SOYTARI a. 1. Eskiden kralları, padişahları ve saray halkını şaklabanlıklarıyla eğlendiren gülünç kimse: Kralın soytarısı. 2. Bayağı...
SOYTARI a.
1. Eskiden kralları, padişahları ve saray halkını şaklabanlıklarıyla eğlendiren gülünç kimse: Kralın soytarısı.
2. Bayağı şakaları ve şaklabanlıklarıyla çevresini güldüren kimse.
3. Güvenilmez, onursuz, rezil kimse; maskara: O soytarıyla iş falan yapılmaz.
*Sey. oy. Karagöz oyunlarında, eğlendirici kişiler grubuna giren bir tipleme (Oyunun temel kişilerinden değildir. Imgesel'nin isteğine nazaran Sünnet, Kırgınlar şeklinde oyunlarda perdeye çıkarılır. Giyimine mavi renk hâkimdir.)
*Sirk. Sirklerde, palyaçolar şeklinde maskaralıklar yaparak halkı eğlendiren şahıs.
*Tar. OsmanlI sarayında padişah ve çevresini, konaklarda devlet büyüklerini ya da zenginleri eğlendirmekle görevli şahıs. (Bk. ansikl. böl.)
*fiyat. Görevi, kimi vakit kaba yöntemlerle seyirciyi güldürmek olan oyuncu.
*ANSİKL. Soytarı, osmanlı sarayına, bu döneminde (1481-1512) girdi. Soytarılar, çoğu zaman satın alınan köleler ya da harp tutsakları arasından seçilir, güldürme ve eğlendirme kabiliyetine haiz, parlak zeka, hünerli kişiler olmalarına dikkat edilirdi. Bunlardan bilhassa cüce, kambur ve hadım olanlar yeğlenirdi. Yapmış olduğu acayip hareketler ya da iğneli sözlerle padişahın öfkesini yatıştırmak, canı sıkıldığında onu güldürüp eğlendirmek, soytarının başlıca göreviydi. XV. yy. sonları ve XVI. yy. başlarında yalnız saraylarda bulunan soytarılara, sonradan devlet büyüklerinin ve zenginlerin konaklarında da rastlandı. Sadece, saray soytarıları ötekilere oranla daha taklitçi, nüktedan ve ince zekâlı olurlardı. Kimi soytarıların siyasal entrikalara karışıp devlet işlerinde rol oynamaya kalkışmaları sonucu osmanlı sarayında soytarı bulundurma geleneği Tanzimat'tan sonrasında kaldırıldı.
Avrupa saraylarında da soytarılar vardı ve görevleri, bağlı oldukları kralı ya da prensi hazırcevaplılıklan ve şakalanyla eğlendirmekti. En eski çağlardan beri, hükümdarların maiyeti içinde soytarıların da adı geçmektedir. Bu tip kişilere avrupa prenslik saraylarında XVIII. yy.'a ve Rusya'da XIX. yy.'a kadar rastlanır. Mütevazı Charles lll'ün hükümdarlığından XVIII. yy.'a kadar, kralın soytarıları ya da resmi soytarılar denilen bu dalkavukların Fransa sarayında yer aldıkları saptanmıştır. İçlerinden bazıları çok ünlüydü: Triboulet (Louis XII ve François I devrinde), Chicot (Henri III ve Henri IV döneminde) ve Fransa krallarının son olarak resmi soytarısı L'Angely (Louis XIV devrinde). Kralın soytarısı süreldi olarak yaşamış olduğu sarayın hizmet karlarındandı ve hükümdarın sofrasında yer alanlardan biriydi. Eğlence harcamaları fonundan aylık alırdı ve devamlı giymediği resmi bir giysisi vardı. Kralın yakınları tarafınca bir çok vakit küçümsenmelerine, hatta hakarete uğramalarına rağmen soytarılar, kimi zaman entrikalara karışırlar ya da işlevleri, hizmet ettikleri krala bazı gerçekleri şu ya da bu şekilde cezalandırılmadan söylemelerine izin verdiğinden, siyasal bir rol oynamak zorunda kalırlardı.
*Ed. Soytarı, İngiliz edebiyatında mühim bir rol oynar. Terbiye anlayışlarından çıkan bu tip daha XVI. yy.'da tiyatroda boy gösterdi. Soytarı hem kötülüğün (kendisiyle alay edilen, komik, cemiyet dışına itilmiş), hem insansever deliliğin (bilgelerin çılgınlığı, delilerin bilgeliği), hem de kentteki köylünün simgesidir. Shake- speare'de çeşitlilik belirginleşir: sefih (Falstaff, cadaloz) ve hödük (Caliban) düzene girmek zorunda bırakılırlar; kralın soytarısı aristokrat (Tvvelfth Night'tâki püriten Malvolio tipinin kuru sertliğinde gülünçleşmiş), hatta yüce (Kral Lear [King Lear]) bir hüzün ortaya koyar. Fakat XVIII. yy.'da esin ve coşkuyla ilgili işlevi komik küçük entrikalarla enerjisini yitirir, ayrıca parodiye ve kendine yönelik parodiye (Fielding, Sterne) dayalı bir bilgelik doğar ve bu hemen sonra mizaha dönüşür (Dickens, Meredith). İçedönük soytarı ve kaçık tipi Beckett'in ayaktakımından kişileriyle büyük benzerlikler gösterir.
1. Eskiden kralları, padişahları ve saray halkını şaklabanlıklarıyla eğlendiren gülünç kimse: Kralın soytarısı.
2. Bayağı şakaları ve şaklabanlıklarıyla çevresini güldüren kimse.
3. Güvenilmez, onursuz, rezil kimse; maskara: O soytarıyla iş falan yapılmaz.
*Sey. oy. Karagöz oyunlarında, eğlendirici kişiler grubuna giren bir tipleme (Oyunun temel kişilerinden değildir. Imgesel'nin isteğine nazaran Sünnet, Kırgınlar şeklinde oyunlarda perdeye çıkarılır. Giyimine mavi renk hâkimdir.)
*Sirk. Sirklerde, palyaçolar şeklinde maskaralıklar yaparak halkı eğlendiren şahıs.
*Tar. OsmanlI sarayında padişah ve çevresini, konaklarda devlet büyüklerini ya da zenginleri eğlendirmekle görevli şahıs. (Bk. ansikl. böl.)
*fiyat. Görevi, kimi vakit kaba yöntemlerle seyirciyi güldürmek olan oyuncu.
*ANSİKL. Soytarı, osmanlı sarayına, bu döneminde (1481-1512) girdi. Soytarılar, çoğu zaman satın alınan köleler ya da harp tutsakları arasından seçilir, güldürme ve eğlendirme kabiliyetine haiz, parlak zeka, hünerli kişiler olmalarına dikkat edilirdi. Bunlardan bilhassa cüce, kambur ve hadım olanlar yeğlenirdi. Yapmış olduğu acayip hareketler ya da iğneli sözlerle padişahın öfkesini yatıştırmak, canı sıkıldığında onu güldürüp eğlendirmek, soytarının başlıca göreviydi. XV. yy. sonları ve XVI. yy. başlarında yalnız saraylarda bulunan soytarılara, sonradan devlet büyüklerinin ve zenginlerin konaklarında da rastlandı. Sadece, saray soytarıları ötekilere oranla daha taklitçi, nüktedan ve ince zekâlı olurlardı. Kimi soytarıların siyasal entrikalara karışıp devlet işlerinde rol oynamaya kalkışmaları sonucu osmanlı sarayında soytarı bulundurma geleneği Tanzimat'tan sonrasında kaldırıldı.
Avrupa saraylarında da soytarılar vardı ve görevleri, bağlı oldukları kralı ya da prensi hazırcevaplılıklan ve şakalanyla eğlendirmekti. En eski çağlardan beri, hükümdarların maiyeti içinde soytarıların da adı geçmektedir. Bu tip kişilere avrupa prenslik saraylarında XVIII. yy.'a ve Rusya'da XIX. yy.'a kadar rastlanır. Mütevazı Charles lll'ün hükümdarlığından XVIII. yy.'a kadar, kralın soytarıları ya da resmi soytarılar denilen bu dalkavukların Fransa sarayında yer aldıkları saptanmıştır. İçlerinden bazıları çok ünlüydü: Triboulet (Louis XII ve François I devrinde), Chicot (Henri III ve Henri IV döneminde) ve Fransa krallarının son olarak resmi soytarısı L'Angely (Louis XIV devrinde). Kralın soytarısı süreldi olarak yaşamış olduğu sarayın hizmet karlarındandı ve hükümdarın sofrasında yer alanlardan biriydi. Eğlence harcamaları fonundan aylık alırdı ve devamlı giymediği resmi bir giysisi vardı. Kralın yakınları tarafınca bir çok vakit küçümsenmelerine, hatta hakarete uğramalarına rağmen soytarılar, kimi zaman entrikalara karışırlar ya da işlevleri, hizmet ettikleri krala bazı gerçekleri şu ya da bu şekilde cezalandırılmadan söylemelerine izin verdiğinden, siyasal bir rol oynamak zorunda kalırlardı.
*Ed. Soytarı, İngiliz edebiyatında mühim bir rol oynar. Terbiye anlayışlarından çıkan bu tip daha XVI. yy.'da tiyatroda boy gösterdi. Soytarı hem kötülüğün (kendisiyle alay edilen, komik, cemiyet dışına itilmiş), hem insansever deliliğin (bilgelerin çılgınlığı, delilerin bilgeliği), hem de kentteki köylünün simgesidir. Shake- speare'de çeşitlilik belirginleşir: sefih (Falstaff, cadaloz) ve hödük (Caliban) düzene girmek zorunda bırakılırlar; kralın soytarısı aristokrat (Tvvelfth Night'tâki püriten Malvolio tipinin kuru sertliğinde gülünçleşmiş), hatta yüce (Kral Lear [King Lear]) bir hüzün ortaya koyar. Fakat XVIII. yy.'da esin ve coşkuyla ilgili işlevi komik küçük entrikalarla enerjisini yitirir, ayrıca parodiye ve kendine yönelik parodiye (Fielding, Sterne) dayalı bir bilgelik doğar ve bu hemen sonra mizaha dönüşür (Dickens, Meredith). İçedönük soytarı ve kaçık tipi Beckett'in ayaktakımından kişileriyle büyük benzerlikler gösterir.
Kaynak: Büyük Larousse
Kansi Feat. Azrael Kramp Mahras - Soytarı
Soytarı Edebiyatı
Bilinmeyen Sanıklar - Soytarı Kalemde Başrol
YORUMLAR