öküzün eski önemi kalmamıştır. Bugün için sığırlar süt ve et verimleri için üretilmektedir. Sığırlarda toplam 32 diş vardır. üstçenenin ön tarafında kesicidiş bulunmaz. Altçenede ise önde 8 tane kesicidiş vardır; hayvan otları bu dişlerle üst damağın önü arasına sıkıştırarak kopartır. Dört yarım çenede 6'şar tane azıdişi vardır. Kesicidişler ile öndeki üçer azıdişi ilkin süt dişi olarak çıkar, sonrasında düşer ve bunların yerine kalıcı dişler gelir. Art azıdişleri değişmez.

Sığır üretiminde, erken gelişen ırklarda düveler 18-20 aylık, geç gelişen yerli ırklarda 22-24 aylık olunca boğaya verilir. Boğalar erken gelişenlerde 15-18 aylık, geç gelişenlerde 18-22 aylık iken aşıma sokulur. İneklerde kızgınlık hali 15-36 saat devam eder ve aşım ayrıca yaptırılır. Herhangi bir nedenle hamile kalmamış olan inek ortalama 21 gün sonrasında tekrardan kızgınlık gösterir ve gene çiftleştirilir Gebelik ortalama 280 gündür. Doğumdan sonrasında ilk kızgınlık 21-28 gün sonrasında görülür. Genel olarak inekler 8-10 ve nihayet 12 yaşına gelinceye kadar (6-9 yavru yapıncaya kadar) damızlıkta tutulur. Boğalar 6-8 ve en fazlaca 10 yıl aşımda kullanılabilir. Türkiye'de sığırlar azca sayıdaki birkaç yabancı ırk haricinde, geniş seviyede yerli ırklardan oluşur: doğuda Doğu Anadolu kırmızısı, Orta Anadolu'da yerli kara sığır, Cenup Anadolu'da sarı sığır, Batı Anadolu'da ve Trakya'da boz ırk. Bu yerli ırklardan başka esmer sığırlar, slyah-alaca frizler (holş- tayn), jersey, hereford, angus, angler, sim- mental benzer biçimde dışardan getirilmiş yabancı ırklar da yetiştirilmektedir. Bunlar içinde bilhassa esmer sığırlar yerli ırkların süt ve et verimlerinin ıslahında ötedenberi kullanılmaktadır ve yararlı görülmeleri sebebiyle bunların sayısı öteki yabancı ırklardan fazladır. DİE verilerine nazaran Türkiye'de 1991 senesinde 11 973 000 baş sığır bulunuyordu. Sağılan sığır (inek) sayısı ise 6 097 000 kadardı.

*Kasapl. Adam ya da dişi tüm büyükbaş hayvanların eti sığır adı altında satılır.

Gövdenin içinde, yumuşaklık açısından büyük farklılıklar gösteren çeşitli kaslar gözlenir, bu da parçalan kuru havada süratli bir halde (biftek, ızgara, kebap), ya da nemli bir ortamda azca ya da çok uzun soluklu pişmesini (buğulama, haşlama) gerektirir Karkaslar n parçalara aynlması, ülkelere; hatta bölgelere göre farklılık gösterir. Parçalara verilen adlar için de durum aynıdır. Belli bir parçada bir bölümden ötekine, yapı (kas, yağ, fire oranları) ya da etlerin niteliği bakımından, fiyat farklılıkları yaratan bir değişkenlik gözlenir; mesela kontrfilenin uç bölümleri, orta kısımlarına oranla daha azca değerlidir.

Aynı türden parçalarda sığır etinin niteliği (yumuşaklık, renk, lezzet) cinslerin birbirinden çok değişik oluştan, beslenme farklılıkları ve kesimhaneye gönderilen sığırların kökenlerinin (et üretimi için yetiştirilenler ya da cinslerin iyileştirilmesinde kullanılan damızlıklar) değişik olmasından dolayı farklılıklar gösterir. Düşük nitelikli hayvanlar (fazla yaşlı ya da bedenleri kusurlu olanlar) kasaplıkta değil, dönüştürme endüstrisinde (sosis, sucuk benzer biçimde işlenmiş et ürünleri) kullanılır. Tüketici tarafınca esasen çeşitli biçimlerde değerlendirilen etleri kalite düzeylerine nazaran sınıflandıran resmi bir sistem yoktur. Bununla beraber, çoğunlukla en iyi etlerin 3-4 yaşlarındaki sığırlardan ve iyi bir semirme durumu gösteren düvelerden elde edilmiş olduğu mevzusunda görüşler birleşir. Genç hayvanlardan yumuşak, sadece daha açık renkli ve daha azca leziz etler elde edilmesine rağmen, süt veren damızlık ineklerden daha renkli, yapı olarak daha sert ve çoğu zaman lezzeti daha belirgin etler elde edilir.

*Ziraat. Sığır gübresi tarla ve bahçeler için hem toprağı iyileştirici, hem verimi artırıcı bir gübredir. Eskiden mordanları sabitleştirmek için boyacılıkta kullanıldığı benzer biçimde, ağaçların yaralarını kaplamak ya da başka yere dikilecek bitkilerin köklerini sararak korumak için de kullanılırdı. Fakat Türkiye'de en başta gelen kullanım alanı tezek yapmaktır. Bu kullanım, ormanı ve kömürü ya da akaryakıtı kıt olan ülkelerde de yaygındır. Sığır gübresi örgü ve sıva yapmak için samanlı harcın bileşimine de girer. Bokböceği benzer biçimde böcekler sığır gübresinin altında uygun bir yaşam ortamı bulur.

Kaynak: Büyük Larousse