Sinir sisteminin çalışmasını, görevlerini, bölümlerini iyi mi şemai model ve levha üstünde gösterebilirim?? SİNİR SİSTEMİ ...
Sinir sisteminin çalışmasını, görevlerini, bölümlerini iyi mi şemai model ve levha üstünde gösterebilirim??
SİNİR SİSTEMİ
TANIMLAR
(neuron): bir sinir hücresi
: beden; çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır.
(axon): uzantı, gövdeden çıkan ve dallanma göstermeyen sitoplazmik uzantıdır. Her nöronda bir tane mevcuttur. Gövdeden çıkan uzantı, dendritlerle alınan uyarıların gövdeden uç kısma taşınmasını sağlarlar
: gövdeden çıkan ve bir ağacın dallarını çağrıştıran, çok sayıdaki yapılardır. Başka nöronlardan gelen elektriksel - kimyasal ikazları, sinaptik aralıktan sinir hücresinin gövdesine ileten bir işlemcidir
: sinir düğümü. Beynin ve omuriliğin haricinde yer edinen sinir düğümleri; sinir hücresinin beden kısmını barındıran ufak kitlelerden oluşan sinir dokularıdır.
sinir düğümleri; gangliyonun çoğul halidir.
(MSS): beynimiz ve omurilik
PSS): çevresel sinir sistemi(ÇSS); vücudun uç kısımlarında yer edinen sinir sistemidir. Isı, ağrı-sancı, tazyik şeklinde duyuları algılamamızı ve onlara ihtiyaç duyulan yanıtları vermemizi sağlar; dikkatli iken algılar ve yanıtlarımız/tepkilerimiz bilinçlidir.
(Vejetatif) sinir sistemi(OSS): vücudun iç dengesini koruyarak yaşamın devam etmesini sağlar; dikkatli iken istemimiz haricinde çalışır; örnek: sıcak bir cisimden elimiz yandığında, derhal geri çekmek; nefes alıp vermek; kalbin ihtiyaca nazaran emek harcaması vs.
Aksiyon potansiyeli: sinir uzantılarında uyarıların gidip gelmesini elde eden elektriksel sinyallerdir
nöron: hareketi elde eden sinir hücresi
Afferent nöronlar: duyusal sinir hücreleridir; iç ve dıştan gelen ikazları algılarlar. Deriden, kaslardan, eklemlerden, duyu organlarından ve organlardan gelen ikazları MSS ne iletirler
Efferent nöronlar: hareketi elde eden sinir hücreleridir; uygun kas hareketinin yapılmasını sağlarlar. Motor nöronda denilen efferentler gelen emirleri kaslara ve salgı bezlerine ulaştırır.
: sinir hücrelerinin gövdeleri, dendiritleri, akson uçları, myelinsiz aksonlar ve nöroglialar burada mevcuttur.
Arka boynuz: omurilikteki gri maddenin arka tarafında yer edinen bölgedir. Somatik ve otonomik duyu sinirlerinin çekirdekleri burdadır
Ön boynuz: omurilikteki gri maddenin ön tarafında yer edinen bölgedir. Somatik motor çekirdekleri burdadır (iskelet kaslarının kasılması için sinir ikazları oluştururlar).
Ak/Ak madde: myelinli aksonları ihtiva ederler. Myelin kılıfının beyazımsı rengi sebebiyle ak/ak madde denilmiştir.
(beynimiz zarı), kafayı ve omuriliği saran üç kattan oluşan zardır, omuriliği korur
DURA MATER (kuvvetli anne, sert zar):zarın en dıştaki tabakasıdır; yoğun, düzensiz bağ dokusundan oluşur; kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur.
ARAKNOİD MATER (örümceksi zar): zarın ortadaki tabakasıdır. Duyarlı kolajen lifler ile bir takım esnek lifler örümcek ağı şeklinde kafayı ve omuriliği çevreler, damarsızdır.
PİA MATER (ince zar): zarın en içteki tabakasıdır; ince, saydam bağ dokusu tabakası beynimiz ve omuriliğe yapışmıştır.
Spinal sinir: omurilik siniri
aracı madde, mediatör, ikazları ileten hücreler; iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı elde eden bu kimyasal maddelerdir. Başta serotonin olmak suretiyle hemen hemen yapısı tam olarak açıklanamamış binlerce madde nörotransmitter olarak vazife yapmaktadır.
: sinir hücreleri(nöronlar) arasındaki bağlantı noktası; aralık, boşluktur. Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli mediyatör salınmasına neden olur. Salınan medyatörler postsinaptik reseptörlerle etkileşerek, bir takım iyon yayınlarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine neden olur. Sinaptik geçişi (transmission) elde eden mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir.
Sinapsın Türkçesi: Sinir hücresinde ilerleyen elektriksel ikazlar, iki hücre arasındaki boş bölüme ulaştığında, bu uçtan kimyasal ileti hücrelerinin salınmasına neden olur. Boş bölüme salınan bu ileti hücrelerinin başka sinir hücresinin alıcıları ile etkileşimi sonucunda, hücre zarındaki bir takım elektron kanalları harekete geçirilerek elektriksel uyarı oluşturulur. Uyarı bir sinir hücresinden diğerine kimyasal ileti hücreleri vesilesiyle iletilmiş olur. Malum 30 değişik ileti hücresi vardır.
SİNİR SİSTEMİ vücudun en karmaşık sistemidir ve vücut ağırlığına nazaran oranı % 2 dir.
Çok hücreli canlılarda, sinir sistemi ileri aşama farklılaşmış; bağzı iletileri ve işaretleri çevreden organizmaya ya da vücudun bir kısmından başka kısmına taşımakla görevli bir sistemdir.
Bir sinir yüzlerce ya da binlerce aksondan (sinirin uzantılı kısmı) oluşan bir demettir
Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron ismi verilir. Kolay ya da karmaşık her türlü davranış, beynin değişik bölgelerinde yer edinen bir grup sinir hücresinin etkinliği ile gerçekleşir. Beynin çalışabilmesi için nöronlar içinde haberleşme-iletişim zorunludur. Bu haberleşme-iletişim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır. Sinir sistemi vücudun elektrokimyasal haberleşme-iletişim ağıdır.
SİNİR SİSTEMİNİN GÖREVLERİ:
DUYULARI ALGILAMA
•İçten gelen ikazları algılar, örnek:midenin doymasını algılaması
•Dıştan gelen ikazları algılar, örnek: ele düşen yağmur damlasının hissedilmesi
BİRLEŞTİRME, BüTüNLEME; algılanan duyuların işlenmesi sürecidir
•Bilgiyi çözümler(çözümleme eder)
•Bir takım detayları depolar
•Uygun cevap/tepki için karar verir
•Varsayımda bulunabilir, örnek: “bulutların durumuna nazaran birazdan yağmur yağacakâ€
HAREKETİ SAĞLAMA;
kasların kasılıp-gevşemesi ve salgı bezlerinin salgı yapması şeklinde.
•Algılanan duyuya nazaran bilgi yorumlanarak buyruk verilir, örnek: “yağmurdan kaçmak için içeriye/kuru yere gir†şeklinde.
SİNİR SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
·Uyarılabilir: sinir ikazları üreterek(aksiyon potansiyeli) süratli haberleşme-iletişim ve vücut dokularının birbiriyle süratli bir biçimde haberleşmesini ve örgütlenmesini sağlar
·Vücudun dengesinin(homeostazis) korunmasına destek sağlar
· Algılamalarımızdan, davranışlarımızdan ve hafızamızdan mesuldür
·İstemli hareketleri başlatır, kolumu istediğimde kaldırabilmek şeklinde.
SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI
İki bölümde incelenir:
A.Merkezi Sinir Sistemi(MSS): Beynimiz ve omurilikten ibarettir.
B.Çevresel(periferik) Sinir Sistemi: duyular ve hareketten görevli, kafa ve omurilik (kraniyal ve spinal) sinirlerinden oluşur. Bu sinirler kasların, salgıbezlerinin ve tüm duyu algılayıcılarının MSS ile bağlantısını yapar.
ülkemizdeki bakanlıkları ve görevlerini şema ile gösterir misiniz?
Kol dirsekte sinir kopmasında vakit geçmişse sinir ameliyatı yapılabilir mi?
Kur'an-ı Kerim'in indirilişi süreci ve çoğaltılması ile ilgili şema bulur musunuz?
Bu bildiri 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
TANIMLAR
(neuron): bir sinir hücresi
: beden; çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır.
(axon): uzantı, gövdeden çıkan ve dallanma göstermeyen sitoplazmik uzantıdır. Her nöronda bir tane mevcuttur. Gövdeden çıkan uzantı, dendritlerle alınan uyarıların gövdeden uç kısma taşınmasını sağlarlar
: gövdeden çıkan ve bir ağacın dallarını çağrıştıran, çok sayıdaki yapılardır. Başka nöronlardan gelen elektriksel - kimyasal ikazları, sinaptik aralıktan sinir hücresinin gövdesine ileten bir işlemcidir
: sinir düğümü. Beynin ve omuriliğin haricinde yer edinen sinir düğümleri; sinir hücresinin beden kısmını barındıran ufak kitlelerden oluşan sinir dokularıdır.
sinir düğümleri; gangliyonun çoğul halidir.
(MSS): beynimiz ve omurilik
PSS): çevresel sinir sistemi(ÇSS); vücudun uç kısımlarında yer edinen sinir sistemidir. Isı, ağrı-sancı, tazyik şeklinde duyuları algılamamızı ve onlara ihtiyaç duyulan yanıtları vermemizi sağlar; dikkatli iken algılar ve yanıtlarımız/tepkilerimiz bilinçlidir.
(Vejetatif) sinir sistemi(OSS): vücudun iç dengesini koruyarak yaşamın devam etmesini sağlar; dikkatli iken istemimiz haricinde çalışır; örnek: sıcak bir cisimden elimiz yandığında, derhal geri çekmek; nefes alıp vermek; kalbin ihtiyaca nazaran emek harcaması vs.
Aksiyon potansiyeli: sinir uzantılarında uyarıların gidip gelmesini elde eden elektriksel sinyallerdir
nöron: hareketi elde eden sinir hücresi
Afferent nöronlar: duyusal sinir hücreleridir; iç ve dıştan gelen ikazları algılarlar. Deriden, kaslardan, eklemlerden, duyu organlarından ve organlardan gelen ikazları MSS ne iletirler
Efferent nöronlar: hareketi elde eden sinir hücreleridir; uygun kas hareketinin yapılmasını sağlarlar. Motor nöronda denilen efferentler gelen emirleri kaslara ve salgı bezlerine ulaştırır.
: sinir hücrelerinin gövdeleri, dendiritleri, akson uçları, myelinsiz aksonlar ve nöroglialar burada mevcuttur.
Arka boynuz: omurilikteki gri maddenin arka tarafında yer edinen bölgedir. Somatik ve otonomik duyu sinirlerinin çekirdekleri burdadır
Ön boynuz: omurilikteki gri maddenin ön tarafında yer edinen bölgedir. Somatik motor çekirdekleri burdadır (iskelet kaslarının kasılması için sinir ikazları oluştururlar).
Ak/Ak madde: myelinli aksonları ihtiva ederler. Myelin kılıfının beyazımsı rengi sebebiyle ak/ak madde denilmiştir.
(beynimiz zarı), kafayı ve omuriliği saran üç kattan oluşan zardır, omuriliği korur
DURA MATER (kuvvetli anne, sert zar):zarın en dıştaki tabakasıdır; yoğun, düzensiz bağ dokusundan oluşur; kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur.
ARAKNOİD MATER (örümceksi zar): zarın ortadaki tabakasıdır. Duyarlı kolajen lifler ile bir takım esnek lifler örümcek ağı şeklinde kafayı ve omuriliği çevreler, damarsızdır.
PİA MATER (ince zar): zarın en içteki tabakasıdır; ince, saydam bağ dokusu tabakası beynimiz ve omuriliğe yapışmıştır.
Spinal sinir: omurilik siniri
aracı madde, mediatör, ikazları ileten hücreler; iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı elde eden bu kimyasal maddelerdir. Başta serotonin olmak suretiyle hemen hemen yapısı tam olarak açıklanamamış binlerce madde nörotransmitter olarak vazife yapmaktadır.
: sinir hücreleri(nöronlar) arasındaki bağlantı noktası; aralık, boşluktur. Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli mediyatör salınmasına neden olur. Salınan medyatörler postsinaptik reseptörlerle etkileşerek, bir takım iyon yayınlarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine neden olur. Sinaptik geçişi (transmission) elde eden mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir.
Sinapsın Türkçesi: Sinir hücresinde ilerleyen elektriksel ikazlar, iki hücre arasındaki boş bölüme ulaştığında, bu uçtan kimyasal ileti hücrelerinin salınmasına neden olur. Boş bölüme salınan bu ileti hücrelerinin başka sinir hücresinin alıcıları ile etkileşimi sonucunda, hücre zarındaki bir takım elektron kanalları harekete geçirilerek elektriksel uyarı oluşturulur. Uyarı bir sinir hücresinden diğerine kimyasal ileti hücreleri vesilesiyle iletilmiş olur. Malum 30 değişik ileti hücresi vardır.
SİNİR SİSTEMİ vücudun en karmaşık sistemidir ve vücut ağırlığına nazaran oranı % 2 dir.
Çok hücreli canlılarda, sinir sistemi ileri aşama farklılaşmış; bağzı iletileri ve işaretleri çevreden organizmaya ya da vücudun bir kısmından başka kısmına taşımakla görevli bir sistemdir.
Bir sinir yüzlerce ya da binlerce aksondan (sinirin uzantılı kısmı) oluşan bir demettir
Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron ismi verilir. Kolay ya da karmaşık her türlü davranış, beynin değişik bölgelerinde yer edinen bir grup sinir hücresinin etkinliği ile gerçekleşir. Beynin çalışabilmesi için nöronlar içinde haberleşme-iletişim zorunludur. Bu haberleşme-iletişim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır. Sinir sistemi vücudun elektrokimyasal haberleşme-iletişim ağıdır.
SİNİR SİSTEMİNİN GÖREVLERİ:
DUYULARI ALGILAMA
•İçten gelen ikazları algılar, örnek:midenin doymasını algılaması
•Dıştan gelen ikazları algılar, örnek: ele düşen yağmur damlasının hissedilmesi
BİRLEŞTİRME, BüTüNLEME; algılanan duyuların işlenmesi sürecidir
•Bilgiyi çözümler(çözümleme eder)
•Bir takım detayları depolar
•Uygun cevap/tepki için karar verir
•Varsayımda bulunabilir, örnek: “bulutların durumuna nazaran birazdan yağmur yağacakâ€
HAREKETİ SAĞLAMA;
kasların kasılıp-gevşemesi ve salgı bezlerinin salgı yapması şeklinde.
•Algılanan duyuya nazaran bilgi yorumlanarak buyruk verilir, örnek: “yağmurdan kaçmak için içeriye/kuru yere gir†şeklinde.
SİNİR SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
·Uyarılabilir: sinir ikazları üreterek(aksiyon potansiyeli) süratli haberleşme-iletişim ve vücut dokularının birbiriyle süratli bir biçimde haberleşmesini ve örgütlenmesini sağlar
·Vücudun dengesinin(homeostazis) korunmasına destek sağlar
· Algılamalarımızdan, davranışlarımızdan ve hafızamızdan mesuldür
·İstemli hareketleri başlatır, kolumu istediğimde kaldırabilmek şeklinde.
SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI
İki bölümde incelenir:
A.Merkezi Sinir Sistemi(MSS): Beynimiz ve omurilikten ibarettir.
B.Çevresel(periferik) Sinir Sistemi: duyular ve hareketten görevli, kafa ve omurilik (kraniyal ve spinal) sinirlerinden oluşur. Bu sinirler kasların, salgıbezlerinin ve tüm duyu algılayıcılarının MSS ile bağlantısını yapar.
Sinir sistemi
Sinir sistemi vücudun en karmaşık sistemidir ve vücut ağırlığına nazaran oranı %2' dir.
Çok hücreli canlılarda bazı iletileri, işaretleri çevreden organizmaya ve organizmanın da bir kısmından başka bir bölümüne taşımakla görevli, ileri aşama farklılaşmış bir sistemdir.
Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron ismi verilir. Kolay ya da karmaşık her türlü davranış, beynin değişik bölgelerinde yer edinen bir grup nöronun etkinliği ile gerçekleşir. Beynin çalışabilmesi için nöronlar içinde haberleşme-iletişim zorunludur. Bu haberleşme-iletişim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır. Sinir sistemi vücudun elektrokimyasal haberleşme-iletişim ağıdır.
Nöronların Yapısı
Bir nöron, soma, dentrid ve akson denilen üç ana kısımdan oluşur.
Soma: Çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır.
Dentrid: Soma içinden çıkan çok sayıda dallanmalardır. Yapı olarak bir ağacın dallarını çağrıştırır. Dentridlerin görevi başka nöronlardan gelen ikazları alıp, nöron gövdesine iletmektir.
Akson: Gövdeden çıkan ve dallanama göstermeyen sitoplazmik uzantı kısmıdır. Her nöronda bir tane mevcuttur. Gövdeden çıkan akson, sinir hücresinden gelen işaretleri çevreye taşımakla görevli olup, böylelikle sinir hücresini başka sinir hücreleri ya da bir kas hücresi ya da bir salgı bezi şeklinde iş meydana getiren (effektör) hücrelerle bağlar. Ileti iletiminde mühim görevi vardır.
Nöronlar işlevlerine nazaran 3 sınıfta incelenirler.
1- Duyusal nöronlar; duyuların alınmasını sağlarlar.
2- Motor nöronlar; doku, organ ya da organ sistemlerinin işleyişinde değişimler oluştururlar.
3- İnternöronlar; duyu ve motor nöronlar içinde yer alırlar.
Her nöron, dentritleri aracılığı ile başka nöronlardan gelen ikazları alır ve nöron gövdesine iletir. Bu ikazlar ya inhibitör ya da eksitatör niteliktedir. Değişik lardan gelen zıt yönlü uyarıların nöron gövdesindeki toplamına nazaran, nöron eksite ya da inhibe olur ve bu enformasyon nöronun aksonu vesilesiyle bağlı olduğu nöronlara ya da efektör organa (kas, salgı bezi) iletilir. Kolay ve karmaşık davranış arasındaki temel fark, karmaşık davranışta daha çok sayıda ve değişik enformasyon içeren nöron gruplarının vakaya katılmasıdır.
Çoğu zaman nöronlar, dentritleri ve aksonları içinde karmaşık ilişkilerin kurulduğu birimler oluştururlar. Her birim diğeriyle karşılıklı ilişki içindedir ve her birim alınan uyarıyı modifiye ederek ilişki içinde olduğu başka birimlere iletir. Sinir sistemi omurilikten beynimiz kabuğuna, hiyerarşik bir seviye içinde birbirine eklenmiş birimlerden oluşmuştur.
Nöronlar arasındaki bağlantı noktaları; Sinapslar
Uyaranların bir nörondan başka bir nörona geçişi sinaps ismi verilen yapılar yardımıyla gerçekleşir. Sinaps boşluğundan uyarıların (impuls) iletimi nörotransmitterler (aracı maddeler) ya da mediatörler denilen maddeler yardımıyla gerçekleşir. Nörotransmitterler iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı elde eden kimyasal maddelerdir. Başta serotonin ismi verilen madde olmak suretiyle hemen hemen yapısı tam olarak açıklanamamış olan binlerce madde nörotransmitter olarak vazife yapmaktadır
Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli, bu uçtan kimyasal bir mediyatör salınmasına neden olur. Bu mediyatör postsinaptik taraftaki reseptörlerle etkileşerek, bir takım iyon yayınlarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine neden olur. Sinaptik geçişi (transmission) elde eden mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir.
Sinir sisteminin organizasyonu
Sinir sistemi; merkezi (santral) sinir sistemi ve çevresel (periferik) sinir sistemi olmak suretiyle ikiye ayrılır.
Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi, beynimiz ve omurilikten oluşur.
Beynimiz (serebrum)
Averaj bir erişkinin kafayı 1300-1400 gramdır. Kafatası boşluğunda yer edinen beynimiz, 100 milyar sinir hücresi (nöron) ve trilyonlarca “glia†denilen yardım hücrelerinden oluşur.
Beynimiz ve omurilik meniks denen üç zarla koruma altına alınmıştır. En dıştaki zar dura mater ismini alır ve kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur. Ortadaki zar bağ dokudan oluşan araknoid zardır. En içteki zar ise kafayı tamamen saran ve besleyen pia mater denen zardır.
Beynimiz enerjisini glukozun yıkımından sağlar. Beynimiz oksijensiz ya da glukozsuz kalırsa faaliyetini yitirir.
Beynin başlıca kısımları
Serebral korteks
Serebrumun tüm kıvrımlarını örten serebral korteksin kalınlığı 2-6 mm arasındadır. Serebral korteksin sağ ve sol yarısı korpus kallosum denilen, kalınca bir bant oluşturan sinir lifleri ile birbirine bağlanmıştır. İnsanlarda serebral korteksin yüzeyi bir çok girinti ve çıkıntıyla kaplıdır. Korteksdeki çıkıntılara girus girintilere ise sulkus denir. Bu tür şeyler yüzey alanının arttırılmasını sağlamışlardır.
Serebral korteksin fonksiyonu, düşünme, istemli hareket, dil, netice çıkarma, algılamadır.
Serebral hemisferlerden her birisi vücudun zıt tarafını denetim eder. İnsanların % 90-95'inde sol hemisfer baskındır.
Sol serebral hemisfer, sağ elin kontrolü,konuşma ve yazma dili, bilimsel ve sayısal kabiliyet,düşünme ve mantık ve çözümleme şeklinde motor alanlara haizdir.
Sağ serebral hemisfer ise sol elin kontrolü, görme ve hayal, müzik ve sanat kabiliyeti, yüzlerin ve üç boyutlu şekillerin tanınması ve idrakın tamamlanması şeklinde özelliklere haiz motor alanlar mevcuttur.
Beynimiz sapı
Omurilik ile beynimiz arasındaki bağlantıyı elde eden yapıdır. Beynimiz sapındaki bir takım alanlar tansiyon, kalp hızı ve solunum şeklinde yaşamsal fonksiyonların düzenlenmesinden mesuldür.
Beynimiz sapındaki yapılar, medulla oblangata (omurilik soğanı), pons (köprü), retiküler formasyondur.
Beynimiz sapının omurilikle birleşen en alt kısmına omurilik soğanı (medulla oblangata) denir. Omurilik soğanı solunum ve dolaşım merkezidir. Köprü (pons), omurilik soğanı ile orta kafayı birleştirir ve formasyonu oluşturur.
Retiküler formasyonun hem duyusal hem de motor fonksiyonları vardır. Serebral korteksi gelen duyusal sinirlere karşı uyarır.
Orta beynimiz (mesencephalon), beynimiz sapının en kısa bölümüdür. Görme ve işitme ile bunların başlatmış olduğu reflekslerle ilgilidir. Orta beyinde substantia nigra denen geniş ve koyu renkli çekirdekler mevcuttur. Dopamin salgılayan bu bölgenin hasarı sonucu parkinson ismi verilen hastalık oluşur.
Serebellum (beyincik)
Beynimiz sapının derhal arka kısmında yer edinen beyincik, merkezi sinir sistemi ağırlığının ortalama % 10'luk kısmını oluşturur. Serebellum, serebral korteks şeklinde hemisferlere ayrılır ve bu hemisferleri saran bir korteksi vardır.
En mühim fonksiyonları hareket, denge ve duruşun sağlanmasıyla ilgilidir. Kas hareketlerinin zamanlamasını ayarlar.
Omurilik ( medulla spinalis)
Omurilik omurgayı oluşturan omurlar içinde yer edinen bir yapıdır. Vücudun büyük bir bölümü ile beynimiz içinde iletişimi sağlar. Hem somatik hem de visseral spinal refleks hareketlerini gerçekleştirir. Somatik spinal refleksler kas ve derideki duyu reseptörlerinden gelen uyaranlara tepkidir. Bu refleksler duruş şeklinin ortaya çıkmasını ve hareketlerin oluşmasına destek sağlar. Visseral spinal refleksler ise iç organlardan gelen uyaranlar ile ortaya çıkar.
Beynimiz-omurilik sıvısı
Bilhassa kandan oluşan ve açık renkli olan bu sıvı travmalarda bir su yastığı görevi yaparak kafayı korur. Bununla birlikte beynimiz ile kan arsındaki gıda maddesi ile atık madde değişimini sağlar. Muhteviyatında, çok az oranda protein, oksijen, karbondioksit, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve klor iyonları, glukoz lökosit ve bir takım organik bileşikler mevcuttur.
Hipotalamus
Beynin tabanında yer edinen bezelye büyüklüğünde bir yapıdır. Hipotalamus, vücut ısısının düzenleyicisidir. Eğer vücut çok ısınırsa, hipotalamus bu konuyu algılar ve derideki kapiler damarların genişlemesini sağlar, bu da vücudun soğumasına neden olur. Hipotalamus bununla beraber hipofiz bezini de denetim eder. Duyguların, açlığın, susuzluğun düzenlenmesinde rol oynar.
Talamus
Talamus çevreden gelen duyusal bilgiyi alıp bu konuyu serebral kortekse iletir. Bununla birlikte serebral korteksden gelen detayları de omurilik ve beynin başka kısımlarına iletir. Fonksiyonu duyusal ve motor integrasyondur.
Limbik Sistem
Limbik sistem, verilen bir uyarıya karsı gösterilen duygusal cevabi denetim etmede önemlidir. Bu sistemin pir parçası olan hipokampusun ise öğrenme ve bellek vakalarında mühim fonksiyonu vardır.
Bazal Ganglia
Ganglia kelimesi ganglion kelimesinin çoğuludur, kısaca ganglionlar anlamına gelir. Bazal ganglia hareketin koordinasyonundan mesuldür. Globus pallidus, kaudat nükleus, subtalamik nükleus, putamen ve substantia nigra denilen yapılardan oluşur.
Perıferik Sinir Sistemi
Sinir sisteminin bu kısımı beynimiz ve omurilik dışındaki başka sinir hücreleri ve tellerinden oluşur.
Periferik sinir sistemindeki nöron topluluklarına ganglion denir.
Periferik sinir sistemi, somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak suretiyle iki bölümde incelenir.
Sinir sistemi vücudun en karmaşık sistemidir ve vücut ağırlığına nazaran oranı %2' dir.
Çok hücreli canlılarda bazı iletileri, işaretleri çevreden organizmaya ve organizmanın da bir kısmından başka bir bölümüne taşımakla görevli, ileri aşama farklılaşmış bir sistemdir.
Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron ismi verilir. Kolay ya da karmaşık her türlü davranış, beynin değişik bölgelerinde yer edinen bir grup nöronun etkinliği ile gerçekleşir. Beynin çalışabilmesi için nöronlar içinde haberleşme-iletişim zorunludur. Bu haberleşme-iletişim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır. Sinir sistemi vücudun elektrokimyasal haberleşme-iletişim ağıdır.
Nöronların Yapısı
Bir nöron, soma, dentrid ve akson denilen üç ana kısımdan oluşur.
Soma: Çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır.
Dentrid: Soma içinden çıkan çok sayıda dallanmalardır. Yapı olarak bir ağacın dallarını çağrıştırır. Dentridlerin görevi başka nöronlardan gelen ikazları alıp, nöron gövdesine iletmektir.
Akson: Gövdeden çıkan ve dallanama göstermeyen sitoplazmik uzantı kısmıdır. Her nöronda bir tane mevcuttur. Gövdeden çıkan akson, sinir hücresinden gelen işaretleri çevreye taşımakla görevli olup, böylelikle sinir hücresini başka sinir hücreleri ya da bir kas hücresi ya da bir salgı bezi şeklinde iş meydana getiren (effektör) hücrelerle bağlar. Ileti iletiminde mühim görevi vardır.
Nöronlar işlevlerine nazaran 3 sınıfta incelenirler.
1- Duyusal nöronlar; duyuların alınmasını sağlarlar.
2- Motor nöronlar; doku, organ ya da organ sistemlerinin işleyişinde değişimler oluştururlar.
3- İnternöronlar; duyu ve motor nöronlar içinde yer alırlar.
Her nöron, dentritleri aracılığı ile başka nöronlardan gelen ikazları alır ve nöron gövdesine iletir. Bu ikazlar ya inhibitör ya da eksitatör niteliktedir. Değişik lardan gelen zıt yönlü uyarıların nöron gövdesindeki toplamına nazaran, nöron eksite ya da inhibe olur ve bu enformasyon nöronun aksonu vesilesiyle bağlı olduğu nöronlara ya da efektör organa (kas, salgı bezi) iletilir. Kolay ve karmaşık davranış arasındaki temel fark, karmaşık davranışta daha çok sayıda ve değişik enformasyon içeren nöron gruplarının vakaya katılmasıdır.
Çoğu zaman nöronlar, dentritleri ve aksonları içinde karmaşık ilişkilerin kurulduğu birimler oluştururlar. Her birim diğeriyle karşılıklı ilişki içindedir ve her birim alınan uyarıyı modifiye ederek ilişki içinde olduğu başka birimlere iletir. Sinir sistemi omurilikten beynimiz kabuğuna, hiyerarşik bir seviye içinde birbirine eklenmiş birimlerden oluşmuştur.
Nöronlar arasındaki bağlantı noktaları; Sinapslar
Uyaranların bir nörondan başka bir nörona geçişi sinaps ismi verilen yapılar yardımıyla gerçekleşir. Sinaps boşluğundan uyarıların (impuls) iletimi nörotransmitterler (aracı maddeler) ya da mediatörler denilen maddeler yardımıyla gerçekleşir. Nörotransmitterler iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı elde eden kimyasal maddelerdir. Başta serotonin ismi verilen madde olmak suretiyle hemen hemen yapısı tam olarak açıklanamamış olan binlerce madde nörotransmitter olarak vazife yapmaktadır
Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli, bu uçtan kimyasal bir mediyatör salınmasına neden olur. Bu mediyatör postsinaptik taraftaki reseptörlerle etkileşerek, bir takım iyon yayınlarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine neden olur. Sinaptik geçişi (transmission) elde eden mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir.
Sinir sisteminin organizasyonu
Sinir sistemi; merkezi (santral) sinir sistemi ve çevresel (periferik) sinir sistemi olmak suretiyle ikiye ayrılır.
Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi, beynimiz ve omurilikten oluşur.
Beynimiz (serebrum)
Averaj bir erişkinin kafayı 1300-1400 gramdır. Kafatası boşluğunda yer edinen beynimiz, 100 milyar sinir hücresi (nöron) ve trilyonlarca “glia†denilen yardım hücrelerinden oluşur.
Beynimiz ve omurilik meniks denen üç zarla koruma altına alınmıştır. En dıştaki zar dura mater ismini alır ve kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur. Ortadaki zar bağ dokudan oluşan araknoid zardır. En içteki zar ise kafayı tamamen saran ve besleyen pia mater denen zardır.
Beynimiz enerjisini glukozun yıkımından sağlar. Beynimiz oksijensiz ya da glukozsuz kalırsa faaliyetini yitirir.
Beynin başlıca kısımları
Serebral korteks
Serebrumun tüm kıvrımlarını örten serebral korteksin kalınlığı 2-6 mm arasındadır. Serebral korteksin sağ ve sol yarısı korpus kallosum denilen, kalınca bir bant oluşturan sinir lifleri ile birbirine bağlanmıştır. İnsanlarda serebral korteksin yüzeyi bir çok girinti ve çıkıntıyla kaplıdır. Korteksdeki çıkıntılara girus girintilere ise sulkus denir. Bu tür şeyler yüzey alanının arttırılmasını sağlamışlardır.
Serebral korteksin fonksiyonu, düşünme, istemli hareket, dil, netice çıkarma, algılamadır.
Serebral hemisferlerden her birisi vücudun zıt tarafını denetim eder. İnsanların % 90-95'inde sol hemisfer baskındır.
Sol serebral hemisfer, sağ elin kontrolü,konuşma ve yazma dili, bilimsel ve sayısal kabiliyet,düşünme ve mantık ve çözümleme şeklinde motor alanlara haizdir.
Sağ serebral hemisfer ise sol elin kontrolü, görme ve hayal, müzik ve sanat kabiliyeti, yüzlerin ve üç boyutlu şekillerin tanınması ve idrakın tamamlanması şeklinde özelliklere haiz motor alanlar mevcuttur.
Beynimiz sapı
Omurilik ile beynimiz arasındaki bağlantıyı elde eden yapıdır. Beynimiz sapındaki bir takım alanlar tansiyon, kalp hızı ve solunum şeklinde yaşamsal fonksiyonların düzenlenmesinden mesuldür.
Beynimiz sapındaki yapılar, medulla oblangata (omurilik soğanı), pons (köprü), retiküler formasyondur.
Beynimiz sapının omurilikle birleşen en alt kısmına omurilik soğanı (medulla oblangata) denir. Omurilik soğanı solunum ve dolaşım merkezidir. Köprü (pons), omurilik soğanı ile orta kafayı birleştirir ve formasyonu oluşturur.
Retiküler formasyonun hem duyusal hem de motor fonksiyonları vardır. Serebral korteksi gelen duyusal sinirlere karşı uyarır.
Orta beynimiz (mesencephalon), beynimiz sapının en kısa bölümüdür. Görme ve işitme ile bunların başlatmış olduğu reflekslerle ilgilidir. Orta beyinde substantia nigra denen geniş ve koyu renkli çekirdekler mevcuttur. Dopamin salgılayan bu bölgenin hasarı sonucu parkinson ismi verilen hastalık oluşur.
Serebellum (beyincik)
Beynimiz sapının derhal arka kısmında yer edinen beyincik, merkezi sinir sistemi ağırlığının ortalama % 10'luk kısmını oluşturur. Serebellum, serebral korteks şeklinde hemisferlere ayrılır ve bu hemisferleri saran bir korteksi vardır.
En mühim fonksiyonları hareket, denge ve duruşun sağlanmasıyla ilgilidir. Kas hareketlerinin zamanlamasını ayarlar.
Omurilik ( medulla spinalis)
Omurilik omurgayı oluşturan omurlar içinde yer edinen bir yapıdır. Vücudun büyük bir bölümü ile beynimiz içinde iletişimi sağlar. Hem somatik hem de visseral spinal refleks hareketlerini gerçekleştirir. Somatik spinal refleksler kas ve derideki duyu reseptörlerinden gelen uyaranlara tepkidir. Bu refleksler duruş şeklinin ortaya çıkmasını ve hareketlerin oluşmasına destek sağlar. Visseral spinal refleksler ise iç organlardan gelen uyaranlar ile ortaya çıkar.
Beynimiz-omurilik sıvısı
Bilhassa kandan oluşan ve açık renkli olan bu sıvı travmalarda bir su yastığı görevi yaparak kafayı korur. Bununla birlikte beynimiz ile kan arsındaki gıda maddesi ile atık madde değişimini sağlar. Muhteviyatında, çok az oranda protein, oksijen, karbondioksit, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve klor iyonları, glukoz lökosit ve bir takım organik bileşikler mevcuttur.
Hipotalamus
Beynin tabanında yer edinen bezelye büyüklüğünde bir yapıdır. Hipotalamus, vücut ısısının düzenleyicisidir. Eğer vücut çok ısınırsa, hipotalamus bu konuyu algılar ve derideki kapiler damarların genişlemesini sağlar, bu da vücudun soğumasına neden olur. Hipotalamus bununla beraber hipofiz bezini de denetim eder. Duyguların, açlığın, susuzluğun düzenlenmesinde rol oynar.
Talamus
Talamus çevreden gelen duyusal bilgiyi alıp bu konuyu serebral kortekse iletir. Bununla birlikte serebral korteksden gelen detayları de omurilik ve beynin başka kısımlarına iletir. Fonksiyonu duyusal ve motor integrasyondur.
Limbik Sistem
Limbik sistem, verilen bir uyarıya karsı gösterilen duygusal cevabi denetim etmede önemlidir. Bu sistemin pir parçası olan hipokampusun ise öğrenme ve bellek vakalarında mühim fonksiyonu vardır.
Bazal Ganglia
Ganglia kelimesi ganglion kelimesinin çoğuludur, kısaca ganglionlar anlamına gelir. Bazal ganglia hareketin koordinasyonundan mesuldür. Globus pallidus, kaudat nükleus, subtalamik nükleus, putamen ve substantia nigra denilen yapılardan oluşur.
Perıferik Sinir Sistemi
Sinir sisteminin bu kısımı beynimiz ve omurilik dışındaki başka sinir hücreleri ve tellerinden oluşur.
Periferik sinir sistemindeki nöron topluluklarına ganglion denir.
Periferik sinir sistemi, somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak suretiyle iki bölümde incelenir.
a) Somatik Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemine duyusal bilgi gönderen periferik sinirlerden ve iskelet kaslarını uyaran motor sinir liflerinden oluşur. Afferent (duyusal) ve efferent (motor) bölümlerden oluşur. Afferent bölüm kas, eklemler, tendonlar ve duyu organlarından gelen ikazları alır, efferent bölüm ise bu ikazları değerlendirir.
b) Otonom (visseral) Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi salgı bezlerini, kalp kasını ve iç organların düz kaslarını denetim eder. Otonom sinir sistemi ikiye ayrılır: sempatik sinir sistemi, parasempatik sinir sistemi.
*Sempatik Sinir Sistemi: Duygularla paralel hareket eden sinir sistemi bölümüdür. Korku, luk, coşku şeklinde durumlarda sempatik sinir sistemi aktive olur, tansiyon artar, kalp hızlanır ve sindirim yavaşlar.
SSS ekstremitelerdeki kan damarları üstüne devamlı konstrüktör etkide mevcuttur. Korku ve hiddet şeklinde uyaranlarla vücudu “dövüş yada kaç†reaksiyonuna hazırlar. Kalp hızlanır, göz bebekleri genişler, ten terler. Kan ten ve sindirim sisteminden iskelet kaslarına yönlendirilir, sindirim ve üriner kanallardaki sfinkterler kapanır.
*Parasempatik Sinir Sistemi: Parasempatik sinir sistemi genel anlamda sempatik sinir sistemini dengeleme yönünde fonksiyon gösterir. Uyaranları duyu nöronları ile merkezi sinir sistemine getirir ve yanıtlarını motor nöronlarla effektör organlara götürür. Parasempatik sistem kalbi yavaşlatır, tükürük ve barsak salgılarını artırır ve barsak hareketlerini artırır.
Merkezi sinir sistemine duyusal bilgi gönderen periferik sinirlerden ve iskelet kaslarını uyaran motor sinir liflerinden oluşur. Afferent (duyusal) ve efferent (motor) bölümlerden oluşur. Afferent bölüm kas, eklemler, tendonlar ve duyu organlarından gelen ikazları alır, efferent bölüm ise bu ikazları değerlendirir.
b) Otonom (visseral) Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi salgı bezlerini, kalp kasını ve iç organların düz kaslarını denetim eder. Otonom sinir sistemi ikiye ayrılır: sempatik sinir sistemi, parasempatik sinir sistemi.
*Sempatik Sinir Sistemi: Duygularla paralel hareket eden sinir sistemi bölümüdür. Korku, luk, coşku şeklinde durumlarda sempatik sinir sistemi aktive olur, tansiyon artar, kalp hızlanır ve sindirim yavaşlar.
SSS ekstremitelerdeki kan damarları üstüne devamlı konstrüktör etkide mevcuttur. Korku ve hiddet şeklinde uyaranlarla vücudu “dövüş yada kaç†reaksiyonuna hazırlar. Kalp hızlanır, göz bebekleri genişler, ten terler. Kan ten ve sindirim sisteminden iskelet kaslarına yönlendirilir, sindirim ve üriner kanallardaki sfinkterler kapanır.
*Parasempatik Sinir Sistemi: Parasempatik sinir sistemi genel anlamda sempatik sinir sistemini dengeleme yönünde fonksiyon gösterir. Uyaranları duyu nöronları ile merkezi sinir sistemine getirir ve yanıtlarını motor nöronlarla effektör organlara götürür. Parasempatik sistem kalbi yavaşlatır, tükürük ve barsak salgılarını artırır ve barsak hareketlerini artırır.
insan vücudu düzenleyici denetleyici organ sistemleri
İnsan vücudunun yapı ve şeklini inceleyen ilim dalına anatomi denir. Anatomik araştırmalarda, ilkin insan vücudu sistemlerine ayrılır, bir süre sonra, herbir sistemin elemanları mikroskobik ve makroskobik olarak incelenir. Canlılardaki organ fonksiyonlarını inceleyen ilim dalına ise Fizyoloji denir. Fizyoloji, bilhassa yaşamın kaynağını oluşturan fizyolojik ve kimyasal vakaları açıklamaya çalışır. Bu insan vücudunun; anatomik ve fizyolojik özellikleri alt taraftaki şeklinde incelenmeye çalışılacaktır.
1. Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler
2. üreme sistemi
3. Hareket sistemi
4. Dolaşım sistemi
5. Sindirim sistemi
6. Solunum sistemi
7. Boşaltım sistemi
Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler
Sinir Sistemi
Sinir sistemi, sinir hücresi (nöron) ve glial hücrelerden oluşur. BunÂlardan yalnız sinir hücreleri bilgi iletiminde rol oynar. Glia hücreleri ise siÂnir hücrelerine mekanik ve metabolik yardım sağlar. Bunların pek çok merkezi sinir sisteminde mevcuttur.
Sinir Hucresi Nedir, Bir Sinir Hücresinin Yapısı ve Görevleri
Bir sinir hücresi, hücre çekirdeği içeren beden kısmıyla, dendrit ismi verilen çok sayıda uzantı ve aksondan (sinir lifi) oluşur. Sinir gövdesi, çeÂkirdek ve etrafını saran sitoplazmadan oluşur. Sitoplazma içinde bolca miktarÂda mitokondri ve ribozomlu endoplazmik retikulum mevcuttur. Dendrit, hücre gövdesinden dışa doğru çıkan uzantılardır. İçleri sitoplazma ile doludur. Dendritler, uyaranları başka sinir hücresinden alırlar. Akson, hücre gövdeÂsinden tek olarak çıkan uzantılardır. Aksonlar uç kısımlarına doğru dallara ayrılırlar. Her bir dal düğme şeklindeki yapılarla sonlanırlar. Bu yapılar bir sinir hücresinin başka bir hücreyle bağlantı (sinaps) noktalarıdır.
Bir takım sinir hücrelerinde miyelin kılıf mevcuttur. Miyelin kılıf, akson etÂraflarındaki “schwann hücre†zarının akson çevresini çok sayıda katlar haÂlinde sarmasıyla oluşur. Yalıtkan olan bu zar, 1-2 p.m'de bir, tertipli aralıkÂlarla kesintiye uğrar. Bu noktalara “Ranwier boğumları†denir. Schvvann hücreleri sinir hücrelerine mekanik ve metabolik yardım sağlar.
Sinir Hücresi Türleri
Duyu hücreleri: Ikazları alıcılardan merkezi sinir sistemine taşır.
Motor hücreleri: Merkezi sinir sisteminden verilen emirleri ilgili organa taşıyan sinirlerdir.
Ara sinirler: Merkezi sinir sisteminde mevcuttur. Duyu ve motor sinirÂleri birbirine bağlar.
Sinir hücrelerinin birbirine bağlanması
İki sinir hücresi arasındaki bilgi alışverişinin sağlandığı dokunma nokÂtasına sinaps denir. Sinaps, bir hücrenin akson ucuyla başka hücrenin dendriti ya da hücre gövdesi içinde gerçekleşir. Sinapslarda ileti, sinaps boşluğuna akson uçlarından salgılanan bilgi taşıyıcı kimyasal maddelerle sağlanır.
Sinir hücrelerinde bilginin taşınması
Sinir lifinde bilgi aktarımının başlaması ısı, ısı, kimyasal ve mekanik etkilerle olabilir. Bilginin iletilmesi ise tamamiyle elektro-kimyasal bir vakadır. Bu haliyle iletken telde elektrik akışına benzer.
Sinir hücresi, dinlenim hali (polarize), uyarılma hali (depolarize) ve yine eski duruma gelip yeni bir uyarana karşı hazır durumda (repolarize) bulunabilir. Bu vakalar alt tarafta verildiği şeklinde gerçekleşmektedir. Polarize (dinlenim) haldeki hücrenin dış tarafında Na iyonları, iç tarafında ise K iyon konsantrasyonları fazladır. Bu yüzden hücre dışı pozitif hücre içi ise negatif yük dağılımı gösteririr. Uyarılmış halde ise iç yüzü pozitif, dış negatif kıymet kazanır. Bu vakaya depolarizasyon denir.
Na iyonlarının, hücre sitoplazmasında belli başlı bir sınıra eriştiğinde iyonların hücre içine girişi engellenir. Tam bu durumda sitoplazmadaki K iyonları hücre zarının dış yüzeyinde toplanmaya başlar. Böylelikle hücre yine dinlenim durumuna dönmüş olur. Buna repolarizasyon denir.
Repolarizasyondan derhal sonrasında hücre zarının içi ve dışı içinde Na ve K dengesinin sağlanabilmesi için Na iyonları yine sitoplazma dışına taşınırken, Kiyonları ise içeri alınır. Etken taşıma şeklinde gerçekleşen bu vakaya NaK pompası denir.
Eşik Kıymeti
Bir sinir hücresinin uyarılabilmesi için, uyaranın belli başlı bir değerde olması gerekir. Buna eşik kıymeti denir. Uyaranla beraber bilgi, kendiliğinden gelişir ve yayılır.
Hep yada Asla İlkesi
Tek hücrelilerde meydana getirilen deneyler, bilgi iletim hızının uyaranın cinsine ve ebatlarına bağlı olmadığını göstermektedir. Bir ileti herhangi bir değişikliğe uğramadan akson süresince durağan hızla iletilir. Bu vaziyet “hep ya da hiç†ilkesiyle açıklanmaya çalışılır.
Bilgi ileti hızı
Bilgi iletiminin, miyelinli liflerde miyelinsizlere nazaran daha süratli gerçekleştiği gösterilmiştir. Miyelin kılıflarda bulunan ranvvier boğumlarında ileti, boğumdan boğuma atlayarak ilerler. Buna sıçrayıcı (saltori) ileti denir. Uyartının akson süresince sıçrayarak iletilmesi, ileti hızını 5-7 kat daha artırır. Kalınca miyelinli liflerde ileti hızı ortalama olarak ince miyelinlilere nazaran 50 kat daha fazladır. Netice olarak, ince miyelinsiz sinir liflerinde ileti hızı saniyede 0,5 m'den, çok kalınca miyelinli liflerde 100 m'ye kadar ulaşır.
İnsan vücudunun yapı ve şeklini inceleyen ilim dalına anatomi denir. Anatomik araştırmalarda, ilkin insan vücudu sistemlerine ayrılır, bir süre sonra, herbir sistemin elemanları mikroskobik ve makroskobik olarak incelenir. Canlılardaki organ fonksiyonlarını inceleyen ilim dalına ise Fizyoloji denir. Fizyoloji, bilhassa yaşamın kaynağını oluşturan fizyolojik ve kimyasal vakaları açıklamaya çalışır. Bu insan vücudunun; anatomik ve fizyolojik özellikleri alt taraftaki şeklinde incelenmeye çalışılacaktır.
1. Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler
2. üreme sistemi
3. Hareket sistemi
4. Dolaşım sistemi
5. Sindirim sistemi
6. Solunum sistemi
7. Boşaltım sistemi
Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler
Sinir Sistemi
Sinir sistemi, sinir hücresi (nöron) ve glial hücrelerden oluşur. BunÂlardan yalnız sinir hücreleri bilgi iletiminde rol oynar. Glia hücreleri ise siÂnir hücrelerine mekanik ve metabolik yardım sağlar. Bunların pek çok merkezi sinir sisteminde mevcuttur.
Sinir Hucresi Nedir, Bir Sinir Hücresinin Yapısı ve Görevleri
Bir sinir hücresi, hücre çekirdeği içeren beden kısmıyla, dendrit ismi verilen çok sayıda uzantı ve aksondan (sinir lifi) oluşur. Sinir gövdesi, çeÂkirdek ve etrafını saran sitoplazmadan oluşur. Sitoplazma içinde bolca miktarÂda mitokondri ve ribozomlu endoplazmik retikulum mevcuttur. Dendrit, hücre gövdesinden dışa doğru çıkan uzantılardır. İçleri sitoplazma ile doludur. Dendritler, uyaranları başka sinir hücresinden alırlar. Akson, hücre gövdeÂsinden tek olarak çıkan uzantılardır. Aksonlar uç kısımlarına doğru dallara ayrılırlar. Her bir dal düğme şeklindeki yapılarla sonlanırlar. Bu yapılar bir sinir hücresinin başka bir hücreyle bağlantı (sinaps) noktalarıdır.
Bir takım sinir hücrelerinde miyelin kılıf mevcuttur. Miyelin kılıf, akson etÂraflarındaki “schwann hücre†zarının akson çevresini çok sayıda katlar haÂlinde sarmasıyla oluşur. Yalıtkan olan bu zar, 1-2 p.m'de bir, tertipli aralıkÂlarla kesintiye uğrar. Bu noktalara “Ranwier boğumları†denir. Schvvann hücreleri sinir hücrelerine mekanik ve metabolik yardım sağlar.
Sinir Hücresi Türleri
Duyu hücreleri: Ikazları alıcılardan merkezi sinir sistemine taşır.
Motor hücreleri: Merkezi sinir sisteminden verilen emirleri ilgili organa taşıyan sinirlerdir.
Ara sinirler: Merkezi sinir sisteminde mevcuttur. Duyu ve motor sinirÂleri birbirine bağlar.
Sinir hücrelerinin birbirine bağlanması
İki sinir hücresi arasındaki bilgi alışverişinin sağlandığı dokunma nokÂtasına sinaps denir. Sinaps, bir hücrenin akson ucuyla başka hücrenin dendriti ya da hücre gövdesi içinde gerçekleşir. Sinapslarda ileti, sinaps boşluğuna akson uçlarından salgılanan bilgi taşıyıcı kimyasal maddelerle sağlanır.
Sinir hücrelerinde bilginin taşınması
Sinir lifinde bilgi aktarımının başlaması ısı, ısı, kimyasal ve mekanik etkilerle olabilir. Bilginin iletilmesi ise tamamiyle elektro-kimyasal bir vakadır. Bu haliyle iletken telde elektrik akışına benzer.
Sinir hücresi, dinlenim hali (polarize), uyarılma hali (depolarize) ve yine eski duruma gelip yeni bir uyarana karşı hazır durumda (repolarize) bulunabilir. Bu vakalar alt tarafta verildiği şeklinde gerçekleşmektedir. Polarize (dinlenim) haldeki hücrenin dış tarafında Na iyonları, iç tarafında ise K iyon konsantrasyonları fazladır. Bu yüzden hücre dışı pozitif hücre içi ise negatif yük dağılımı gösteririr. Uyarılmış halde ise iç yüzü pozitif, dış negatif kıymet kazanır. Bu vakaya depolarizasyon denir.
Na iyonlarının, hücre sitoplazmasında belli başlı bir sınıra eriştiğinde iyonların hücre içine girişi engellenir. Tam bu durumda sitoplazmadaki K iyonları hücre zarının dış yüzeyinde toplanmaya başlar. Böylelikle hücre yine dinlenim durumuna dönmüş olur. Buna repolarizasyon denir.
Repolarizasyondan derhal sonrasında hücre zarının içi ve dışı içinde Na ve K dengesinin sağlanabilmesi için Na iyonları yine sitoplazma dışına taşınırken, Kiyonları ise içeri alınır. Etken taşıma şeklinde gerçekleşen bu vakaya NaK pompası denir.
Eşik Kıymeti
Bir sinir hücresinin uyarılabilmesi için, uyaranın belli başlı bir değerde olması gerekir. Buna eşik kıymeti denir. Uyaranla beraber bilgi, kendiliğinden gelişir ve yayılır.
Hep yada Asla İlkesi
Tek hücrelilerde meydana getirilen deneyler, bilgi iletim hızının uyaranın cinsine ve ebatlarına bağlı olmadığını göstermektedir. Bir ileti herhangi bir değişikliğe uğramadan akson süresince durağan hızla iletilir. Bu vaziyet “hep ya da hiç†ilkesiyle açıklanmaya çalışılır.
Bilgi ileti hızı
Bilgi iletiminin, miyelinli liflerde miyelinsizlere nazaran daha süratli gerçekleştiği gösterilmiştir. Miyelin kılıflarda bulunan ranvvier boğumlarında ileti, boğumdan boğuma atlayarak ilerler. Buna sıçrayıcı (saltori) ileti denir. Uyartının akson süresince sıçrayarak iletilmesi, ileti hızını 5-7 kat daha artırır. Kalınca miyelinli liflerde ileti hızı ortalama olarak ince miyelinlilere nazaran 50 kat daha fazladır. Netice olarak, ince miyelinsiz sinir liflerinde ileti hızı saniyede 0,5 m'den, çok kalınca miyelinli liflerde 100 m'ye kadar ulaşır.
Sinir sistemimiz merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak suretiyle iki kısma ayrılır.
1. Merkezî Sinir Sistemi
Vücudumuzun yönetimini ve denetimini merkezî sinir sistemi sağlar. Merkezî sinir sistemi beynimiz, beyincik, omurilik ve omurilik soğanından oluşur. Beynimiz, beyincik ve omurilik soğanı kafatasımızın; omurilik ise omurgamızın içinde yer alır. Sizce, bunun sebebi ne olabilir? Merkezî Sinir Sistemimizi Oluşturan Organlar ve Görevleri
Beynimiz: Beynimizin vücudumuzdaki hangi olayların gerçekleşmesini sağladığını biliyor musunuz? Merkezî sinir sistemimizin en gelişmiş organı olan beynimiz, milyarlarca sinir hücresinden meydana gelir. Vücudumuzun öğrenme, bellek ve yönetim merkezi beynimizdir.
Beynimiz;
*Duyu organlarımızdan gelen detayları değerlendirir.
*Konuşmalarımızın ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini sağlar.
*Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık şeklinde yaşam vakalarımızı düzenler.
*Kan basıncımızı ve vücut sıcaklığımızı ayarlar.
*Merkezî sinir sistemimizdeki başka organların yardımıyla organlarımızın ve sistemlerimizin çalışmasını düzenler.
Beyincik: Bisikletimizi sürebilmemiz için dengede durmamız gerekir. Peki vücudumuz dengesini iyi mi sağlar? Vücudumuzun hareket ve denge merkezi beyinciktir. Beynimizin arkasında ve alt tarafında yer alır. Vücudumuzun dengesi bozulduğunda duyu organlarımızdan ya da vücudumuzun başka kısımlarından gelen detayları alıp dengemizi sağlar.
DEVAMI :
ülkemizdeki bakanlıkları ve görevlerini şema ile gösterir misiniz?
Kol dirsekte sinir kopmasında vakit geçmişse sinir ameliyatı yapılabilir mi?
Kur'an-ı Kerim'in indirilişi süreci ve çoğaltılması ile ilgili şema bulur musunuz?
YORUMLAR