söylem isim 1 . Söyleyiş, söyleniş, sesletim, söyleniş. 2 . Kalıplaşmış, klişeleşmiş söz, ifade. 3 . Bir ya da birçok cümled...
söylem
isim
2 . Kalıplaşmış, klişeleşmiş söz, ifade.
3 . Bir ya da birçok cümleden oluşan, başı ve sonu olan bildiri, sav.
Kaynak:TDK
SÖYLEM a. Bir fikir biçiminin yazılı ya da sözlü anlatımı; bir kuramla, bir öğretiyle vb. ilgili olan bilimsel yazıların, konuşmaların tümü: Reformcu söylem. Marxçı söylem
*Bilkur. Bir nesneyi yorumlamayı ve/ ya da tanımlamayı amaçlayan, düzenlenmiş göstergeler bütünü.
*Dilbil. Dilin fert tarafınca gerçekleştirilmesi. (Saussure'ün verdiği anlamda söz.) || Cümle sınırlarını aşan, cümle dizilerinin birbirlerine bağlanma kurallan açısından ele alınan sözce || Söylem çözümlemesi, cümleden büyük bir sözceyi (söylem), üretim koşullarına indirgeyerek inceleyen dilbilime destek dal. (Bk. ansikl. böl.)
*Mant. Özgül ve özyeterli bir mantıkla birbirine bağlı, kaçınılmaz olarak organik bir dilin anlamına girmeyen kaide ve yasalardan oluşan ve maddi ya da kavramsal nesneler üstüne bilgiler veren sözceler topluluğu. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Dilbil. Söylem çözümlemesi. Bu deyim, dilbilimle başla tarih ve toplumbilim olmak suretiyle diğeri insan bilimlerinin kaynaşmasından Fransa'da doğan hususi bir alanı belirtir. 1968 nisanında Saint Cloud'da meydana getirilen birinci siyasal sözlükbilim kolokyumunda fransız dilbilimci Jean Dubois, ABD'Iİ dilbilimci Z. Harris'in Discourse analysis (1952) adlı bir yazısından kalkarak söylem çözümlemesi boyutunu açtı.
Bir söylem üretim koşullarına indirgenmeden de çözümlenebilir: şu sebeple söylem daima kurumsal çerçeveler, ideolojik araçlar, belli bir toplumsal öbekte güç dengeleriyle vb nitelenen tarihsel bir konjonktürde yer edinen bir bildirişim durumunda bulunur.
Söylem çözümlemesinde, bütüncenin düzenini ortaya çıkarmaya yarayacak söz- dizimsel yöntemler de kullanılır. Eşdeğerlilik ya da Harris'in önerilmiş olduğu dönüşümlere dayanarak, temel kavramın değişik kullanımlarında aynı sözdizimsel yerde bulunmuş olduğu gözlemlenebilir. Böylece eşdeğerlilik sınıfları, şu demek oluyor ki aynı çevreyle tanımlanan öğelerin paradigmaları ortaya çıkar. Bu yolla da, söylem ya da söylemleri özetleyen bir ya da birçok temel cümleye ulaşılır.
Sözce betimlemelerinin yanı sıra söylem çözümlemesi, söylemde konuşucunun izini taşıyan öğelerle de ilgilenir. Mesela, Benveniste'in, sözcelemenin biçimsel aygıtı söylediği ben/sen adılları, eylem zamanları ya da kiplikler bu çerçevede yer alır.
Söylem çözümlemesi, çeşitli alanlardaki soruların, hatta dilbilimin bile sorularına cevap veren bir alan durumuna gelmiştir. Geleneksel olarak bir cümle dilbilgisiyle sınırlanan sözdizim bir söylem dilbilgisine dönüşme eğilimindedir. Sözlükbilim ve istatistik dalı olan sözlükölçüm sözcelerne- ye giderek büyük bir yer vermektedir. Anglosakson edimbilimi çerçevesinde çalışan kimi anlambilimdler de gerekçelemenin söylemsel incelemesine yönelmektedir. Bildirişim kuramıysa, siyasal bildirilerin çözülmesinde söylem çözümlemesinin katkılarından yararlanmayı bilmiştir.
*Mant. Logische Syntax der Sprache (Dilin mantıksal sözdlzimi) [1934] adlı yapıtında Carnap, söylemin maddi biçimi ve biçimsel biçimi içinde temel bir fark yapar (mesela "5 bir şey değil bir sayıdır†sözcesi maddi şekilde buna karşılık “5 bir şey adı değil bir sayı adıdır†sözcesi biçimsel şekilde bir söylemdir). Carnap'a bakılırsa felsefi karışıklıkların bir çok maddi biçimin kullanılmasından doğar ve sözce lerin biçimsel biçime çevrilmesinin mühim bir tedavi tesiri vardır; mesela yukardaki örnekte maddi söylem biçiminin kullanılması, İnsanı yanlış görüşlere götürür (sayı terimi, belli bir dile ilişkin sözdizimsel bir kavram olmasına rağmen, mutlak bir kavram durumuna getirilir ve sayılar şeklinde bir şe yin varlığına inanmak eğilimi gösterilir)
*Bilkur. Bir nesneyi yorumlamayı ve/ ya da tanımlamayı amaçlayan, düzenlenmiş göstergeler bütünü.
*Dilbil. Dilin fert tarafınca gerçekleştirilmesi. (Saussure'ün verdiği anlamda söz.) || Cümle sınırlarını aşan, cümle dizilerinin birbirlerine bağlanma kurallan açısından ele alınan sözce || Söylem çözümlemesi, cümleden büyük bir sözceyi (söylem), üretim koşullarına indirgeyerek inceleyen dilbilime destek dal. (Bk. ansikl. böl.)
*Mant. Özgül ve özyeterli bir mantıkla birbirine bağlı, kaçınılmaz olarak organik bir dilin anlamına girmeyen kaide ve yasalardan oluşan ve maddi ya da kavramsal nesneler üstüne bilgiler veren sözceler topluluğu. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Dilbil. Söylem çözümlemesi. Bu deyim, dilbilimle başla tarih ve toplumbilim olmak suretiyle diğeri insan bilimlerinin kaynaşmasından Fransa'da doğan hususi bir alanı belirtir. 1968 nisanında Saint Cloud'da meydana getirilen birinci siyasal sözlükbilim kolokyumunda fransız dilbilimci Jean Dubois, ABD'Iİ dilbilimci Z. Harris'in Discourse analysis (1952) adlı bir yazısından kalkarak söylem çözümlemesi boyutunu açtı.
Bir söylem üretim koşullarına indirgenmeden de çözümlenebilir: şu sebeple söylem daima kurumsal çerçeveler, ideolojik araçlar, belli bir toplumsal öbekte güç dengeleriyle vb nitelenen tarihsel bir konjonktürde yer edinen bir bildirişim durumunda bulunur.
Söylem çözümlemesinde, bütüncenin düzenini ortaya çıkarmaya yarayacak söz- dizimsel yöntemler de kullanılır. Eşdeğerlilik ya da Harris'in önerilmiş olduğu dönüşümlere dayanarak, temel kavramın değişik kullanımlarında aynı sözdizimsel yerde bulunmuş olduğu gözlemlenebilir. Böylece eşdeğerlilik sınıfları, şu demek oluyor ki aynı çevreyle tanımlanan öğelerin paradigmaları ortaya çıkar. Bu yolla da, söylem ya da söylemleri özetleyen bir ya da birçok temel cümleye ulaşılır.
Sözce betimlemelerinin yanı sıra söylem çözümlemesi, söylemde konuşucunun izini taşıyan öğelerle de ilgilenir. Mesela, Benveniste'in, sözcelemenin biçimsel aygıtı söylediği ben/sen adılları, eylem zamanları ya da kiplikler bu çerçevede yer alır.
Söylem çözümlemesi, çeşitli alanlardaki soruların, hatta dilbilimin bile sorularına cevap veren bir alan durumuna gelmiştir. Geleneksel olarak bir cümle dilbilgisiyle sınırlanan sözdizim bir söylem dilbilgisine dönüşme eğilimindedir. Sözlükbilim ve istatistik dalı olan sözlükölçüm sözcelerne- ye giderek büyük bir yer vermektedir. Anglosakson edimbilimi çerçevesinde çalışan kimi anlambilimdler de gerekçelemenin söylemsel incelemesine yönelmektedir. Bildirişim kuramıysa, siyasal bildirilerin çözülmesinde söylem çözümlemesinin katkılarından yararlanmayı bilmiştir.
*Mant. Logische Syntax der Sprache (Dilin mantıksal sözdlzimi) [1934] adlı yapıtında Carnap, söylemin maddi biçimi ve biçimsel biçimi içinde temel bir fark yapar (mesela "5 bir şey değil bir sayıdır†sözcesi maddi şekilde buna karşılık “5 bir şey adı değil bir sayı adıdır†sözcesi biçimsel şekilde bir söylemdir). Carnap'a bakılırsa felsefi karışıklıkların bir çok maddi biçimin kullanılmasından doğar ve sözce lerin biçimsel biçime çevrilmesinin mühim bir tedavi tesiri vardır; mesela yukardaki örnekte maddi söylem biçiminin kullanılması, İnsanı yanlış görüşlere götürür (sayı terimi, belli bir dile ilişkin sözdizimsel bir kavram olmasına rağmen, mutlak bir kavram durumuna getirilir ve sayılar şeklinde bir şe yin varlığına inanmak eğilimi gösterilir)
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR